بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به آثار مثبت بهرهوری دربخش دولتی، در سالهای اخیر توجه به مدیریت بهره وری نیروی انسانی به طور روز افزونی افزایش یافته و تنها راه اثربخشی مدیران بهره گیری از شیوه های مدیریت بهره وری در سازمان است. در دهه های گذشته شناسایی مفاهیم اصلی سازمانی وچگونگی تأثیر آنها بر عملکرد سازمانی مورد توجه روزافزون قرار گرفته است. در این راستا، مفاهیم درونی سازمان مانند ساختار و استراتژی مورد توجه پژوهشگران متعددی قرار گرفته است. همچنین مدیریت دانش یکی از مکانیسم های مهم و تأثیرگذار بر اثربخشی و کارایی مفاهیم سازمانی در بخش های دولتی و غیردولتی می باشد. لذا این تحقیق به بررسی اثر ساختار و استراتژی سازمانی بر بهره وری منابع انسانی با نقش میانجی مدیریت دانش پرداخته است. در واقع هدف کلی از این مطالعه، بررسی اثر مشترک ساختار و استراتژی بر مدیریت دانش و تأثیر مدیریت دانش، بر بهره وری منابع انسانی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را کارکنان ثبت احوال فارس تشکیل می دهند که نمونه آماری به روش نمونه گیری تصادفی ساده و روش جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه بوده است . برای تعیین روایی پرسشنامه از نظر متخصصین امر بهره گرفته شده است و برای تعین میزان پایایی پرسشنامه ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای آزمون مجموعه روابط علی و معلولی میان ساختارسازمانی، استراتژی سازمانی، مدیریت دانش، و بهره وری منابع انسانی از مدل معادلات ساختاری استفاده شده است. یافته های حاصل از پژوهش، اثر ساختار سازمانی بر بهره وری منابع انسانی از طریق مکانیسم مدیریت دانش را رد نموده است ولی نشان می دهد که استراتژی سازمان از طریق مدیریت دانش می تواند موجب بهره وری منابع انسانی گردد.
واژههای کلیدی
استراتژی سازمانی، بهره وری منابع انسانی، ساختار سازمانی، مدیریت دانش
-1 مقدمه
امروزه مفاهیم درون سازمانی همچون استراتژی و ساختار و همچنین بهره وری و مدیریت دانش از جذابترین واژه های مورد کاربرد در علوم مختلف به ویژه مدیریت می باشند؛ که در پیاده سازی چشم اندازهای سازمان ، راهبردهای سازمان و اجرای مأموریت های سازمانی دارای نقش کلیدی
بالقوه هستند، و بکارگیری صحیح و مناسب آنها می تواند این نیروهای بالقوه را به نیرو هایی بالفعل و اثربخش و کارا تبدیل نماید . روند سریع
تغییرات در دنیای کسب و کار امروز و ضرورت همگامی سازمان ها با این روند موجب تغییرات اساسی در ساختار ، رفتار و استراتژی آن ها به منظور واکنش سریع در بهره گیری از فرصت های زودگذر شده است. این روزها
دانش بیشترین ارزش را در سازمان ها دارد و موفقیت سازمان ها در قرن حاضر با توجه به شرایط سازمان ها و بازارها که روزبه روز رقابتی تر می شوند منوط به استفاده از دانشی است که سازمانها در فرایند کلیدی خود به آن نیاز دارند. در این میان سازمان هایی که درجه بالایی از خلاقیت و عملکرد کاری دارند دانش خود را به صورت اثربخشی مدیریت می کنند. تجربه نشان داده که موضوع مدیریت دانش بحثی نیست که اهمیت خود را از دست دهد بلکه با توجه به سرعت تغییرات محیط ارزش آن ها روز به روز برای سازمان ها بیشتر می شود. بهره وری از واژه های همیشه پویا است که همواره در معرض تکامل و تغییر است و همچنین مفهوم گسترده ای است که در سطوح مختلف و از دیدگاه های گوناگون به آن توجه شده است، به عبارت دیگر امروزه فاصله اصلی و عمیق میان ملت ها از لحاظ دانایی و نادانی است و نه از حیث دارایی و ناداری . در این راستا بهره وری منابع انسانی نقش کلیدی ایفا می کند و چالش و محور اصلی سرمایه انسانی است و قدرت رقابتی سازمان ها در گرو کیفیت سرمایه انسانی آنهاست. بهره وری فقط مخصوص بخش صنعت نیست بلکه در همه بخش های اقتصادی اعم از صنعت و خدمات مطرح است.