بخشی از مقاله
تربيت بدني در مدارس
فراهم كردن زمينه شادي هاي سالم و حركات سرورآفرين و ورزش هاي نشاط بخش يكي ديگر از نيازهاي فرزندان مي باشد، كه والدين وظيفه دارند براي تقويت روح و جسم فرزندانشان به مسائل تفريحي و ورزشي آنان توجه كنند. همچنين والدين وظيفه دارند فرزندان جوان خود را در انتخاب شغل مناسب راهنمايي و ياري كنند، چرا كه بيكاري نه تنها موجب از بين رفتن استعدادهاي دروني يك جوان مي شود و او را به فردي تن پرور و بي خاصيت تبديل مي كند بلكه حتي ممكن است
زمينه انحرافات اخلاقي آن ها را نيز فراهم كند و شخصي را كه بايد به عنوان سرباز جامعه باشد، سربار اجتماع كند.حضرت موسي بن جعفر(ع) مي فرمايند: مردي به حضور پيامبر(ص) آمد و گفت: «يا رسول ا... اين فرزند من بر گردن من چه حقوقي دارد؟ رسول گرامي فرمودند: اسم زيبا بر او بگذار و به خوبي او را تربيت كن و شغل خوبي برايش انتخاب كن.»والدين بايد در فراز و نشيب هاي زندگي همچون دوستي مهربان در كنار فرزندانشان باشند چرا كه در راه زندگي راهزنان زيادي به كمين نشسته اند.
براي آنها كه پر از انرژي، پر از آرزوهاي روزها دور و پر از هيجان‌هاي روزهاي نوجواني‌اند زنگ ورزش چقدر خالي از هيجان مي‌گذرد. اين‌گونه است كه دانش‌آموزاني كه بايد در بهترين سال‌هاي رشد و شكوفايي توانمندي‌هاي جسمي و روحي خود را افزايش داده و مطابق با استانداردهاي آموزشي در سال‌هاي تحصيل دست كم يكي از رشته‌هاي ورزشي مورد علاقه خود را به‌طور حرفه‌اي يا نيمه‌حرفه‌اي فرا بگيرند با شانه‌هايي خموده و اندام‌هايي كه عمدتا به انواع ناهنجاري‌هاي قامتي
مبتلا هستند، بزرگ مي‌شوند، دوره‌هاي ابتدايي، راهنمايي و متوسطه را به اتمام مي‌رسانند شايد به اميد ورزشگاهي در دانشگاه‌ها كه باوجود دانشكده‌هايي كه در خانه‌هاي 2 طبقه و 3 طبقه شكل گرفته‌اند اميدواري براي تحقق اين اميد وجود ندارد.
كارشناسان آموزشي در سال‌هاي گذشته به كرات درباره پيامدهاي منفي ناکارآمدي زنگ‌هاي ورزش در مدارس هشدار داده‌اند. با اين همه مطالعات اخير كه نشان‌دهنده افزايش ناهنجاري‌هاي قامتي در دانش‌آموزان و به ويژه دانش‌آموزان دختر است گوياي آن است كه همچنان برنامه ريزي براي استفاده بهينه از ساعات ورزش درمدارس با وجود تاكيدهاي مكرر كارشناسان و نتايج تحقيقات پژوهشكده آموزش و پرورش و ساير موارد مشابه در حاشيه مانده و در واقع به دليل تعدد مسائل و مشكلاتي كه هر يك به نوعي بخشي از نظام آموزشي و پرورشي كشور را مبتلا كرده، ناهنجاري‌هاي قامتي در دانش‌آموزان رو به افزايش است و اين در حالي است كه در صورت استفاده مطلوب از زنگ‌هاي ورزش و ايجاد انگيزه در دانش‌آموزان مي‌توان ميزان اين اختلالات را كه مي‌توانند سلامت جسمي و حتي سلامت رواني دانش‌آموزان را با مخاطره مواجه كنند، كاهش داد
