بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین عمل به باورهای دینی با تحلیل رفتگی شغلی و شادکامی معلمان تربیت بدنی زن مدارس استان اصفهان می باشد. پژوهش حاضر، از لحاظ ماهیت کاربردی است و در چارچوب مطالعات پیمایشی انجام گرفت. طرح پژوهشی توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمام معلمان تربیت بدنی زن مدارس استان اصفهان به تعداد1040 بود که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد 170 نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها عبارت بود از: پرسشنامه میزان عمل به باورهای دینی - معبد - و شادکامی آکسفورد و تحلیل رفتگی شغلی مسلش. برای تحلیل داده ها علاوه بر آمارتوصیفی از آمار استنباطی - آزمونهای ضریب همبستگی، آزمون F و t و رگرسیون چند متغیره - استفاده شد. یافته ها نشان داد در چهار حوزه اصلی مقیاس معبد، یعنی عمل به واجبات، عمل به مستحبات، عضویت در گروه های مذهبی و مداخله دادن مذهب در تصمیمگیری و انتخاب، رابطه معنی دار مثبت با شادکامی و ارتباط معنی دار منفی با تحلیل رفتگی شغلی داشت. بنابراین شادکامی در بین معلمان تربیت بدنی زن که عمل به باورهای دینی دارند، بیشتر است و نیز تحلیل رفتگی در بین آنها که عمل به باورهای دینی دارند، کمتر می باشد و این با آموزه های دین مبین اسلام همسوست.
واژه های کلیدی: باورهای دینی، تحلیل رفتگی، شادکامی، معلمان تربیت بدنی.
-1 مقدمه
آموزش و پرورش در یک جامعه عامل کلیدی در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن جامعه است. بررسی عوامل مؤثر در رشد و توسعه جوامع صنعتی و پیشرفته بیانگر آن است که همه ی این کشورها از آموزش و پرورش قوی و کارآمد برخوردارند. نقش مدیران اثر بخش در نظام آموزشی یک جامعه، انکار ناپذیر است تا آنجا که صاحب نظران بر این باور هستند که عملکرد یک ملت به سازمان ها و عملکرد سازمان ها به مدیران آن سازمان وابسته است. تاریخ نشان می دهد که دین ورزی، قدمتی بسیار طولانی دارد. چنانکه مطالعات باستان شناسان و انسان شناسان نشان داده اند، مذهب جزء لاینفک زندگی بشری در تمام اعصار بوده است - احمدی، خ و دیگران، . - 1385
»ویل دورانت« معتقد است: دین به اندازه ای غنی، فراگیر و پیچیده است که هیچ دورهای در تاریخ بشر، خالی از اعتقاد دینی نبوده است. این که حتی یک انسان بی اعتقاد به دین، در شرایط نامطمئن بحران روحی و درماندگی به طور ناهشیار به خدا و نیروهای ماوراءالطبیعی می اندیشد و از او استمداد می طلبد، پدیده ثابت شده ای است. به گفته فرانکل بنیانگذار مکتب معنا درمانی، احساس مذهبی عمیق و واقعی، در اعماق ضمیر ناهشیار هر انسانی وجود دارد - خداپناهی، م ک، . - 1379
دین حقیقتی است که در جنبه ها و ابعاد گوناگون زندگی انسان حضور جدی و قابل توجهی دارد. تحقیق در باب دین یا دین پژوهی نیز عرصه ها و شاخه های متعددی یافته است. به گونه ای که رشته های علمی بسیاری در زمینه های مختلف معارف بشری تدوین و تکوین پیدا کرده اند که در این بین می توان به روان شناسی دینی یا روان شناسی دین1 اشاره کرد. در زمینه تعریف روان شناسی دین، متخصصان و صاحب نظران امر دیدگاه های گوناگونی ابراز داشت ه اند. برای مثال کالینز - 2001 - 2 اعتقاد دارد برای روان شناسی دین تعریفی بهتر از تعریف تاولس3 استاد دانشگاه کمبریج وجود ندارد - آذربایجانی و موسوی اصل، . - 1385 تاولس - - 2000 اظهار می دارد که روان شناسی دین به دنبال درک رفتار دینی از طریق به کارگیری اصول و قوانین روان شناختی است که البته آن اصول از راه مطالعه ی رفتار غیردینی به دست آمد ه اند.
