بخشی از مقاله
چکیده
عدالت واجرایآن یکی از نیازهای اساسی و فطری انسان، است که تمام پیامبران برای تحقق آن رسالت یافتهاند. هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین عدالت سازمانی با فرسودگی شغلی دبیران تربیتبدنی مدارس شهر زاهدان بوده است که بدین منظور 113 نفر از دبیران تربیت بدنی - زن و مرد - تمام وقت و نیمه وقت - رسمی و حق التدریس - مدارس شهر زاهدان به روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب و به پرسشنامههای عدالت سازمانی نیهوف و مورمان - 1993 - ،و پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش و جکسون - 1981 - پاسخ گفتند. در پایان نتایج به دست آمده از پرسشنامههای پژوهش به کمک آزمون ضریب همبستگی پیرسون مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج نشان داد که بین عدالت سازمانی و مؤلفههای آن با فرسودگی شغلی دبیران تربیت بدنی مدارس شهر زاهدان رابطه معناداری - p<0/01 - وجود دارد.
واژگان کلیدی: عدالت سازمانی، فرسودگی شغلی، دبیران تربیت بدنی، مدارس شهر زاهدان
-1مقدمه
سازمان سیستمی اجتماعی است که حیات و پایداری آن به وجود پیوندی قوی بین اجزا وعناصر تشکیل دهنده آن وابسته است.ادراک بی-عدالتی اثرات مخربی بر روحیه کار جمعی دارد،زیرااهتمام نیروی انسانی وانگیزش کارکنان را تحت الشعاع خود قرار میدهد. بی عدالتی و توزیع غیر منصفانه دستاوردها و ستادههای سازمان،روحیه کارکنان را تضعیف میکند و روحیه تلاش و فعالیت آنها را تنزل می-دهد. بنابراین، رعایت عدالت رمز بقا و پایداری جریان توسعه و پیشرفت سازمان و کارکنان آن است - سید جوادین و همکاران، . - 1387 پژوهشهای اخیر نشان دادهاند که فرایندهای عدالت نقش مهمی را در سازمان ایفا میکنند و چگونگی برخورد با افراددر سازمانها ممکن است باورها،احساسات،نگرشهاورفتارکارکنان را تحت تاثیر قراردهد.رفتار عادلانه از سوی سازمان با کارکنان عموما"منجر به تعهد بالاتر آنها نسبت به سازمان و رفتار شهروندی آنها میشود.از سوی دیگر افرادی که احساس بیعدالتی کنند،به احتمال بیشتری سازمان را رها میکنند یا سطوح پایینی از تعهد سازمانی را از خود نشان میدهند و حتی ممکن است شروع به رفتارهای ناهنجار مثل انتقامجویی کنند.بنابراین درک اینکه چگونه افراد در مورد عدالت در سازمانشان قضاوت می کنند و چطور آنها به عدالت یا بی عدالتی درک شده پاسخ می دهند، از مباحث اساسی خصوصا برای درک رفتار سازمانی است - باس ،1. - 2001
مطالعات اخیر در زمینه عدالت سازمانی، بر تئوری عدالت و نتایج عدالت تأکید داشته اند. با توسعه مطالعات در زمینهی عدالت، کانون تأکید از عدالت نتیجه ای - برابری نتایج - به سمت عدالت اجتماعی - برابری رویه ها و رفتار منصفانه با افراد - گرایش پیدا کرد. برخی از مطالعات اخیر نشان میدهد که عدالت اجتماعی نیز مانند عدالت نتیجهای - توزیعی - مهم است و بین عملکرد مدیریتی و رفتار کارکنان رابطه وجود دارد - مسترسون،. - 2000 در طول تاریخ یکی از آرزوهای اساسی انسان اجرای عدالت و تحقق آن در جامعه بوده است. در این خصوص مکتبها واندیشه های گوناگون بشری و الهی راه حلهای متفاوتی را برای تبیین و استقرار آن پیشنهاد کرده اند.