با اين همه زنگ‌هاي ورزش نه نسل‌هاي امروز را ونه دانش‌آموزاني كه اين روزها عضو جامعه دانشگاهي كشورند و نه حتي آنهايي كه سال‌هاست از درس و مدرسه فارغ شده‌اند را به لحظه‌هاي هيجان‌انگيز روزهاي كودكي و نوجواني نمي‌برد. برخي كارشناسان بر اين باورند كه دليل اصلي توسعه نيافتگي تربيت بدني در مدارس، پيش‌بيني كار بدون طراحي است. در مهرماه و شروع كلاس‌ها هر معلمي مي‌داند چه چيزي بايد تدريس كند مثلاً معلم رياضي، رياضي تدريس مي‌كند اما معلم تربيت بدني از همان ابتدا به‌صورت تنوعي كار مي‌كند. 5 عامل دليل اصلي بروز اين مشكل هستند: فضا، برنامه درس، تجهيزات، نيروي انساني و عامل فرهنگي. مصوبه‌اي در خرداد سال 83 به تصويب رسيد كه بر اساس آن سازندگان مدارس موظف شدند به ازاي هر 10 كلاس يك سالن ورزشي نيز احداث كنند اما اين واقعيت تا از مصوبه‌بودن خارج و عملياتي شود، چه بسيار دانش‌آموزاني كه فارغ‌التحصيل شدند و چه فرصت‌هايي كه از دست رفته و چه زنگ‌هايي كه هيچ گاه زنگ ورزش نبوده است.
چاقي‌هاي دانش‌آموزان، والدين بي‌توجه
زنگ ورزش فرزند شما در مدرسه، تجربه دو ساعت كسالت بار و نا كارآمد است، اگر آنقدر كه به درس‌هاي رياضي و هندسه نوجوان 16 ساله اهميت مي‌دهيد به فعاليت‌هاي بدني و تغذيه او اهميت نمي‌دهيد بايد اين هشدار كارشناسان را به مثابه زنگ خطري تكرار كنيم كه فرزند شما در معرض ابتلا به دو بيماري شايع در دانش‌آموزان و نوجوانان ايراني يعني «چاقي» و «افسردگي» است.
البته نياز به نگراني چنداني نيست چرا كه به گفته، فريبرز تيرداد، كارشناس تغذيه، خانواده‌ها مي‌توانند به سادگي از احتمال ابتلاي فرزندانشان به اين دو بيماري پيشگيري كنند. به گفته اين كارشناس تغذيه در سال‌هاي اخير چاقي‌هاي مفرط و در پي آن افسردگي ميان دانش‌آموزان ايراني شايع شده كه فقر حركتي دانش‌آموزان در مدارس از يك سو و تغذيه نامناسب آنها از سوي ديگر دو عامل اصلي بروز اين دو عارضه به شمار مي‌رود.
به اعتقاد اين روانشناس نه تنها مدارس ما امكانات مناسبي براي ورزش دانش‌آموزان مهيا نمي‌كنند و در بسياري از موارد اساسا چنين امكاني به دليل محدوديت اعتبارات و فضا براي آنها وجود ندارد كه در بسياري از موارد خانواده‌ها نيز به اهميت فعاليت‌هاي منظم بدني براي كودكان و نوجوانانشان آگاه نيستند. والدين مي‌توانند خلا ناشي از فقر حركتي دانش‌آموزان در مدارس را با نام‌نويسي آنها در دوره‌هاي ورزشي جانبي در ساعات فراغت و حتي برنامه ريزي‌هاي كم‌هزينه‌تر مانند پياده‌روي هفتگي يا حتي روزانه يا استفاده از دستگاه‌هاي مكانيكي كه به تازگي در پارك‌هاي تهران نصب
شده تا اندازه زيادي كاهش دهند.
