بخشی از مقاله
چکيده :
گونه هاي گياهي مناسب فضاي سبز شهري و محيط زيست انساني مناسب مناطق خشک و نيمه خشک از تنوع بـالايي برخوردار نيست و بسياري از آن ها به خشکي حساس بوده و نياز آبي آن ها زياد ميباشد. اين امر براي شهرداريها به علـت بالابودن هزينه ي آبياري و کشت مجدد گونه ها متناسب با فضاي سبز هر منطقه داراي اهميـت اسـت . ايـن تحقيـق بـه منظور شناسايي و انتخاب گونه هاي مقاوم به خشکي بر اساس ميزان پتانسيل آب برگ (Leaf Water Potential) براي کشت در فضاي سبز شهر اصفهان انجام شده است . در اين تحقيق دو آزمايش جداگانه ؛ يکي تحت شرايط کشـت شـده در دانشگاه صنعتي اصفهان و ديگري در فضاي سبز شهر اصفهان طي سال هاي ١٣٨٣ و ١٣٨٤ انجام شد. آزمـايش مزرعـه اي تحت پنج رژيم متفاوت آبياري ٤٠، ٦٠، ٨٠، ١٠٠ و ١٢٠ درصد تبخير از تشتک تبخير در دو نوع خاک زراعـي و کوهپايـه با ده گونه ي درختي و درختچه اي پهن برگ به صورت فاکتوريل در قالب طرح کامل تصادفي بـا پـنج تکـرار انجـام شـد و داده هاي دو سال به صورت تجزيه مرکب آناليز گرديد. نتايج حاصله نشان داد که بين گونه هاي گياهي و رژيم هـاي آبيـاري در زمان دو سال اندازه گيري ، از لحاظ ميزان LWP اختلاف معنيداري وجود دارد، به طور کلي ميـانگين ميـزان LWP در خاک زراعي بيشتر از خاک کوهپايه بود. به عبارتي گونه ي زيتون تلخ مقاوم ترين گونه به خشکي نسبت به ساير گونـه هـاي مطالعه شده در اين منطقه ميباشد. بعد ازگونه ي زيتون تلخ و پيروکانتا سه گونه مرواريد قرمز، درخت تا و مرواريد سـفيد پايين ترين پتانسيل آب برگ را به خود اختصاص دادند. همچنين مقايسه ميانگين پتانسيل آب برگ نشان داد کـه گونـه ي سماق typhinaRhus بالاترين پتانسيل آب برگ را داشته و جزء گونه هاي حساس به خشکي است و کشت اين گونه به دليل نياز آبي زياد توصيه نميگردد.
کليد واژه ها: مديريت شهري- فضاي سبز- گونه درختي مقاوم - سازگاري .
١-مقدمه :
يکي از اجزا مهم و جدايي ناپذير محيط زيست شهري فضاي سبز ميباشد. مديران شهرها توجه ويژه اي به فضاهاي سبز شهرها مبذول ميدارند چرا که اين فضاها روح و جان تازه اي به کالبد شهر بخشيده و باعث ايجاد هواي سالم ، کاهش آلودگي صوتي، کاهش آلايندگيهاي محيط زيست ، جذب گرد و غبار و ايجاد چشم انداز و مکان هاي فرح بخش و تفرج براي مردم ميگردند.
متأسفانه به دليل عدم توجه به نوع گونه کاشته شده در فضاي سبز و شرايط اکولوژيکي آنها با محيط ، اين گونه ها داراي نياز آبي بالايي بوده و يا با شرايط منطقه سازگاري نداشته و چند سال پس از کاشت خشک شده و ازبين ميروند. هرساله هزينه بالايي جهت نگهداري اين درختان براي برطرف کردن نياز آبي آن ها، هرس ، کشت جديد گونه وغيره توسط شهرداريها اعمال مي گردد.