اولین تعاریف درباره عدالت به سقراط، افلاطون و ارسطو منسوب است. یکی از مهمترین پرسشهای سقراط در مورد سرشت عدالت بود. بعد از سقراط، شاگردش افلاطون در کتاب جمهوری مهمترین اثر خودB بحثی را عدالت نامید که نخستین و قدیمی ترین بحث تفصیلی درباره عدالت در فلسفه سیاسی قدیم است - مرامی، . - 1378 افلاطون در کتاب جمهوریت در پی این پرسش بود که چرا مرد با فضیلتی مانند سقراط حکیم در جامعه آن روز یونان محکوم به مرگ شد، انگیزه او تحلیل و تبیین عدالت در جامعه آتن بود و اینکه مفهوم عدالت چیست .به نظر افلاطون عدالت وقتی حاصل می شود که در دولت هر کسی به کاری که شایسته آن است بپردازد، به همانگونه انسان عادل نیز انسانی است که اجزای سه گانه روح او - غضب، شهوت و عقل - تحت فرمانروایی عقل، هماهنگ باشند - اخوان کاظمی، . - 1382
از نظر ارسطو B شاگرد افلاطون B نیز عدالت داشتن رفتاری برابر با افراد برابر است. - مرامی ، - 1378 ارسطو معتقد بود که توده های مردم به این دلیل انقلاب می کنند که با آنان با بیعدالتی رفتار می شود .از دیدگاه توماس آکویناس عدالت واقعی زمانی است که حاکم به هر کس مطابق شأن و شایستگی او امتیاز بدهد. از دید نظریه لیبرال عدالت به این معنی است که دولت نباید با شهروندان با تبعیض رفتار کند مگر در صورتی که در زمینه ای مورد نظر میان خود آنها تفاوتهایی وجود داشته باشد. در برداشت لیبرال از عدالت عمده توجه معطوف به توزیع عادلانه قدرت در جامعه است - مرامی، . - 1378 عدالت در مفهوم رادیکال آن در شعار و فرمول معروف مارکس »از هرکس به اندازه توانش و به هر کس به اندازه نیازش « خلاصه می شود. مرکز ثقل عدالت در این مفهوم، توزیع عادلانه ثروت است. - مرامی، . - 1378
در تمامی اندیشه های سیاسی اسلام، مبنا و زیر بنای تمامی اصول نیز عدالت است. آیات الهی اشاره دارند که پیامبران را با مشعلهای هدایت فرستادیم و به آنها کتاب و میزان دادیم تا عدالت را بر پا دارند - اخوان کاظمی ، - 1382 بعثت پیامبران و تشریع ادیان به منظور تحقق قسط و عدل با مفهوم وسیع کلمه در نظام حیات انسان بوده است تا آنجا که از رسول خدا - ص - نقل شده است: »کشور با کفر می ماند اما باظلم ماندنی نیست« - اخوان کاظمی ، - 1387 به این ترتیب ملاحظه می شود که عدالت و استقرار آن به عنوان یک نیاز برای جوامع انسانی مطرح بوده است. آبراهام مازلو به عنوان برجسته ترین روانشناس در حوزه انگیزش، سلسله مراتبی از نیازهای انسانی را مطرح کرد که اگر چه عدالت در این سلسله مراتب جایی ندارد، اما با این حال مازلو از اهمیت آن آگاه بوده و نسبت به پیامدهای ناشی از بی عدالتی هشدار داده است. مازلو عدالت را تقریبا یک نیاز اساسی مطرح کرده و آن رابه همراه انصاف، صداقت و نظم در یک گروه قرارداده است و از آنها به عنوان پیش شرطهای اساسی برای ارضای نیازها یاد کرده است - تیلور،. - 22003 اما در حوزه سازمان و مدیریت، مطالعات و پژوهشهای اولیه در مورد عدالت به اوایل دهه 1960و کارهای جی استیسی آدامز برمی گردد. با این وجود اهمیت این موضوع برای محققان مدیریت از سال 1990 روشن می شود، به طوری که مقالات ارائه شده در این حوزه طی این سالها روند رو به رشدی را داشته است.