تيرداد با بيان اينكه چاقي به ويژه در دانش‌آموزان دوران ابتدايي رو به افزايش است، مي‌گويد : نامناسب بودن تغذيه، كم تحركي، انجام بازي‌هاي رايانه‌اي و بالاخره نشستن بيش از حد در پاي گيرنده‌هاي تلويزيوني از مهم‌ترين دلايل بروز اين مشكل به شمار مي‌روند. اين كارشناس تغذيه به خانواده‌ها توصيه مي‌كند كه از دوران كودكي فرزندانشان را به تغذيه‌هاي سالم و به‌ويژه دنبال‌كردن يك رشته ورزشي خاص عادت دهند چرا كه نهادينه‌كردن اين عادت‌ها از دوران كودكي در آنها امكانپذير است اما با افزايش سن و به‌ويژه ورود به دوران جواني نمي‌توان عادات غلط نهادينه شده در رفتارهاي آنها را اصلاح كرد. از آنجا كه چاقي‌هاي مفرط منجر به كاهش اعتمادبه‌نفس و گاه رفتارهاي عصبي و پرخاشگرانه افراد در نوجواني، جواني و بزرگسالي مي‌شود بايد هشدار داد كه در صورت استفاده از رژيم‌هاي غذايي نامناسب، مصرف فست‌فودها و فقر حركتي در سنين كودكي و نوجواني،خانواده‌ها بايد نگران سلامت جسمي و رواني فرزندانشان در سال‌هاي نه چندان دور باشند.
لزوم نظارت اولیاء بر بازی كودكان
بر اولیاء فرض و لازم است كه در مورد انواع بازیها و ورزشهای كودكان شناخت كامل داشته باشند و آگاهی خود را به وسیله مطالعه كتب مختلف روانشناسی، دینی، اخلاقی قوی نمایند، تا بتوانند در بازیها، كودكان را به روش درست بازی و ورزش راهنمایی كنند. در عین حال كه ورزش و بازی بر كودكان لازم و ضروری است، وظیفه والدین و مربیان این است كه سعی كنند كودكان را به سوی ورزشها و بازیهائی هدایت كنند كه فكر روح، جسم و شخصیت آنها را ساخته و آنها را برای زندگی اجتماعی سالم و مفید آماده سازد.
ورزشهائی كه به كودكان یاد داده می‌شود، باید چنان باشند كه به تربیت قوای فكری و نظم روحی آنها منتهی گردد. بدین معنی كه اخلاق آنها كامل شود، عادتهای درست از قبیل انضباط، اطاعت از قانون، حس تعاون و همكاری، را فرا بگیرند، حس ابتكار در آنها بیدار شده و استعدادهای آنها شكوفا گردد و به مرحله رشد و نمود و تعالی برسند.
كودك در خانه و مدرسه، تحت تعلیم قرار می گیرد و خوب و بد را می‌شناسد امّا درونی شدن و تثبیت این تعالیم اخلاقی هرگز به میزان فراگیری كودك در هنگام بازی قوی نیست. كودك در حین بازی تحت تعلیم بهتر و ثابت‌تری قرار می‌گیرد و آموزش حین بازی، تا پایان عمر در ذهن كودك باقی می‌ماند.
بازیهای مورد علاقه كودك می‌تواند تا حدّ زیادی معرّف جهت عاطفی، اخلاقی كودك باشد، لذا بازی كودك باید تحت نظارت مربی باشد.
بازی واقعاً بازی نیست، درس زندگی كودك است ونمایشی از سیر تكاملی، فكری كودك به شمار می‌رود، لذا مربی باید بازی كودك را هدایت و بر آن نظارت كند.
مربی باید بازی را متناسب سن، خصوصیات فردی و جنسی كودكان انتخاب كند، در غیر این صورت ارزش تربیتی نخواهد داشت و اختلالاتی نیز در رشد كودك به وجود خواهد آورد. اگر كودك نتواند بازی موردنظر مربی را انجام دهد، خشن و عصبانی شده و پرخاشگر می‌شود، لذا بازی باید متناسب با افراد باشد.
