مقاله در مورد تاریخچه ای در گنجینه ثبت احوال

بخشی از مقاله

تاريخچه اي در گنجينه ثبت احوال

تاريخچه اي در گنجينه ثبت احوال: روزگاري كه همه نام دار شدند

درهاي ساختمان گنجينه ثبت احوال، بيشتر مواقع بسته است. گاهي ممكن است بازديد كننده اي از راه برسد كه يك محقق است يا دانشجو يا خبرنگاري از سر كنجكاوي در آن صورت كليد ها از كشوي ميز اتاق روابط عمومي بيرون مي آيند. قفل ها يك به يك باز و درهاي گنجينه گشوده مي شوند. اما رسيدن به همين مرحله هم نياز به هماهنگي و كسب مجوز ورود دارد. هرچند چندان جاي نگراني هم نيست. دوربين هاي حراست سازمان ثبت احوال همه حركات و رفت و آمدهاي داخل ساختمان گنجينه را كنترل مي كنند. گنجينه اي كه حتي چيدمان آثار داخل آن هم از سوي آدم هاي پشت همان دوربين ها صورت گرفته است!

وقتي در موزه اي بسته باشد، مي شود حدس زد كه يا بازديد كننده اي وجود ندارد يا آثار داخل موزه به علت دارا بودن اهميت و ارزش فراوان و لزوم نگهداري بيشتر نبايد چندان در معرض ديد قرار بگيرد. در گنجينه ثبت احوال بايد به دنبال كداميك از اين دو بود نسخه اي از اسناد مشاهير شهدا و بزرگان كشور در اين گنجينه نگهداري مي شوند. علاوه بر اسناد مذكور نمونه هايي از شناسنامه ها، گواهي ها، قوانين و مقررات و دستورالعمل ها، متون آموزشي و فرم هاي اداري، مهرها و

مستندات مربوط به گذشته ثبت احوال در ايران نيز در اين محل به نمايش گذاشته شده اند.
سعيد عبودي معاون حقوقي و سجلي سازمان ثبت احوال كشور مي گويد: «از سال ۱۲۹۷ كه سازمان ثبت احوال كشور با صدور نخستين شناسنامه براي نوزادي به نام «فاطمه ايراني» تشكيل شد، براي هر ايراني در حين صدور شناسنامه، سندي هم تنظيم شد. اين سند حاوي اطلاعاتي از اظهار كننده مراتب ولادت هر ايراني، تاريخ ولادت، محل آن، مشخصات والدين فرد و در صورت تولد در مراكز بهداشتي گواهي مربوط به آن مراكز يا مشخصات و امضا شهودي به عنوان گواهان بر امر

ولادت است. در حال حاضر نزديك به ۹۷ ميليون سند تنظيم شده از بدو تشكيل ثبت احوال تاكنون هم به صورت مكتوب و هم به صورت الكترونيكي در دو نسخه آرشيو شده است. نسخه هاي دوم اين اسناد در محل هاي جداگانه نگهداري مي شود. اين اسناد در مجلدهاي ۲۵۰ تايي تجليد شده

و در پايان به امضاي دادستان هر محل رسيده و در بايگاني هاي ثبت احوال سراسر كشور نگهداري مي شوند. اطلاعات اين اسناد مهمترين مرجع براي رسيدگي به دعاوي مربوط به هويت يا اثبات نسب است و تغيير در مندرجات آنها با حكم دادگاه و تصميم هيات هاي حل اختلاف، كميسيون تشخيص سن و تغيير نام خانوادگي امكان پذير است.»
در گنجينه ثبت احوال بازديد كننده هايي كه وجود ندارند مي توانند نمونه اي از اين اسناد تنظيم

شده را مشاهده كنند. اسنادي كه البته مربوط به وقايع چهارگانه زندگي برخي از بزرگان نظام، سياستمداران صاحب نام و مشاهير است. مانند سندي كه گواهي تولد شهيد سيد مصطفي خميني است و در شروع آن آمده «اينجانب روح الله فرزند مرحوم آقاي مصطفي، پيشه ام اهل علم در شهر ... كوي... سكونت دارم به معيت و گواهي كه اين برگ را امضا كرده اند.» و در ادامه

مشخصات فرزند پسر متولد شده ثبت شده است. دو سند سجلي ديگر هم مربوط به مرحوم حاج سيداحمد خميني و فرزند او سيدحسن خميني (مصطفوي) است: «اول مرداد ۱۳۵۱ در ساعت هفت شب پسري كه نام او حسن مي باشد در قم، خيابان ... كوي يخچال خانه شماره ... به دنيا آمده است. نام پدر آقاي سيد احمد داراي نام خانوادگي مصطفوي ، پيشه او محصل است ادامه مشخصات. از طرفي شناسنامه شماره ۲۷۴۴ هم نام سيد روح الله با نام خانوادگي مصطفوي، سال تولد ۱۲۷۹ در شهرستان خمين را درخود جاي داده است. نمونه اي از صفحه اول شناسنامه در ابعاد بزرگ تر به شكل تابلوهاي قاب گرفته شده هم در موزه به نمايش درآمده است.

گنجينه ثبت احوال بخش هاي متعددي دارد. در بروشور آن نوشته شده است: «محل گنجينه در ساختمان شماره سه سازمان ثبت احوال واقع شده است. در سه سالن با زيربناي ۲۰۰ متر مربع ۸۷ ويترين با ابعاد مختلف جاي داده شده است» مي توان ويترين هاي شيشه اي را كه با نما

يش نخستين شناسنامه صادر شده براي يك ايراني در آن، شروع مي شود را يك به يك نگاه كرد و جلو رفت و نام هاي آشنايي را ديد. مرحوم آيت الله محمدحسين طباطبايي صاحب تفسير الميزان، آيت الله موسي صدر يا «سند سجلي» آيت الله طالقاني و استاد محمدتقي جعفري. همچنين اسناد سجلدي برخي از محققان و دانشمندان ايراني نظير محمود حسابي، سعيد نفيسي، سياستمداران معاصر دكتر محمدمصدق و معاصرتر، اسناد سجلدي شهيد باهنر، رجايي، همچنين اسناد سجلي رهبر معظم انقلاب، آقاي هاشمي رفسنجاني . اسناد سجلي ديگري هم مربوط به سياستمداران و شخصيت هاي مطرح دوران پيش از انقلاب وجود دارد كه در غرفه هاي ديگري به نمايش درآمده اند.
موزه مي تواند مورد استقبال و توجه مردم قرار بگيرد، دست كم اگر اطلاعي از وجود آن داشته

