بخشی از مقاله
چکیده امروزه گرایش به رفتارهاي پرخطر در جامعه، به ویژه در بین جوانان از حساسیتهاي ویژهاي برخوردار شدهاست. از آنجایی که گرایش به رفتارهاي پرخطر زمینه را براي انحراف افراد و بروز بزهکاري فراهم میسازد توجه به عوامل مؤثر بر این گرایش و ارایهي راهکارهاي بهینه، زمینه را براي پژوهشهاي علمی باز، نموده است. یکی از عوامل مؤثر بر گرایش و رفتار فرد، خانواده است. تحقیق حاضر به دنبال بررسی تأثیر عملکرد خانواده بر رفتارهاي پرخطر دانشجویان است. روش تحقیق پیمایشی بوده است و 320 دانشجو دانشگاه پیام نور استان اصفهان در نیمسال تحصیلی 1388-89 به طور خوداجرا به پرسشنامهها پاسخ دادهاند. از یافتههاي این تحقیق آنکه هر قدر خانواده فرد در زمینه ایفاي نقش ها و حل مشکل کارکرد خود را به خوبی انجام ندهد و عملکرد کلی نامطلوبی از خود برجاي گذارد گرایش فرد به رفتارهاي پرخطر بیشتر میشود.
کلیدواژه: عملکردخانواده، رفتارپرخطر،دانشجو، دانشگاه پیام نور
مقدمه رفتارهاي پرخطر رفتارهایی هستند که سلامت و بهزیستی نوجوانان و جوانان را در معرض تهدید قرار میدهند این رفتارها هم براي خود فرد و هم براي دیگران تهدیدکننده میباشد. ازجمله رفتارهاي پرخطر را میتوان به سیگارکشی ومصرف مواد مخدر والکل ورفتارهاي جنسی غیرمعقول اشاره کرد. - سلیمانی، - 1387
متأسفانه شیوع روزافزون رفتارهاي پرخطر در بین دانش آموزان و دانشجویان نگرانیهاي زیادي را به وجود آورده است. مطالعات براي یافتن علل دستیابی به راههاي پیش گیري بسیار ضروري و مهم است. نظریههاي مختلف روانشناسی و جامعه شناختی به علل متعددي اشاره کردهاند. نظریههاي فشاراجتماعی بر فشارهاي ساختاري-اجتماعی خاص که افراد را به رفتارهاي مخالف هنجارهاي اجتماعی سوق میدهند اشاره دارند. نظریههاي یادگیري اجتماعی بر پیوند افتراقی - سادرلند، - 1966 و نظریههاي کنترل اجتماعی بر ضعف یا فقدان کنترل اجتماعی تاکید دارند - صدیق سروستانی، - 43:1387 عامل مشترکی که در هریک از این نظریهها جاي خاصی دارد خانواده است.
بسیاري از صاحبنظران نظریه فشار اجتماعی معتقدند بسیاري از کودکان با ضربه عاطفی ناشی از گسیختگی خانواده و تغییرات مکرر درساختار خانوداه، خودشان را تحت فشار میبینند و با ورود زودرس به حیطه ي تمایلات جنسی و استعمال مواد مخدر، از خود واکنش نشان میدهند. - سیگل، :1998 به نقل از علیوردي نیا و همکاران، - 84:1386 انحراف جنسی،بدرفتاري ناشی از مصرف الکل و موادمخدر و بزهکاري جوانان به زندگی آشفته خانوادگی ارتباط داده شدهاست. - لاور ، - 358 : 2008
از دید نظریهپردازان یادگیري اجتماعی خانواده محلی است که فرد در آن امور مختلف را فرا میگیرد. گاهی والدین آگاهانه چیزهایی به کودك میآموزند ولی در موقعیتهاي متعدد کودك از طرز کار و رفتار والدین چیزهایی فرا میگیرد که خود آنها متوجه نیستند. - فرجاد، - 51:1382 افراد رفتارهاي ضداجتماعی، پرخاشگري و شیوه بروز آن را در خانواده میآموزند.