به بیان ساد ه تر روا ن شناسی دینی در صدد درک رفتار دینی با استفاده از اصول روان شناسی است - تریدوی4،. - 1996 بر این اساس باید توجه داشت که وقتی از مفهوم روان شناسی دین استفاده می شود، مراد تحقق و بروز و ظهور دین در رفتار بشر است، به سخن دیگر تدین دینداری مورد نظر است نه چیز دیگر - آذربایجانی و موسوی اصل، . - 1385 طبق بسیاری از تئوری های هیجان، شادکامی5 یکی از شش هیجان بزرگ یعنی تعجب، ترس، خشم، شادکامی، تنفر و نگرانی است. شادکامی را به می توان به عنوان برون گرایی پایدار در نظر گرفت و خاطر نشان ساخت از زمانی که عواطف مثبت در شادکامی مورد توجه واقع شدند، شادکامی با جامعه پذیری آسان و تعامل مطلوب و لذت بخش با دیگران مرتبط دانسته شد. برخی دیگر از محققان نظیر جیوکیتا6 و استایلز7 پیشنهاد کرده اند که شادکامی را در صورتی می توان به عنوان صفت در نظر گرفت که سه ملاک پایداری زمانی، همسانی بین موقعیت و علیت درونی را دارا باشد - هادی نژاد و زارعی، . - 1388
همچنین شادکامی در سازمان وابسته به فراوانی و درجه عواطف مثبت یا لذت، سطوح بالای رضایت در طول زندگی و نبود احساسات منفی نظیر افسردگی و اضطراب دانسته اند. تحلیل رفتگی شغلی8 نوعی هشدار مهم است که با کاهش میزان انرژی جسمی و روحی در کارکنان، همراه می باشد - دمیر و فدای9، . - 2010 امروزه تحلیل رفتگی شغلی توجه زیادی را از سوی محققان و رهبران سازمانی به خود جلب کرده است؛ کهعمدتاً با پیامد های سازمانی مانند عملکرد شغلی، رفتار سازمانی، نگرش های شغلی و پیامدهای روانشناختی منفی ارتباط داشته است - مارتینکو1، . - 2004 طبق تئوری تناسب بین فرد و محیط کاری 2 ، عوامل سازمانی نقش مهمی در شکل گیری تحلیل رفتگی شغلی دارند. تحلیل رفتگی شغلی در بلند مدت موجب فشار روانی برای فرد می شود؛ به طوری که می توان یکی از علل اصلی تحلیل رفتگی شغلی را عدم تناسب بین فرد و محیط کاری اش دانست. یکی از حوزه هایی که می تواند منجر به تناسب ضعیف بین فرد و محیط کاری اش شود، ساختار سازمانی است.
رسمیت، قوانین و مقررات سازمانی می توانند کارکنان را در انجام وظایف و رسیدگی به مشکلات راهنمایی کرده و در این مورد به آن ها کمک نمایند - لامبرت3، . - 2010 با عنایت به اینکه معلمان به عنوان بدنه ی نظام آموزشی و گرداننده ی سیستم تربیتی محسوب می شوند و به طور مستقیم با دانش آموزان که آینده سازان جامعه می باشند در ارتباط اند، ضرورت ایجاب می کند، کسانی در این سمت گمارده شوند که بالاترین سطح عمل به باورهای دینی را داشته باشند. لذا تحقیق حاضر بر آن است که با مشخص نمودن ارتباط بین عمل به باورهای دینی با تحلیل رفتگی شغلی و شادکامی شاخص مناسبی برای به کارگیری نیروی انسانی شایسته در سیستم آموزشی کشور ارائه نماید.