باشند حتي مردمي كه روزانه براي انجام دادن دهها كار اداري به سازمان ثبت احوال كشور مراجعه مي كنند، مي توانند در حين پيگيري درخواست ها و كارهاي اداري خود، سري هم به ساختمان سفيدرنگ وسط محوطه سازمان ثبت احوال كشور بزنند و با بنايي آشنا بشوند كه نزديك به صد سال قدمت دارد و داخل آن پر از آثار گچبري و آئينه كاري به جا مانده از دوران قاجاريه است. سپس وقتي از پلكاني بالارفتند كه درست به ايواني با ستونها و گچبري هاي زيبا ختم مي شود قدم به درون ساختمان بگذارند و با تاريخ ۹۰ سال ثبت احوال در كشور آشنا شوند. مردم مي توا

نند در گنجينه ثبت احوال نه فقط به ۹۰ سال گذشته بلكه به زمان هاي دورتري هم سفر كنند. دوراني كه بنا به رسم و سنتي ديرينه هرگاه نوزادي متولد مي شد، نام او بر حاشيه قرآن كريم، نهج البلاغه و ديگر كتاب هاي ارزشمند ثبت مي شد. قرآن ها و كتاب هاي قديمي و خطي كه نمونه هايي از آنها در گنجينه ثبت احوال نگهداري مي شوند با نام هايي در حاشيه هايشان كه البته به دشواري خوانده مي شوند.
حتي در گنجينه مي توان با آدم هايي آشنا شد كه در روزگاري زندگي كرده اند كه بيش از ۱۰ازدواج و ۲۰ فرزند هم داشته اند. در بخش مربوط به كثيرالازدواج ها و بخش مربوط به كثيرالاولادها صاحب يك شناسنامه قديمي ۱۱ بار ازدواج كرده و ۱۹ فرزند دارد. تاريخ نخستين ازدواج سال ۱۳۱۲ نام و مشخصات فرزندان در دو صفحه پياپي ذيل هم ثبت شده. آن قدر كه براي جاشدن همه نامها، مامور ثبت كننده ناچار به استفاده از كمترين فضاي خالي روي برگه هاي سند شده است.

يك نمونه «اعلان» قديمي هم در يكي از غرفه ها جاي داده شده است . در بخشي از متن آن آمده: « ...به استحضار كليه داوطلبين اين ناحيه مي رساند كه روز سه شنبه اول خردادماه ۱۳۱۳ چهار ساعت قبل از ظهر به مدارك تحصيله و امتيازات داوطلبين رسيدگي خواهد شد. اشخاصي كه واجد شرايط مقرره بوده و پيشنهادات لازم را تسليم نموده اند ، در وعده مقرره با كليه مدارك تحصيله خود دراين اداره حضور به هم رسانند...»
اينجا حتي نمونه گواهي هاي اعطايي به نخستين كاركنان سازمان ثبت احوال ايران هم در غرفه ها

به نمايش گذاشته شده است. كاركناني كه در كلاس هاي اختصاصي شركت كرده اند و يكي از آنها با درجه ممتازي با معدل ۱۰‎/۷ موفق به گذراندن دوره آموزشي و كسب عنوان كارمندي براي ثبت احوال شده است. سال ۱۲۹۷.
شيشه ها خاك گرفته اند. در برخي غرفه ها هم مداركي بدون ارائه توضيحي در باره آنها به نمايش در آمده اند. توضيح هاي درج شده درباره برخي از اسناد هم كافي نيست. خطوط ثبت شده در اسناد ناخواناست و آن قدر كه حتي براي بازديدكننده هاي اتفاقي موزه هم گويا قابل فهم نيست. شايد فقط حدس و گمان بيننده هنگام بازديد به كارش بيايد تا بتواند ارتباط تاريخي برخي اسناد و مدارك به نمايش درآمده و ارزش و اهميت آنها را دريابد.
وقتي شناسنامه ها و مهرهاي قديمي ، ورقه هويت، نمونه استشهاد محلي، اسناد سجلي شهدا و گواهي نامه هاي كلاس اختصاصي ثبت احوال مربوط به ۹۰ سال پيش و برخي كتيبه هاي هخامنشي، اسناد ازدواج و دفتر مخصوص ثبت ازدواج اتباع ايران و نمونه دفاتر ازدواج و طلاق ايرانيان خارج از كشور به گونه اي كنار هم قرار گرفته اندكه سردرگمي بازديدكننده هنگام تماشا مي تواند ساده ترين پيامد آن باشد و مهم تر از همه اين كه اولين سند سجلي ايران كه به نام خانم فاطمه ايراني مهر شده در گنجينه نيست و براي نمايش به نمايشگاه منتقل شده است.
جايي كه به نظر مي رسد، غرفه اسناد سجلي شهدا به پايان رسيده ، در واقع اين طور نيست. چراكه لابه لاي اين غرفه ها، يك محفظه شيشه اي هم به نمايش نخستين گواهي هاي اعطايي ثبت احوال اختصاص داده شده است.