-2تاریخچه مفهوم فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی ابتدا به عنوان مشکل اجتماعی مطرح شد نه به عنوان ساختار علمی. بنابراین مفهوم اولیه فرسودگی شغلی به وسیله واقع-گرائی شکل گرفت تا مفاهیم علمی. در این مرحله مقدماتی شکل گیری مفهوم، تمرکز بر روی توصیفهای بالینی فرسودگی بود.بعدا مرحله دیگری شکل گرفت،مرحله تجربی،که در آن تاکید به پژوهشهای سیستماتیک برروی فرسودگی شغلی وبخصوص ارزیابی این پدیده بود.از طریق این دو مرحله بود که تئوریهای رشد یافته و مفهوم گسترده شغلی و چارچوب های فرضی دیگر یکپارچه شدند. - مازلاک،. - 1994 اولین مقالات درباره فرسودگی شغلی در نیمه دهه 1970 در امریکا نوشته شد. مشخصه عمده این مقالات فراهم ساختن توصیف ابتدائی درباره پدیده فرسودگی شغلی بود و نام آن را برای اولین بار عنوان کردندو مقالات نوشته شده بر پایه تجربیات افرادی که در حرفههای خدمات اجتماعی و مراقبت های بهداشتی کار می کردند بود. فرویدنبرگر - 1975 - به عنوان یک روانپزشک مشاهده کرد بسیاری از داوطلبانی که با او در یک مرکز بهداشت روانی کار می کنند یک حالت تحلیل هیجانی و از دست دادن تعهد و انگیزه را تجربه می کنند.
عموما این فرایند در مدت یکسال ایجاد می شود و همراه با نشانههای مختلف جسمی و روانی بود. - مازلاک و شافلی - 1994برای مطرح ساختن این حالت بخصوص تحلیل روانی فرویدنبرگر واژهای را که در اصطلاح محاورهای عوام به تاثیرات سوء مصرف مواد اشاره داشت ،واژه فرسودگی رابه کار برد. مازلاک - 1976 - به عنوان یک روانشناس اجتماعی طی مصاحبههای که با تعداد زیادی از کارکنان خدمات انسانی در مورد استرسهای عاطفی مربوط به شغلشان انجام داد کشف کرد که استراتژیهای سازگاری کاربرد مهمی برای هویت شغلی افراد و رفتار مربوط به شغل دارد - مازلاک . - 2004 در مرحله اولیه پژوهش فرسودگی شغلی خصوصیات بارزی که مقالات اولیه را تحت تاثیر قرار می داد ابعاد روانشناسی اجتماعی و بالینی فرسودگی شغلی بود. از لحاظ روانشناسی بالینی تمرکز بر علائم فرسودگی شغلی و بر موضوعات بهداشت روانی است. از لحاظ اجتماعی تمرکز بر ارتباط تامینکننده خدمات و دریافت کننده خدمات و به موقعیت کاری حرفه های خدماتی است. و بسیاری از این پژوهشات ابتدائی دارای خصوصیات کیفی و توصیفی بودند و از تکنیک های مثل مصاحبه، مطالعه موردی، مشاهده در محل استفاده می گردید.
علاوه براین،این مرحله نخست به وسیله یک جهتگیری کاربردی قوی مشخص شده است که بازتابی از مجموع عوامل اجتماعی،اقتصادی،تاریخی و فرهنگی در دهه 1970 می باشد. این عوامل متخصصان خدمات انسانی در ایالات متحده آمریکا تحت تاثیر قرار داد وبرای این متخصصان بدست آوردن رضایت و خرسندی در حرفهشان را مشکلتر ساخت به دلیل اینکه بعد از جنگ جهانی دوم خدمات اجتماعی، حرفهایتر، بروکراتیکتر و اعتباریتری و مجزاتر شدهاند.مداخلات دولتی اقزایش یافتهاندو مراجعان مستحقتر و محتاجتر به خدمات شده اند متعاقبا برای مردم دسترسی به موفقیت حرفهای در خدمات انسانی دشوارتر شده و تلاش در جهت رهایی از فرسودگی هم به طور فزایندهای معمول شده است.