با توجه به اینکه آموزش و پرورش سهم قابل توجهی از بودجه کشور را به خود اختصاص داده و نقش آن در بعدهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بسیار پر رنگ است، بنابراین ضروری به نظر می رسد تا در جهت بهینه سازی کیفیت آموزش و پرورش، فعالیت های اساسی صورت گیرد و از هدر رفتن سرمایه های انسانی و مادی جلوگیری شود. اگر معلمان در این سازمان، با توجه به تحقیقات و پژوهش های انجام شده در حوزه ی علم روانشناسی انتخاب شوند و دارای دانش و مهارت کافی باشند و بتوانند با توجه به باورهای دینی و انتخاب روش تدریس مناسب با موقعیت مدرسه و ایجاد محیط آموزشی مناسب و انگیزه کار فعالیت در دانش آموزان، با آن ها ارتباط متقابل برقرار کنند، قادر خواهند بود هدف های سازمان را با صرف منابع کمتر و کیفیت بهتر تحقق بخشند و بدون تردید نظام آموزشی نیز از بهره وری بیشتری برخوردار می شود.
از آنجایی که مؤلفه های تحلیل رفتگی در امر یاددهی و یادگیری حائز اهمیت و همچنین عمل به باورهای دینی و شادکامی در شیوه تدریس و رفتار و کردار معلمان تأثیرگذار است، توجه و تحقیق درباره ی این سه مؤلفه ضروری می باشد. این پژوهش می تواند در بالا بردن آگاهی معلمان تربیت بدنی و مسئولان آموزش و پرورش نسبت به اهمیت تحلیل رفتگی و شادکامی و رابطه ی آن با عمل به باورهای دینی کاربرد داشته باشد و همچنین راهکارهای جهت گزینش معلمان تربیت بدنی استان اصفهان با توجه به آگاهی آنان نسبت به تحلیل رفتگی و عمل به باورهای دینی و شادکامی ارائه دهد . بنابراین با در نظرگرفتن چنین ویژگی هایی تحقیق حاضر درصدد است که مؤلفه های برجسته عمل به باورهای دینی که بر متغیرهای تحلیل رفتگی شغلی و شادکامی تأثیر بسزایی دارد را مشخص نموده و زمینه بالا بردن شادکامی معلمان و به تبع آن کاهش تحلیل رفتگی شغلی آنان را فراهم نماید و نیز زمینه پویایی و ارتقاء سیستم تعلیم و تربیت را فراهم آورند.
یکی از عواملی که باعث کاهش تحلیل رفتگی معلمان می شود حفظ سلامت یا بهداشت روانی4 دانش آموزان و معلمان است که کار اساسی مدرسه می باشد. یکی از شاخص های مهم بهداشت روانی، توان برقرای رابطه بادیگران است. انسان سالم به عنوان یکی از نیازهای اساسی خود میل به برقراری روابط انسانی با افراد دیگر تحت عنوان دوستان، همکاران، نزدیکان خود دارد. به همین دلیل کناره گیری و انزوا نشانه عدم سلامت روانی است. وقتی انسانی درحال بیماری و تعارض باشد، مکانیزم های دفاعی اش به کار می افتد و از دیگران فاصله می گیرد.
مدیران مدارس نه تنها خود باید از روان متعادلی برخوردار باشند، بلکه باید سعی کنند روان معلمان خود را نیز متعادل سازند. عدم تامین همه نیازها و مخصوصا نیازهای اجتماعی و روانی مانند نیازهای قدر و منزلت، احترام، شناخته شدن، شکوفایی استعداد ها سبب تعارض، تنش و ناکامی می شود. از طرف دیگر، وجود فضایی از صفا و صمیمیت سبب افزایش بهداشت روانی می شود؛ اگر معلمان حس کنند که مدرسه وجود آن ها رامی پذیرد و بین آن ها روابط صمیمانه ای وجود دارد روابط آن ها مستحکم تر و عمیق تر می شود. وجود فضای معنوی بر عدالت، برابری، تقوی که در افراد نوعی احساس آرامش و امنیت به وجود آورد اثر عمیقی بر بهداشت روانی دارد.