شايد گنجينه اي كه مي تواند به تمام معنا گنجينه اي از همه اسناد تاريخي مربوط به ثبت احوال درتاريخ كشور ما باشد، نياز به توجه ، رسيدگي بيشتر و نگاه حرفه اي تر در جمع آوري و نگهداري آثارش دارد. تا اين كه گنجينه به معناي واقعي گنجينه باشد و آرام آرام تبديل به انبار يا بايگاني اسناد نشود.
سازمان ثبت احوال کشور
سازمان ثبت احوال کشور یکی از سازمانهای دولتی ایران است که جمع آوری اطلاعات و آمار جمعیتی کشور ایران را به عهده دارد. این سازمان با وظایف و عملکردی مستقل، از نهادهای زیرمجموعه وزارت کشور است. این سازمان وظیفه تهیه اطلاعات ثبتی اساسی مانند زاد و ولد، مرگ و میر و ازدواج و نیز صدور مدارک هویتی مانند شناسنامه را بر عهده دارد. رئیس این سازمان در حال حاضر (بهمن ۱۳۸۶) محمدرضا آیت‌اللهی است.
تاریخچه
در گذشته ثبت امور مربوط به ولادت و ازدواج در ایران بصورت سنتی بیشتر با مراجعه به روحانیون، ریش سفیدان محله یا بزرگان قوم انجام می‌گرفت. ثبت احوال به شیوه کنونی با پیروی از کشورهای اروپایی در ایران رواج یافت. بر اساس مصوبه هیات وزیران در تاریخ ۲۰ آذر ماه ۱۲۹۷ خورشیدی، مقررات تشکیل اداره سجل احوال در وزارت کشور تهیه شد و نخستین شناسنامه برای دختری بنام فاطمه ایرانی در تاریخ ۳ دی همان سال صادر شد. از سال ۱۳۰۴ شمسی، بر اساس قانون،

دریافت شناسنامه برای کلیه شهروندان ایرانی در مناطقی که در آنها اداره سجل احوال دایر بود الزامی شد [۲]. اداره کل احصائیه و سجل احوال بر اساس مصوبه ۲۰ خرداد ۱۳۰۷ با وظایف مستقل و به عنوانی نهادی وابسته به وزارت کشور کار خود را آغاز کرد. با بازنگری وظایف و آئین نامه‌های مربوط به این نهاد، نام آن در سال ۱۳۱۹ به اداره کل آمار و ثبت احوال تغییر یافت. آخرین بار در سال ۱۳۵۵ با تعریف وظایف و ساختار جدید، این نهاد به نام کنونی یعنی سازمان ثبت احوال کشور تغییر نام داد. بعد از انقلاب اسلامی، برخی وظایف و آئین نامه‌های این سازم

ان در سال ۱۳۶۳ مورد بازنگری مجلس شورای اسلامی قرار گرفت [۳].
ساختار و تشکیلات
سازمان ثبت احوال دارای یک حوزه ستادی و سی اداره کل در سی استان کشور است. ساختار اداری هر اداره کل تقریبا مشابه ساختار حوزه ستادی است. حوزه ستادی دارای سه معاونت و شش اداره کل است. رئیس سازمان ثبت احوال کشور معاون وزیر کشور به حساب می‌آید [۴].
وظایف سازمان
سازمان ثبت احوال وظیفه گردآوری چهار دسته اطلاعات اصلی جمعیتی را برعهده دارد: ثبت تولد (ولادت)، ثبت مرگ، ثبت ازدواج و ثبت طلاق. بر اساس مصوبه سال ۱۳۶۳ مجلس شورای اسلامی، وظایف سازمان به شرح زیر است:
1. ثبت تولد و صدور شناسنامه برای نوزادان

2. ثبت مرگ وصدور گواهی وفات
3. تعویض شناسنامه
4. ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات
5. صدور گواهی ولادت برای شهروندان خارجه
6. تنظيم دفاتر ثبت كل وقایع و نام خانوادگی

7. تهیه آمارهای جمعیتی [۵]
علاوه بر موارد فوق صدور کارت شناسایی ملی همراه با شماره ملی و کد پستی ۱۰ رقمی برای افراد بالای پانزده سال ایران از دیگر وظایف این سازمان است [۶].
ثبت احوال بصورت یکپارچه و منسجم در جهان مربوط به قرن نوزدهم میلادی است. در ایران همزمان با نوسازی و مدرنیزاسیون و نیاز به شناسایی اتباع جهت ایجاد ارتش منظم، اخذ مالیات و... تاسیس ثبت احوال در دستور کار قرارگرفت از این رو در جلسه مورخه 30 آذر ماه 1297 هجر

ی شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و با صدور اولین شناسنامه برای دختری به نام فاطمه ایرانی در تاریخ 3 دیماه 1297 در تهران فعالیت خود را آغاز کرد.تا قبل از سال 1295 هجری شمسی ثبت وقایع حیاتی از جمله ولادت و وفات براساس اعتقادات مذهبی و سنت های رایج در کشور، با نگارش نام و تاریخ ولادت مولود در پشت جلد کتب مقدس از جمله قرآن مجید به عمل می آمد و از افراد متوفی نیز جزء نام و تاریخ وفات آنان که بر روی سنگ قبر ایشان نگاشته می شد

اثری مشاهده نمی گردید. با گسترش فرهنگ و دانش بشری و نیز توسعه روز افزون شهرها و روستاها و افزایش جمعیت کشور، نیاز به سازمان و تشکیلاتی برای ثبت وقایع حیاتی ضرورتی اجتناب ناپذیر می نمود. به تدریج فکر تشکیل سازمان متولی ثبت ولادت و وفات و نیز صدور

شناسنامه برای اتباع کشور قوت گرفت. ابتدا سندی مشتمل بر 41 ماده در سال 1297 هجری شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و اداره ای تحت عنوان اداره سجل احوال در وزارت داخله (کشور) وقت به وجود آمد؛ پس از تشکیل این اداره اولین شناسنامه به شماره 1 در بخش 2 تهران در تاریخ 16 آذر 1297 هجری شمسی به نام فاطمه ایرانی صادر گردید.
پس ازاین دوره اولین قانون ثبت احوال مشتمل بر 35 ماده در خرداد سال 1304 هجری شمسی در مجلس شورای ملی وقت تصویب شد. براساس این قانون مقرر گردید کلیه اتباع ایرانی در داخل و خارج از کشور باید دارای شناسنامه باشند.