باید به كودك آزادی داده شود تا بر طبق دلخواه خود بازی كند، باید به او فرصت داد تا فكر و هوش خود را به كارگیرد و از اسباب بازیها استفاده كند و اگر مشكلی برایش پیش آمد خود در حل آن جدیت به كار برد. امّا اگر نتوانست مشكل خود را حل كند، مربی باید به او كمك كند تا مشكلش را مرتفع نماید.
مربی باید مراقب اسباب بازیهای او باشد و به كودك سفارش كند كه در حفظ و نگهداری آنها بكوشد و مواظب باشد كه آنها را خراب نكند و اگر خراب كرد فوری آن را دور نیندازد، بلكه آنها را تعمیر نماید و بعد از تمام شدن بازی اسباب‌بازی‌های را در جای مخصوص و منظمی قرار دهد. از
همین جا كودك نظم و تربیت را یاد می‌گیرد.
نقش والدین در ورزش کودکان
والدین نقش بسیار مهمی در آمادگی بدنی و تشویق بچه‌ها به فعالیت بدنی ایفا می‌کنند. معمولاً آنها بزرگ‌ترین الگو و سرمشق فرزندانشان هستند و از آنجا که بچه‌ها از طریق نمونه و مثال مسائل را بهتر درک می‌کنند، والدین باید الگوهای مناسبی برای فرزندانشان باشند. فعالیت بدنی منظم می‌تواند سبب حفظ سلامتی شود، اعتماد به نفس را افزایش دهد و تصور مثبت و مناسبی نسبت به خویشتن در فرد ایجاد کند. با توجه به روند رو به رشد چاقی در دانش‌آموزان و عواقب و مشکلات ناشی از آن از جمله بیماری‌های قلبی – عروقی، مشکلات اسکلتی – عضلانی، دیابت و ... لازم است مربیان و والدین توجه ویژه‌ای به فعالیت کودکان و نوجوانان داشته باشند تا نسل آینده ما در این زمینه با بحران مواجه نشود.
تشویق دانش‌آموزان به ورزش در دوران تحصیل می‌تواند عادتهای مناسبی در آنها ایجاد و سلامتی آنان را در طول دوران زندگی تضمین کند.
● راهکارهای مؤثر
والدین نقش بسیار مهمی در آمادگی بدنی و تشویق بچه‌ها به فعالیت بدنی ایفا می‌کنند. معمولاً آنها بزرگ‌ترین الگو و سرمشق فرزندانشان هستند و از آنجا که بچه‌ها از طریق نمونه و مثال مسائل را بهتر درک می‌کنند، والدین باید الگوهای مناسبی برای فرزندانشان باشند. تحقیقات نشان می‌دهد شرکت کردن والدین در فعالیتهای بدنی می‌تواند سبب افزایش حضور فرزندانشان در این فعالیت‌ها شود. والدین می‌توانند از طریق دستورالعمل‌های زیر الگوهای مطلوبی برای فرزندانشان باشند:
▪ شرکت منظم و مستمر در فعالیتهای بدنی.
▪ اختیار دادن به فرزندانشان برای انتخاب ورزشی که به آن علاقه‌مندند.
▪ کمک به درک تفاوت‌های فرم بدن و میزان توانایی.
▪ تقویت فاکتورهای اجتماعی در کنار فاکتورهای جسمانی.
▪ کمک به فرزندانشان جهت توسعه مهارت‌ها و استراتژی‌ها در تطبیق با محیط‌های گوناگون برای انجام فعالیت بدنی.
▪ درگیر کردن فرزندانشان در فعالیتهای درون منزل از قبیل کار در باغچه، شستن ماشین یا تمیز کردن خانه.
▪ پیاده‌روی در مسافت‌های کوتاه به جای استفاده از ماشین.
▪ تشویق فرزندان به پیاده‌روی‌های منظم در اطراف خانه.