خانوادههایی که خود مصرف کننده موادمخدر هستند درگرایش فرد به مواد مخدر کمک کننده هستند - لاور ، - 83:2008 صاحبنظران معتقد به کنترل اجتماعی از پارادایم کارکردگرا نیز معتقدند کنترل اجتماعی یکی از کارکردهاي مهم نهاد خانوداه است که یا از راه کنترل مستقیم خانواده براي رفتار اعضاء و یا به طور غیرمستقیم به عنوان پیامد کارکردهایی چون ارضاء نیازهاي جنسی و عاطفی، حمایت، مراقبت و جامعهپذیري تحقق مییابد . - بستان نجفی و همکاران - 97:1385
در این تحقیق بر پایه نظریههاي مذکور که بر تأثیر خانواده بر رفتارها و گرایشهاي فرد تأکید دارند هدف بررسی تأثیر عملکرد خانواده بر رفتارهاي پرخطر دانشجویان است. عملکردهاي خانوادگی را میتوان به بهترین نحو رفتارهاي مرتبط با زندگی خانوادگی دانست. رفتارهایی که در شکل موجود خود زندگی خانوادگی را از سایر انواع زندگیها یا محدودیتهاي غیرخانوادگی متمایز میکند - برنادرز، - 90:1384 در این تحقیق عملکرد خانواده ازطریق خرد مقیاسهاي حل مشکل، ارتباط، ایفاي نقش ها، همراهی عاطفی، آمیزش عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کل سنجیده میشوند. رفتارهاي پرخطر نیز شامل رفتار ضد اجتماعی، پرخاشگري، درگیريهاي خانوادگی، سوء مصرف موادمخدر و انحرافات جنسی است. از دیگر اهداف این تحقیق آن است که کدام یک از مؤلفههاي عملکرد خانواده بیشترین تأثیر را بر رفتارهاي پرخطر دارند.
روش تحقیق روش تحقیق در این پژوهش، پیمایشی است. این پژوهش همچنین از نوع مقطعی میباشد.جامعه آماري پژوهش را کلیه دانشجویان دانشگاه پیام نور در استان اصفهان در نیمسال اول سال تحصیلی 88-89 تشکیل میدهند.از 176146 دانشجو در حجم نمونه 350 نفر تعیین شد که به شیوه نمونهگیري خوشهاي تصادفی از سه مرکز شهرضا، نطنز و سمیرم - ناحیههاي 2،3، - 4 انتخاب شدهاند. پس از کنار گذاشتن پرسشنامههاي مخدوش، 320 پرسشنامه مورد توصیف و تحلیل قرار گرفت. به منظور جمعآوري دادهها از پرسشنامههاي ویژگیهاي دموگرافیک، عملکرد خانواده و رفتارهاي پرخطر استفاده شد. پرسشنامه عملکرد خانواده با ضرایب آلفاي خرده مقیاس خود از 0/60 تا 0/94از همسانی درونی نسبتاً خوبی برخوردار است. پرسشنامه رفتارهاي پرخطر با ضرایب آلفاي خرده مقیاس خود از 0/79تا 0/94 نیز از همسانی مطلوبی برخوردار است. درضمن کلیه مراحل پردازش از طریق بسته نرم افزاري SPSS - ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندمتغیره و تحلیل مسیر - به انجام رسیده است. یافتهها بر اساس ویژگیهاي اجتماعی- جمعیتی پاسخگویان میانگین سنی نمونه مورد بررسی 23/2 سال با انحراف معیار 3/2 است. 52/5 درصد نمونه مورد بررسی دختر و 47/5 درصد پسر بودهاند. همچنین از تعداد کل پاسخگویان 75 درصد گروهها علوم انسانی و 25 درصد در گروههاي علوم پایه مشغول به تحصیل بودهاند. 24/40 درصد از کل دختران و 11/8 درصد از
مجموع پسران نمونه مورد بررسی متأهل بوده اند.
جدول - - 1 - ضرایب همبستگی مؤلفههاي عملکرد خانواده بر رفتارهاي پرخطر و مؤلفههاي آن