سه سال پس از تصویب اولین قانون ثبت احوال یعنی در سال 1307 هجری شمسی قانون جدید ثبت احوال مشتمل بر 16 ماده تصویب گردید.
براساس این قانون وظیفه جمع آوری آمارهای مختلف نیز به اداره سجل احوال محول گردید، به همین جهت نام این اداره نیز به اداره احصائیه و سجل احوال تغییر یافت. از آن تاریخ به تناسب

شرایط زمانی تغییر و تحولات بوجود آمده در کشور و با احساس عدم تناسب قوانین موجود با نیازهای جامعه، قانون ثبت احوال نیز به دفعات مورد تجدید نظر، تغییر و اصلاح قرار گرفت. متعاقباً دراردیبهشت سال 1319 قانون نسبتاً جامع و کاملی مشتمل بر 55 ماده تصویب گردید و پس از آن آئین نامه مربوط به این قانون نیز در همان سال مشتمل بر 131 ماده به تصویب رسید. این قانون به جهت جامعیت نسبی قریب 36 سال پایدار ماند.

پس از گذشت این زمان در تیر ماه 1355 قانون جدید ثبت احوال مشتمل بر 55 ماده به تصویب رسید و سپس به موجب اصلاحیه دی ماه سال 1363 مجلس شورای اسلامی در برخی از مواد اصلاحاتی صورت گرفت و تاکنون نیز این قانون به قوت خود باقی مانده است.
در یک نگاه اجمالی سیر قانونگذاری درخصوص ثبت احوال را اینگونه می توان دسته بندی نمود:
1- تهیه تصویب نامه ثبت احوال در سال 1297 مشتمل بر 41 ماده

2- تهیه و تصویب قانون سجل احوال در تاریخ 14/3/1304 مشتمل بر 4 فصل و 35 ماده
2- 3- تهیه و تصویب نظام نامه اداره کل احصائیه و ثبت احوال توسط هیات وزیران در 20/11/1314 مشتمل بر 196 ماده و تعیین تشکیلات دفاتر و ادارات ثبت احوال در شهرستانها
3- 4- تهیه و تصویب قانون اصلاح قانون ثبت احوال دراردیبهشت سال 1319 مشتمل بر 5 باب و 55 ماده
4- 5- تهیه و تصویب آئین نامه قانون ثبت احوال سال 1319 مشتمل بر 131 ماده
5- 6- تهیه و تصویب قانون ثبت احوال در تیرماه سال 1355
7- اصلاح و بازنگری قانون ثبت احوال توسط مجلس شورای اسلامی در تاریخ 18/10/1363
6- 8- تصویب آئین نامه طرز رسیدگی هیاتهای حل اختلاف موضوع ماده 3 قانون ثبت احوال
7- 9- تصویب قانون تخلفات، جرائم و مجازاتها مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال 1370

همزمان با تغییر و تصویب قوانین جدید، تشکیلات ثبت احوال نیز کاملتر گردید. این سازمان تا سال 1310 تنها دارای 94 اداره در تهران و شهرستانها بود. در سال 1308 ثبت ولادت و صدور شناسنامه برای اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور به سفارتخانه ها و نمایندگی های ایران در خارج از کشور محول شد. در سال 1337 نیز قسمت آمار از ثبت احوال منفک و تحت عنوان اداره کل آمار عمومی ادامه فعالیت داد.
تشکیلات جدید ثبت احوال نیز پس از این جدایی به اداره کل ثبت احوال تغییر نام یافت.
8- سرانجام با تصویب قانون تقسمات کشوری ادارات استانی و شهرستانی این سازمان نیز گسترش یافت و عنوان آن نیز به سازمان ثبت احوال کشور تغییر یافت.
9- سازمان ثبت احوال کشور به دلیل دراختیار داشتن اسناد هویت و تابعیت فردی و آمارهای حیاتی یکی از ارکان مهم حکومت تلقی می شود. ارائه خدمات عمومی به آحاد مردم و اطلاعات ویژه جمعیتی به ارکان حکومت از ویژگی های اختصاصی و انحصاری این سازمان است.

در حال حاضر سازمان مذکور برای انجام ماموریت های محوله، تشکیلاتی به شرح ذیل دارد:
10- حوزه ریاست ، 3 معاونت (امور سجلی، آمار و انفورماتیک و اداری و مالی) و 6 اداره کل (امورحقوقی، سجلی و پژوهش، ثبت احوال امور خارجه، خدمات ماشینی، اموراداری و امور مالی)، 6 دفتر ستادی (دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی، دفتر توسعه و فن آوری اطلاعات، دفتر بودجه و

تشکیلات، دفتر روابط عمومی و دفتر مدیریت و ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات و مدیریت حراست، یک مرکز آموزش و تجهیز نیروی انسانی) و 30 اداره کل ثبت احوال استانی که به انجام وظایفی نظیر «سیاستگذاری، برنامه ریزی کلان، نظارت و ارزیابی، تدوین و اصلاح قوانین و مقررات و رویه های اداری، آئین نامه ها و دستور العمل ها و...» همت می گمارند و بالاخره تعداد 476 اداره اجرایی انجام فعالیتهای خدمات رسانی در زمینه امور سجلی و انفورماتیک می پردازند. ذیلاً به شرح مختصری از فعالیت های اصلی سازمان بسنده می گردد.

11- وظایف سازمان ثبت احوال کشور به قرار ذیل است:

الف) ثبت ولادت و صدور شناسنامه
ب) ثبت وفات و صدور گواهی
ج) تعویض شناسنامه های موجود در دست مردم
د) ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات
هـ) صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجه و تنظیم دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی

و) ایجاد پایگاه اطلاعات جمعیتی و صدور کارت شناسنایی ملی
ز) جمع آوری و تهیه آمار انسانی سراسر کشور و انتشار آن
ی) وظایف مقرر دیگری که طبق قانون به عهده سازمان گذاشته شده است.
سازمان ثبت احوال کشور" سازمانی باشخصیت حقوقی مستقل از لحاظ اداری, مالی واجرایی واز حیث تشکیلاتی دردولت وابسته به وزارت کشور است. این سازمان بصورت متمرکز اداره می شود و کلیه ادارات در سطح کشور تابع ستاد مرکزی بوده و آئین نامه ها و دستور العمل های مصوب ابلا غی را اجرا می نماید. به دلیل گستردگی وظایف قانونی ، "سازمان ثبت احوال کشور " در اقصی