امروزه با پیشرفت اطلاعات و فناوری رایانه، میزان متوسط بهره وری در بخش خدمات به سرعت رشد یافته است و افزایش بهره وری در سازمان های خدماتی یکی از مشخصه های جوامع پیشرفته امروزی است.بهره وری نیروی کار یکی از منابع اصلی رشد در ایران است که به این منظور نیروی کار نه تنها در فرایند عملیات باید خدمات خود را بهتر عرضه کند بلکه باید در بکارگیری سایر عوامل دقت و حساسیت بیشتری نشان دهد تا آن عوامل نیز از کارایی و اثربخشی بالاتری برخوردار شود. لذا نقش نیروی کار متخصص و ماهر در یک نظام منسجم و هماهنگ برای دستیابی به اهداف بالاتر سازمانی حائز اهمیت است. "سازمان ثبت احوال کشور" سازمانی حاکمیتی با شخصیت حقوقی مستقل از لحاظ اداری، مالی، و اجرایی و از حیث تشکیلاتی در دولت وابسته به وزارت کشور است.این سازمان بصورت متمرکز اداره می شود و کلیه ادارات در سطح کشور تابع ستاد مرکزی بوده و آئین نامه ها و دستور العمل های مصوب ابلاغی را اجرا می نماید. به دلیل گستردگی وظایف قانونی، "سازمان ثبت احوال کشور" در اقصی نقاط کشور به ارائه خدمات مشغول بوده و یکی از پر مراجعه ترین سازمان های دولتی است. اداره کل ثبت احوال فارس با تکیه بر پتانسیل درونی و فرصت های محیطی و با بهره گیری از فناوری های الکترونیک، برنامه های راهبردی ،استراتژی ها و چشم اندازهای سازمان وهمچنین با مشارکت مدیران و کارکنان خود در حوزه ستادی وادارات تابعه در سراسر استان پیشگام در نیل به اهداف و مأموریت های سازمان می باشد. که با توجه به تشکیلات نوین و استراتژی هایی که اتخاذ می نماید و همچنین بکارگیری مکانیزم مدیریت دانش،در این تحقیق به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شده است. بنابراین در تحقیق حاضر ضمن معرفی عوامل سازمانی کلیدی درون
سازمان شامل استراتژی و ساختار به بررسی اثر این عوامل بر بهره وری کارکنان با در نظر گرفتن نقش میانجی مدیریت دانش در ثبت احوال فارس پرداخته شده است.
-2 بیان مسئله
امروزه با تغییرات سریعی که بشریت در سازمان ها و جوامع شاهدآن می باشد توجه به مفاهیم اصلی سازمانی و پیاده سازی نظام های نوین اداری جهت همسویی با این تحولات ضروری به نظر می رسد . بهره وری در سطح کارکنان به تجزیه و تحلیل و اندازه گیری و بهبود بهره وری منابع اانسانی اختصاص داشته و موضوع آن ، ارتقا و بهبود بهره وری نیروی انسانی اعم از نیروی کار مستقیم یا غیر مستقیم است ( طاهری، 1385 .(42-40: مطالعات فراوانی به بررسی تأثیر عوامل مختلف بر بهره وری سازمانی پرداخته اند، لذا در این تحقیق با توجه به روزگار نوین سازمان ثبت احوال در همسویی با تغییرات سریع و مدام عصر حاضر و حرکت از شکل سنتی به شکلی نوین به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که: " عوامل سازمانی کلیدی درون سازمان شامل ساختار و استراتژی چه اثری بر بهره وری منابع انسانی در سازمان با در نظر گرفتن نقش میانجی مدیریت دانش دارد؟."