▪ محدود کردن زمان تماشای تلویزیون و سایر کارهای بی‌تحرک از قبیل بازیهای کامپیوتری به کمتر از ۲ ساعت در روز. زمان تماشای تلویزیون را به برنامه‌هایی که همه اعضای خانواده تمایل به تماشای آن دارند، محدود و با پایان برنامه، تلویزیون را خاموش کنید.
● از همین حالا شروع کنید
عادات مناسب بهتر است که زودتر شروع شوند. بچه‌های کوچک به صورت طبیعی فعال‌اند. بنابراین بر روی استعداد و علاقه آنها برای فعالیت بیشتر کار کنید. این پیشنهادات نیز می‌توانند شما را یاری دهند:
هر زمان که ممکن است خواسته فرزندتان در ارتباط با فعالیت جسمانی را برآورده کنید. برای مثال، هر زمان که خواستند برای بازی، به خصوص بازیهای توپی همراهی‌شان کنید. به بچه‌های خود چگونگی انجام دادن مهارتهای پایه ورزشی از قبیل پرتاب توپ، لی‌لی و پرش را آموزش دهید. تحقیقات نشان داده‌اند بچه‌هایی که از نظر مهارتهای پایه ضعیف هستند، از انجام فعالیتهای ورزشی سرباز می‌زنند.
بچه‌های خود را به زمین بازی محل خود ببرید. خودتان را نیز درگیر کنید. تاب و سرسره گزینه‌های مفرحی هستند و احتمالاً سبب می‌شوند شما زمان طولانی‌تری را با فرزندتان به بازی بپردازید، چون خودتان نیز از آن لذت می‌برید.
رشته‌های ورزشی مختلفی را متناسب با سن بچه‌ها انتخاب کنید. بسیاری از فعالیت‌ها برای کودکان نوپا و تازه راه‌افتاده مناسب‌ترند. از قبیل ژیمناستیک و فوتبال.
اطمینان حاصل کنید برخی از فعالیت‌ها باعث فعالیت جسمانی نیز می‌شوند. برای مثال شما می‌توانید با فرزندان‌تان به منظور خرید، پیاده‌روی کنید.
● تجربه فعالیتهای متنوع
بچه‌های خود را در معرض انواع گوناگون فعالیت‌ها و رشته‌های ورزشی قرار دهید. ممکن است علاقه یا استعداد آنها را برای حداقل یک رشته ورزشی (یا حتی بیشتر از یک رشته) کشف کنید.
رشته‌های گوناگون شامل فعالیت‌هایی است که توازن و نرمی و روانی حرکت را از قبیل ایروبیک و ژیمناستیک درگیر می‌کنند یا رشته‌هایی که نیاز به هماهنگی دست و چشم دارند (مانند کریکت و فوتبال) یا آنهایی که به توان عضلانی نیاز دارند (مانند دوومیدانی). با مربی ورزش فرزندتان مشورت کنید. آنها ممکن است علاقه یا استعداد خاصی در بچه شما پیدا کرده باشند که می‌تواند به شما در توسعه آن استعداد کمک کند.
● فرزندتان را حمایت کنید
برخی بچه‌ها از رشته‌های ورزشی سازمان‌یافته مانند بسکتبال و فوتبال لذت می‌برند. داشتن حس و روحیه ورزشی یکی از آسان‌ترین راه‌های ادامه فعالیت تا بزرگسالی است.
راه‌هایی که از طریق آن می‌توانید علایق ورزشی فرزندتان را تقویت کنید، عبارتند از:
▪ کمک به آنان برای تمرین مهارتهای ورزشی
▪ شرکت در مسابقات به اندازه توان شما
▪ قدردانی از تلاش آنها، چه برنده شوند، چه بازنده
▪ در صورت امکان فرزندان‌تان را به تماشای مسابقات حرفه‌ای ببرید. با این کار، آنها می‌توانند از قهرمانان رشته مورد علاقه‌شان الگوی مناسبی بگیرند.