نقاط کشور به ارائه خدمات مشغول بوده و پر مراجعه ترین سازمان دولتی است .تاریخچه ثبت احوال به صورت یکپارچه و منسجم در جهان مربوط به قرن نوزدهم میلادی است ،در ایران قانون ثبت احوال در جلسه مورخ 20 آذر ماه 1297 هجری شمسی هیات وزیران به تصویب رسید و با صدور اولین شناسنامه برای دختری به نام فاطمه ایرانی در تاریخ 3دی ماه 1297در تهران فعالیت خود

را آغاز کرد طی 10سال در تمام استانها و شهرستانها ی بزرگ دایر وفعال شد. براساس قانون مصوب 20 خرداد 1307" اداره کل احصائیه وسجل احوال "تابع وزارت کشور تاسیس و بطور مستقل شروع به کار نمود .بعد از آن نیز در سال 1319 با تصویب قانون جدید و تهیه و تدوین آئین نامه مربوطه نام قبلی به " اداره کل آمار و ثبت احوال " تغییر یافت . در تیر ماه 1355 " سازمان ثبت احوال کشور " با شکل نوین و شرح وظائف معین به تصویب رسیده وآخرین اصلاحات در پاره ای از مواد آن در سال 1363 توسط مجلس شورای اسلامی به عمل آمده است .
ثبت احوال با وضع کنونی در ایران برای اولین بار بموجب تصویب نامه مصوب 1297 و بنا بر پیشنهاد رئیس الوزراء وزیر داخله و وزیر عدله هیئت وزراء که در 41 ماده تنظیم گردیده بود در آذر ماه همان

سال منحصراً در تهران شروع به کار کرد.
شهر تهران به ده بخش تقسیم وهر بخش به صورت مستقل دارای ثبت احوال و در اجرای ماده اول تصویب نامه فوق که تمامی اتباع ایران ملزم به داشتن سجل احوال رسمی شدند همزمان در روز 16 ( آذر) سال 1297 در 8 بخش شروع ، و به استناد ماده دوم مصوبه ، سجل احوال رسمی در دفاتر مخصوص ثبت و سواد مطابق اصل (سجل یا شناسنامه) به اشخاص ذینفع داده می شد در سال 1304 و با تصویب قانون سجل احوال در 35 ماده اداره احصائیه و سجل احوال کل مملکتی

بوجود آمد و مقرر شد در سطح مملکت ورقه هویت برای مردم صادر شود در اجرای این قانون تشکیلات ثبت احوال در شهر تهران و استان تهران بشرح زیر تفکیک شد
1 – دایره اول: شامل 10 بخش ( ادامه فعالیت قبل ) و روستای مجاور شهر تهران
2 – دایره دوم: شامل بلوک های محدوده استان تهران
شامل: ساوجبلاغ- طالقان- شهریار- شمیرانات- ورامین- شهرری، با شماره حوزه های 11 الی 20 که توسط مامورین اعزامی از تهران حوائج سجلی ساکنین روستاهای هر یک از بلوک ها مرتفع ، و اسناد تنظیمی در اختیار بایگانی تهران قرار می گرفت. از سال 1327 و با گستردگی شهر تهران علاوه بر ادامه فعالیت 10 بخش مستقر در تهران ، واحدهای ثبت احوال دیگری تحت عنوان بخشهای 21 الی 29 و مرکزی ( به جز بخش 25) مشغول بکار گردیدند، مجددا از سال 1334 و با تغییر تشکیلات تقسیمات کشور و شهرستان شدن تعدادی از بلوک ها مانند شهرستان کرج شماره بخشهای 11 الی 20 که قبلا به دایره دوم تخصیص داده شده بود در شهر تهران بجای

شماره بخشهای 21 الی 29 به این شماره ها تغییر داده شده . مانند بخش 21 به بخش 11 – بخش 22 به بخش 12 الی آخر . در اواخر سال 1348 و اوائل سال 1349 با تغییر تقسیمات شهرداری تهران از بخش به ناحیه ، تشکیلات ثبت احوال تهران نیز به 12 ناحیه تغییر و این نواحی متناسب با نواحی شهرداری تهران نیز به 12 ناحیه تغییر و این نواحی متناسب با نواحی شهرداری تهران مستقر و مشغول بکار شدند. متعاقب آن از نیمه دوم سال 1352 باز هم با تغییر نواحی شهرداری تهران به منطقه ، عناوین واحدهای ثبت احوال به مناطق ثبت احوال تهران تغییر و در

سال 1360 با اضافه شدن مناطق و شهرداری به 18 منطقه ثبت احوال در تهران هم دارای تشکیلات برای 18 منطقه گردید. البته لازم به ذکر است:
1- تمامی اسناد تنظیمی در مناطق و نواحی و بخشهای تهران از بدو تاسیس ثبت احوال( سال 1297) در یک واحد مرکزی تحت عنوان اداره تمرکز اسناد سجلی نگهداری میشد و تمامی شناسنامه های تعویضی – المثنی – استعلامات و غیره که نیاز به سند سجلی داشت در این اداره انجام میگرفت.

آخرین تغییرات بعمل آمده در سطح تهران مربوط به چند سال اخیر میباشد که با تفکیک اسناد سجلی تنظیمی حدود 87 سال گذشته بر حسب محل تنظیم سند شهر تهران به پنج منطقه با تشکیلات اداری در سطح معاون مدیر کل و هر یک دارای 3 اداره که قادر به انجام تمامی امور سجلی مراجعین را با در اختیار داشتن اسناد سجلی میباشند تغییر یافته است.
ثبت احوال ابهر
اين اداره جهت انجام خدمات سجلي به مردم شهرستان ابهر آماده ارائه هر گونه خدمات به شرح ذيل ميباشد.
1. بايگاني : به محل نگهداري اسناد سجلي فوت و كليه دفاتر و اسناد ديگر گفته ميشود و مسئولين بايگاني مامور انجام