دولت ها هم اکنون به اهمیت مدیریت دانش در سیاستگذاری و خدمات رسانی به مردم واقف شده و در برخی از بخش های دولتی مدیریت دانش در دستور کار دولت قرار گرفته است.یکی از راهبردهای مدیریتی برای توامندسازی کارکنان ، فراهم نمودن اطلاعات بیشتر سازمانی بخصوص اطلاعاتی که نقش محوری و راهبردی در سازمان دارند می باشد. وقتی مدیران اطلاعات و دانش بیشتری در اختیار کارکنان بگذارند ، آنان احساس توانمندی کرده و احتمالا به طور موفقیت آمیزتر با سازمان هماهنگ می شوند. اگرسازمان رابه عنوان مجموعه ای ازافرادی که برای تحقق اهدافی معین همکاری می کنند، تعریف کنیم باید برای دستیابی به این اهداف میان افرادی تقسیم کارصورت گیرد و هر زیرمجموعه، جزیی از یک فعالیت را انجام دهند. این تقسیم کار موجب می گردد که چندگانگی به وجود آید یعنی هر کدام از افراد هدف خاصی را دنبال کنند. پس لازم است برای ایجاد یکپارچگی و تلفیق اهداف ، میان کارهای تقسیم شده یک هماهنگی به وجود آید تا همه فعالیت های مجزا در جهت دستیابی به هدف کلی سوق داده شوند . ساختارسازمانی این هماهنگی را ایجاد کرده و جایگاه هر یک از افراد را درسازمان مشخص می کند. استراتژی سازمانی ارتباط نزدیکی با عملکرد سازمانی دارد . استراتژی سازمانی به معنی » نقش واکنش و ارتباط با محیط های پویا و رقابتی جهت دستیابی به اهداف سازمانی « می باشد( آدلر،.(2011 پس می توان بیان نمود، استراتژی عبارت است از یک برنامه برای ایجاد رابطه متقابل با عوامل محیطی که معمولاً ضد و نقیض هستند، جهت تأمین هدف های سازمان. البته مدیران
نه تنها برای رویارویی با عوامل محیط خارجی باید استراتژی های مناسبی در نظر بگیرند، بلکه باید ویژگی های داخلی سازمان را هم به گونه ای
-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
سازمان های امروزی با توجه به دگرگونی های ناگهانی و بی ثباتی عوامل محیطی ، نیاز به ارتباط تنگاتنگ، مستمر ، مؤثر، عقلانی، علمی و مطالعه شده با عوامل درونی و بیرونی سازمان دارند و بدون چنین رویکردی، نمی توانند مطابق با نیازهای جامعه خدمات و تولیدات خود را ارائه دهند و با کاهش بهره وری مواجه خواهند شد. با توجه به آثار مثبت بهرهوری دربخش دولتی، دقت و تمرکز برمیزان بهره وری درسازمانهای دولتی ایران اجتناب ناپذیراست. تلاش برای بهبود و استفاده مؤثر و کارآمد از منابع گوناگون چون نیروی کار ، سرمایه ، انرژی و اطلاعات، هدف تمامی مدیران مؤسسات تولیدی و سازمان های خدماتی می باشد. سازمان ثبت احوال یکی از نهاد های کلیدی کشور در امور حاکمیتی و برنامه ریزی های کلان به شمار می رود . همسویی با تحولات سریع و تکنولوژی روز دنیا نشانه پویایی و کارآمدی و بیانگر روزگار نوین این سازمان است. پس هم اکنون در ثبت احوال نوین به عنوان یکی از دستگاه های حاکمیتی کشور، که در حال ارائه خدمات دو سویه به مردم و دولت می باشد و همچنین نیل به سازمانی دانش بنیان را در رأس برنامه های خود قرار داده است توجه به ساخت و تغییرات تشکیلات سازمانی و راهبردهای جدید این سازمان در گذار از شکل سنتی به نوین و اثرات این عوامل بر بهره وری نیروی انسانی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. مدیریت دانش در کانون وظایف سازمان ها و جزءجدانشدنی راهبردها، برنامه ریزی ، مشاوره و اجرا می باشد. در ثبت احوال نوین و روزگار نوین این سازمان ، آگاهی و توجه نسبت به مدیریت دانش و منافع ناشی از آن ضروری می باشد. زیرا مدیریت دانش به کارکنان این امکان را می دهد تا مهارت ها و تجربیات خود را از طریق همکاری با دیگران و سهیم شدن در دانش آنها و یادگیری از یکدیگر ارتقاء دهند و به رشد حرفه ای و اهداف مورد نظر دست یابند.
-4 مروری برچارچوب نظری و پیشینه تحقیق
- 4- 1 استراتژی سازمانی
واژه استراتژی دارای معانی و کاربردهای متفاوتی از جمله طرح و نقشه ( نوع مسیر اقدام آگاهانه و مورد نظر یک رهنمود یا مجموعه ای از آنها برای برخورد با یک وضعیت یا الگو( نقشه پیش از اقدام) و ... می باشد). درونمایه اصلی استراتژی به تشخیص فرصتها و چگونگی بهره برداری از آنها باز میگردد . استراتژی موضوعی در کنار دهها موضوع دیگر سازمان نیست استراتژی موضوعی محوری است که جهت گیری همه برنامه ها دیگر را تعیین میکند .استراتژی یک برنامه واحد و همه جانبه است و تعریف دیگری هم از استراتژی که می توان ارائه کرد تلفیقی است که محاسن یا
نعیین کنند که موفقیت و بهره وری سازمان در تمامی سطوح سازمان در بلندمدت تضمیین گردد.