مطالعه گونه هاي مختلف درختي به منظور انتخاب بهترين گونه با سازگاري بالا در منطقه ، يکي از اساسيترين روش هاي فنون مديريتي شهري و مديريت محيط زيست و منابع طبيعي شهرها است که نه تنها باعث ايجاد فضاي سبز پايدار در شهرها مي - گردد بلکه از ايجاد ضررهاي زياد در مواقع بحران هاي طبيعي و اقليمي مانند خشکساليها جلوگيري کرده و کاهش هزينه هاي بالاي آبياري و هزينه هاي جانبي را موجب ميگردد.
٢- وضعيت فضاي سبز شهر اصفهان
شهر اصفهان به عنوان دومين کلان شهر کشور هم اکنون به دليل وجود جاذبه هاي متعدد اقتصادي، صنعتي و گردشگري مورد توجه بسياري از مردم بوده و اين جاذبه ها موجب مسافرت افراد زيادي به اين شهر گرديده است . تا پايان سال ١٣٨٣ مساحت فضاي سبز اصفهان بالغ بر ٢٦٣٩ هکتار است و جمعيت شهر اصفهان ١٦٢٣٨٩٤ نفر و سرانه فضاي سبز حدود 2/16 مترمربع ميباشد. همچنين درصد توسعه فضاي سبز اصفهان در سال ٨٣ نسبت به مساحت کل فضاي سبز به طور متوسط 7/4 درصد و بالغ بر ١٢٥٨ هکتار ميباشد. لازم به ذکر است که سرانه استاندارد اعلام شده از سوي محيط زيست سازمان ملل متحد ٢٥ متر مربع براي هر نفر اعلام گرديده است . کمربند سبز شهري به عنوان عاملي مهم در تعديل هوا و کاهش آلودگي شهرها ميباشد. کمربند سبز شهر اصفهان با داشتن سطح بالايي از کل فضاي سبز (در حد ٣٨ درصد) يکي از بخش هاي مهم فضاي سبز بوده که با توجه به مشکل کمبود آب جهت آبياري در اين عرصه ها نياز به بررسي بيشتر در اين زمينه ميباشد .
طي چند سال اخير به دليل کمبود آب ، فضاي سبز شهر اصفهان آسيب هاي فراواني را متحمل گرديده ، که اين مسأله موجب نگراني مسئولين شده است . اين امر به خصوص در جنگل کاريهاي حاشيه شهر (کمربند سبز اصفهان ) به وضوح قابل رويت ميباشد. از بين رفتن تعداد زيادي از اين درختان به دليل کمبود آب ، يا حساسيت اين درختان به کمبود آب ميباشد
جهت معرفي و انتخاب گونه هاي مقاوم به خشکي مطالعات زيادي در اين زمينه صورت گرفته است . براي مثال ساکالي و آزتورک (٢٠٠٤) در ترکيه مطالعه اي انجام داده اند که از بين چهار گونه مورد مطالعه (cocciferaQuercus، Ceratoniasiliqua،Pistaciaterebinthus و Oleaoleaster)، گونه Ceratoniasiliqua را براي جنگل کاري در مناطق تخريب يافته مديترانه معرفي نموده اند . آيوگ و همکاران (١٩٩٨) براي مقايسه تحمل کم آبي برگ ١٢ گونه چوبي ، پتانسيل آب مرگ آور و حداکثر ظرفيت تنظيم اسمزيرا مورد مطالعه قرار دادند. آنها پتانسيل آب مرگ آور را از روي پتانسيل آب برگ آخرين برگ هايي که در ضمن خشکي خاک زنده مانده اند، تعيين کردند و بر اين اساس اين گياهان را مورد مقايسه قرار دادند هم چنين آنها گزارش دادند گونه هايي که در شرايط يکسان پتانسيل آب منفيتري را تحمل کنند، مقاومت بيشتري به خشکي دارند.
هدف کلي اين تحقيق تعيين و مقايسه مقاومت به خشکي تعدادي از گونـه هـاي درختـي و درختچـه اي مختلـف جهـت استفاده در فضاي سبز و محيط زيست شهري در مناطق خشک و نيمه خشک با استفاده از دستگاه محفظه فشارميباشد