2. وظايف محوله زير مي باشد.
1- 1. نعويض شناسنامه : منظور تعويض كليه شناسنامه هاي فرسوده ، حل اختلافي و دادگاهي ميباشدو مدارك لازم جهت تعويض شناسنامه به شرح ذيل ميباشد.
• ارائه شناسنامه مورد تعويض
• فيش بانكي به مبلغ 10000 ريال به شماره حساب جاري 90025 بانك ملي شعبه سعدي ابهر
• دو قطعه عكس 4×3 زمينه روشن
• حضور صاحب شناسنامه در صورتي كه به سن 18 سال تمام رسيده باشد در سن زير 18 سال حضور پدر صاحب شناسنامه
الزامي است
2-1. الصاق عكس: كليه شناسنامه هاي بالاي 15 سال بايد عكسدار شوند و مدارك لازم جهت الصاق عكس عبارتند از
گواهي معتبر عكسدار
فيش بانكي به مبلغ 5000 ريال به شماره حساب 90025 بانك ملي شعبه سعدي ابهر
2 قطعه عكس 4×3 زمينه روشن

شخص صاحب شناسنامه در صورت داشتن 15 سال به بالا ميتواند با در دست داشتن مدارك مذكور با مراجعه به ثبت احوال محل سكونت خود اقدام به عكسدار نمودن شناسنامه نمايدواگر بين 15 تا 18 سال باشد والدين نيز ميتوانند با ارائه شناسنامه خود نسبت به عكسدار نمودن شناسنامه فرزندانشان اقدام نمايند.

3-1.صدور شناسنامه المثني: اشخاصي كه شناسنامه شان مفقود گرديده با مراجعه به اداره ثبت احوال ميتوانند نسبت به صدورشناسنامه المثني اقدام نمايد. مدارك لازم براي صدور شناسنامه المثني به شرح ذيل ميباشد.
تكميل فرم مربوط به صدور شناسنامه المثني
2 قطعه عكس 4×3 زمينه روشن براي افراد بالاي 15 سال
اشخاصي كه براي مرحله اول شناسنامه آنها مفقود گرديده مبلغ 50000 ريال و براي مرحله دوم 100000 ريال به شماره
حساب 90025 بانك ملي شعبه سعدي ابهر واريز نمايند و كليه مدارك بايدبه امضاء صاحب شناسنامه مفقودي در صورت داشتن 18
سال به بالا و يا امضاء پدر در صورتيكه كمتر از 18 سال باشد.
صدور شناسنامه المثني براي مرحله اول بعد از يكماه از تاريخ تحويل مدارك و مرحله دوم بعد از 3 ماه از تاريخ تحويل مدارك
4-1 صدور برگ فوت: افراد درجه يك فاميلي براي كليه شناسنامه هايي كه در محل اداره ثبت احوال فوت كشيده شده ميتوانند با ارائه
مبلغ 500 ريال فيش بانكي 90031 بانك ملي شعبه سعدي ابهر گواهي فوت اخذ نمايند.
5-1. پاسخگويي به استعلامات سازمانها
2. حوزه تنظيم سند: مهمترين كارهاي حوزه عبارت است از :

صدور شناسنامه براي نوزادان
صدور سند فوت براي افراد فوت شده وابطال شناسنامه آنها
مدارك لازم جهت صدور شناسنامه
گواهي بيمارستان پزشك ماما- شناسنامه والدين نوزاد
فيش بانكي به مبلغ 20000 ريال به شماره حساب 90025 بانك ملي شعبه

سعدي
مراجعه يكي از والدين يا جد پدريهمراه شناسنامه خود لازم به توضيح است كه افراد پس از مراجعه به ثبت احوال در همانروز ميتوانند براي نوزاد خود شناسنامه دريافت نمايند و مهلت قانوني براي ثبت ولادت و اخذ شناسنامه نوزاد 15 روز از تاريخ تولد ميباشد
در غيراينصورت والدين به مراجع قانوني معرفي خواهند شد.
مدارك لازم جهت صدور فوت
o اصل شناسنامه
o گواهي فوت پزشك يا گواهي رسمي شوراي اسلامي روستاها و در شهرها نيز نامه رسمي شهرداريها
o واريز مبلغ 500 ريال به شماره حساب 90031 بانك ملي شعبه سعدي
o مهلت قانوني براي ثبت واقعه فوت 10 روز از تاريخ فوت ميباشد.
3. سايت رايانه اي: وظايف اين قسمت كه ارائه خدمات مربوط به كارت شناسائي ملي ميباشد به شرح ذيل است :
الف) بررسي درخواست هاي كارت شناسايي ملي و تحويل كارت شناسايي به مردم
ب) تغذيه فرم هاي تغييرات به سيستم رايانه اي
ج) كنترل شناسنامه هاي تعويضي قبل از تعويض و صدور فرم مغايرت در صورت لزوم
د)ارائه شماره ملي به مراجعين
مدارك لازم جهت كارت شناسايي ملي
• اصل شناسنامه عكسدار و يكبرگ تصوير واضح از صفحه اول (در صورت داشتن توضيحات تصوير آن نيز ضميمه گردد
• يك قطعه عكس جديد زمينه سفيد 4×3 يا 4×6 رنگي يا سياه سفيد بدون عينك دودي
• مبلغ 2500 ريال براي هر نفر
• ارائه كارت ابلاغ شماره ملي يا كد پستي ده رقمي متقاضي
لازم به توضيح است متقاضي بالاي 15 سال تمام باشد و مراكز اخذ مدارك كارت شناسايي ملي باجه ها و دفاتر پستي شهرهاي ابهر
– هيدج – صائين قلعه – و دفتر پست مستقر در مخابرات ابهر

4. كارشناسي حقوقي و سجلي:
• رسيدگي به پرونده هاي تغيير نام و نام خانوادگي
• رسيدگي به شكايات امور سجلي و حل اختلاف
• رسيدگي به پرونده هاي دادگاهي
• رسيدگي به پرونده هاي كميسيون تشخيص سن