● فعالیتهای بدنی در زمستان
فعال بودن در روزهای آفتابی ساده است، اما اکثر افراد تمایل دارند در طول زمستان در خانه‌های‌شان بمانند. موارد زیر برای فعال ماندن در ماه‌های سرد نیز پیشنهاد می‌شوند:
با پیاده‌روی در فصل سرما به فرزندتان فرصت دهید تا مشاهده کنند وقتی هوا آفتابی نیست، طبیعت به چه شکلی درمی‌آید. برای مثال، ساحل دریا در زمستان قطعاً ارزش دیدن دارد.
برف‌بازی در فصل‌‌های سرد بسیار مفرح است. چکمه، بارانی و دستکش خود را بپوشید و با بچه‌های خود برای بازی بیرون بروید.
د در فضاهای سرپوشیده نیز انجام شوند. گزینه‌های مناسب در اطراف منزل‌تان را بیابید.
برخی رشته‌های ورزشی از قبیل اسکی نیز برای این فصول طراحی شده‌اند.
▪ مواردی که والدین باید به خاطر بسپارند:
ـ از نظر انجام فعالیت بدنی الگوی مناسبی برای فرزندتان باشید.
ـ فعالیتهای بدنی تفریحی را در قالب برنامه‌های خانوادگی بگنجانید. به عنوان مثال بادبادک هوا کردن و ...
ـ فرزندتان را با رشته‌های ورزشی متنوعی که امکان انجام آنها برای‌تان وجود دارد، آشنا کنید.
ـ نسلی آماده
ـ نگرش و برخورد مثبت به فعالیت و آمادگی بدنی باید در سالهای اولیه زندگی کودکان وجود داشته باشد و ضروری است از نظریات و دیدگاه‌های جدید و ارزشمند در این زمینه استفاده شود. با ارتقای سطح آمادگی بدنی فرزندان‌مان می‌توانیم کمک به ایجاد نسلی از کودکان کنیم که می‌توانند از فواید فعالیت و تمرین‌های بدنی منظم سود ببرند.
ورزش در سالهای ابتدائی دبستان
كودك در سالهای اول دبستان از نظر جسمی نیاز بیشتری به فعالیت دارد و نمی‌تواند بیش از چند دقیقه در یك جا ثابت بماند و یا توجه خود را به یك مسئله خاص معطوف كند. اگر در حین آموزش در سالهای اول نسبت به ورزش و بازی كودكان بی‌توجه باشیم، موجب دلزدگی كودك از درس و آموزشهای جدی‌تر در سالهای بعد او را فراهم كرده‌ایم. اگر كودك به اندازه كافی ورزش نكند، موجب فقر حركتی و در نتیجه كاهش رشد از لحاظ جسمانی می‌شود.
خستگی فكر و فشار بیش از حد در آموزش دوران كودكی و كم بودن ساعات ورزش، عوارض زیان آور و ناگوار بر جای می‌گذارد كه مهم‌ترین آنها اختلال در رشد قوای جسمی و روانی است.
درس خواندن به تنهایی كافی نیست، بلكه بازی و فعالیتهای فكری، روحی و بدنی كودك نیز یكی از راه‌های مفید و مناسب برای پرورش استعدادها و قوای ادراكی آنهاست.
چگونگی فعالیتهای ورزشی كودكان
1. فعالیتهای ورزشی باید به كارآیی و تناسب بدن كودكان منتهی شود.
2. ورزش كودكان باید از هرگونه خطری به دور باشد و بر اساس مهارتهای ساده و آسان قرار گیرد.
3. ورزش باید مناسب با فضای دبستان و محیط زندگی باشد.
4. ورزش نباید بیش از حد وقت دانش آموزان را بگیرد و به پیشرفت آنان در دیگر درسها صدمه بزند.
5. مربی باید متوجه روحیات كودكان و اختلافات فردی كودكان باشد.