آشنایی با سازمان ثبت احوال کشور
سازمان ثبت احوال کشور سازمانی با شخصیت حقوقی مستقل می‌باشد و از لحاظ حقوقی تابع وزارت کشور است و از نظر تصمیم‌گیری‌ یک سازمان، نتیجه تمرکز محسوب می‌شود کلیه ادارات ثبت احوال تابع اداره مرکزی بوده و ملزم به رعایت و اعمال قوانین و آئین نامه‌های مصوب در سطح کل کشور می‌باشند. بر اساس آخرین بررسی‌های انجام شده این سازمان بالاترین میزان خدمات را به خود اختصاص داده و بیشترین مراجعه کننده داشته است . با توجه به اهمیت اطلاعات جمعیتی و آمارهای انسانی و به منظور تسهیل در امور مختلفه از جمله آگاهی از تعداد نفوس شهرها و قراء کشور، وضعیت اشتغال مردم، امر مالیات و سربازگیری و به استناد تصویب نامه هیأت وزیران و دستور رئیس الوزراء در تاریخ اول (مهر) 1297 هجری شمسی اداره احصائیه و سجل احوال به عنوان متولی امر ثبت و ضبط وقایع حیاتی چهارگانه در تهران و در وزارت داخله (کشور) تأسیس گردید و خان محیط به عنوان رئیس اداره سجل‌ احوال تهران انتخاب شد.
ابتدا در سال 1304 بعداً در سال 1307 با تصویب قانون سجل احوال توسط مجلس شورای ملی سابق اداره کل آمار و احصائیه ایجاد و رسماً شروع به کار کرد و تا سال 1310 در بیشتر شهرهای بزرگ ایران اقدام به تأسیس شعبه و اداره مستقل و تقسیم حوزه‌ استحفاظی هر اداره به چند حوزه ثبت احوال نمود و برای هر حوزه‌ مأمور مستقل و مختاری را به کار گمارد تا با عزیمت به حوزه‌ مأموریت و مراجعه به مردم نسبت به انجام وظیفه و رسالتی که بر عهده دارند (شناسایی افراد فاقد شناسنامه و تنظیم سند برای آنان و ثبت فوت کسانی که فوت شده‌اند) اقدام نمایند.
در سال 1310 تا 1319 قانون مزبور مورد بازنگری واقع و بر اساس تصمیم نمایندگان مجلس، اداره کل آمار و احصائیه به دو تشکیلات مجزا تحت عناوین مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور مبدل گردید مرکز آمار به سازمان برنامه و بودجه سابق محلق و سازمان ثبت احوال به عنوان یک سازمان مستقل از توابع وزارت کشور باقی ماند.
در سال 1355 مجدداً قانون ثبت احوال بررسی شد و اصلاحاتی در آن به عمل آمد آخرین بازنگری در قانون ثبت احوال در سال 1363 صورت گرفت و تا کنون قانون به قوت خود باقی است مگر م

قررات کیفری آن که به وسیله قانون تخلفات، جرائم و مجازات‌های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه مصوب سال 1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام به طور ضمنی نسخ گردیده است.
در سال‌های بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با توجه به درخواست مردم و ضرورت و نیازی که احساس شد و در اکثر شهرها و بخش‌هایی که فاقد اداره و از استحقاق و امکانات لازم برای ایجاد اداره برخوردار بودند اداره مستقل ثبت احوال و یا نمایندگی ایجاد و راه‌اندازی شد. به نحوی که در حال حاضر بالغ بر 467 اداره مستقل ایجاد شده و در مجموع قریب 500 پیشخوان در سراسر

کشور فعال و به امر خدمت رسانی به هموطنان عزیز مشغول است.
آشنايي با سازمان ثبت احوال
سازمان ثبت احوال کشور سازمانی با شخصیت حقوقی مستقل می‌باشد و از لحاظ حقوقی

تابع وزارت کشور است و از نظر تصمیم‌گیری‌ یک سازمان، نتیجه تمرکز محسوب می‌شود کلیه ادارات ثبت احوال تابع اداره مرکزی بوده و ملزم به رعایت و اعمال قوانین و آئین نامه‌های مصوب در سطح کل کشور می‌باشند. بر اساس آخرین بررسی‌های انجام شده این سازمان بالاترین میزان خدمات را به خود اختصاص داده و بیشترین مراجعه کننده داشته است . با توجه به اهمیت اطلاعات جمعیتی و آمارهای انسانی و به منظور تسهیل در امور مختلفه از جمله آگاهی از تعداد نفوس شهرها و قراء کشور، وضعیت اشتغال مردم، امر مالیات و سربازگیری و به استناد تصویب نامه هیأت وزیران و دستور رئیس الوزراء در تاریخ اول (مهر) 1297 هجری شمسی اداره احصائیه و سجل احوال به عنوان متولی امر ثبت و ضبط وقایع حیاتی چهارگانه در تهران و در وزارت داخله (کشور) تأسیس گردید و خان محیط به عنوان رئیس اداره سجل‌ احوال تهران انتخاب شد.
ابتدا در سال 1304 بعداً در سال 1307 با تصویب قانون سجل احوال توسط مجلس شورای ملی سابق اداره کل آمار و احصائیه ایجاد و رسماً شروع به کار کرد و تا سال 1310 در بیشتر شهرهای بزرگ ایران اقدام به تأسیس شعبه و اداره مستقل و تقسیم حوزه‌ استحفاظی هر اداره به چند حوزه ثبت احوال نمود و برای هر حوزه‌ مأمور مستقل و مختاری را به کار گمارد تا با عزیمت به حوزه‌ مأموریت و مراجعه به مردم نسبت به انجام وظیفه و رسالتی که بر عهده دارند (شناسایی افراد فاقد شناسنامه و تنظیم سند برای آنان و ثبت فوت کسانی که فوت شده‌اند) اقدام نمایند.
در سال 1310 تا 1319 قانون مزبور مورد بازنگری واقع و بر اساس تصمیم نمایندگان مجلس، اداره کل آمار و احصائیه به دو تشکیلات مجزا تحت عناوین مرکز آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور مبدل گردید مرکز آمار به سازمان برنامه و بودجه سابق محلق و سازمان ثبت احوال به عنوان یک سازمان مستقل از توابع وزارت کشور باقی ماند.
در سال 1355 مجدداً قانون ثبت احوال بررسی شد و اصلاحاتی در آن به عمل آمد آخرین بازنگری در قانون ثبت احوال در سال 1363 صورت گرفت و تا کنون قانون به قوت خود باقی است مگر مقررات کیفری آن که به وسیله قانون تخلفات، جرائم و مجازات‌های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه مصوب سال 1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام به طور ضمنی نسخ گردیده است.

در سال‌های بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با توجه به درخواست مردم و ضرورت و نیازی که احساس شد و در اکثر شهرها و بخش‌هایی که فاقد اداره و از استحقاق و امکانات لازم برای ایجاد اداره برخوردار بودند اداره مستقل ثبت احوال و یا نمایندگی ایجاد و راه‌اندازی شد. به نحوی که در حال حاضر بالغ بر 467 اداره مستقل ایجاد شده و در مجموع قریب 500 پیشخوان در سراسر کشور فعال و به امر خدمت رساني به هموطنان عزيز مشغول است.

نهادها- همشهري آنلاين
ثبت احوال بصورت یکپارچه و منسجم در جهان مربوط به قرن نوزدهم میلادی است .
در ایران همزمان با نوسازی و مدرنیزاسیون و نیاز به شناسایی اتباع جهت ایجاد ارتش منظم، اخذ مالیات و... تاسیس ثبت احوال در دستور کار قرارگرفت از این رو در جلسه مورخه 30 آذر سال 1297 شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و با صدور اولین شناسنامه برای د

ختری به نام فاطمه ایرانی در تاریخ 3 دی همان سال در تهران فعالیت خود را آغاز کرد.
تا قبل از سال 1295 ثبت وقایع حیاتی از جمله ولادت و وفات براساس اعتقادات مذهبی و سنت های رایج در کشور، با نگارش نام و تاریخ ولادت مولود در پشت جلد کتب مقدس از جمله قرآن مجید به عمل می آمد و از افراد متوفی نیز جزء نام و تاریخ وفات آنان که بر روی سنگ قبر ایشان نگاشته می‌شد اثری مشاهده نمی گردید.
با گسترش فرهنگ و دانش بشری و نیز توسعه روز افزون شهرها و روستاها و افزایش جمعیت کشور، نیاز به سازمان و تشکیلاتی برای ثبت وقایع حیاتی ضرورتی اجتناب ناپذیر می‌نمود. به تدریج فکر تشکیل سازمان متولی ثبت ولادت و وفات و نیز صدور شناسنامه برای اتباع کشور قوت گرفت.
ابتدا سندی مشتمل بر 41 ماده در سال 1297 به تصویب هیات وزیران رسید و اداره ای تحت عنوان اداره سجل احوال در وزارت داخله (کشور) وقت به وجود آمد؛ پس از تشکیل این اداره اولین شناسنامه به شماره 1 در بخش 2 تهران در تاریخ 16 آذر 1297 به نام فاطمه ایرانی صادر گردید.
پس ازاین دوره اولین قانون ثبت احوال مشتمل بر 35 ماده در خرداد سال 1304 در مجلس شورای ملی وقت تصویب شد. براساس این قانون مقرر گردید کلیه اتباع ایرانی در داخل و خارج از کشور باید دارای شناسنامه باشند.
سه سال پس از تصویب اولین قانون ثبت احوال یعنی در سال 1307 قانون جدید ثبت احوال مشتمل بر 16 ماده تصویب گردید.
براساس این قانون وظیفه جمع آوری آمارهای مختلف نیز به اداره سجل احوال محول گردید، به همین جهت نام این اداره نیز به اداره احصائیه و سجل احوال تغییر یافت. از آن تاریخ به تناسب شرایط زمانی تغییر و تحولات بوجود آمده در کشور و با احساس عدم تناسب قوانین موجود با نیازهای جامعه، قانون ثبت احوال نیز به دفعات مورد تجدید نظر، تغییر و اصلاح قرار گرفت.

متعاقباً دراردیبهشت سال 1319 قانون نسبتاً جامع و کاملی مشتمل بر 55 ماده تصویب گردید و پس از آن آئین نامه مربوط به این قانون نیز در همان سال مشتمل بر 131 ماده به تصویب رسید. این قانون به جهت جامعیت نسبی قریب 36 سال پایدار ماند.
پس از گذشت این زمان در تیر ماه 1355 قانون جدید ثبت احوال مشتمل بر 55 ماده به تصویب رسید و سپس به موجب اصلاحیه دی ماه سال 1363 مجلس شورای اسلامی در برخی از مواد اصلاحاتی صورت گرفت و تاکنون نیز این قانون به قوت خود باقی مانده است.
همزمان با تغییر و تصویب قوانین جدید، تشکیلات ثبت احوال نیز کاملتر گردید. این سازمان تا سال 1310 تنها دارای 94 اداره در تهران و شهرستانها بود. در سال 1308 ثبت ولادت و صدور شناسنامه برای اتباع ایرانی مقیم خارج از کشور به سفارتخانه ها و نمایندگی‌های

ایران در خارج از کشور محول شد.
در سال 1337 نیز قسمت آمار از ثبت احوال منفک و تحت عنوان اداره کل آمار عمومی ادامه فعالیت داد. تشکیلات جدید ثبت احوال نیز پس از این جدایی به اداره کل ثبت احوال تغییر نام یافت.
سرانجام با تصویب قانون تقسمات کشوری ادارات استانی و شهرستانی این سازمان نیز گسترش یافت و عنوان آن نیز به سازمان ثبت احوال کشور تغییر یافت.
سازمان ثبت احوال کشور به دلیل دراختیار داشتن اسناد هویت و تابعیت فردی و آمارهای حیاتی یکی از ارکان مهم حکومت تلقی می شود. ارائه خدمات عمومی به آحاد مردم و اطلاعات ویژه جمعیتی به ارکان حکومت از ویژگی های اختصاصی و انحصاری این سازمان است.
وظایف سازمان ثبت احوال کشور:
• ثبت ولادت و صدور شناسنامه

• ثبت وفات و صدور گواهی
• تعویض شناسنامه های موجود در دست مردم
• ثبت ازدواج و طلاق و نقل تحولات
• صدور گواهی ولادت برای اتباع خارجه و تنظیم دفاتر ثبت کل وقایع و نام خانوادگی
• ایجاد پایگاه اطلاعات جمعیتی و صدور کارت شناسنایی ملی
• جمع آوری و تهیه آمار انسانی سراسر کشور و انتشار آن
• وظایف مقرر دیگری که طبق قانون به عهده سازمان گذاشته شده است