بخشی از مقاله
قلعه رودخان :
رودخان نام قلعه ای است متعلق به دوره سلجوقیه که بر فراز ارتفاعات جنگلی شهرستان فومن در روستای رودخان ساخته شده و 6/2 هکتار مساحت و در ارتفاع 650 متری از سطح زمین جای گرفته و 65 برج و بارو و دیواری به طول 1500 متر دارد. رطوبت بیش از حد هوا باعث رویش گیاه در لابه لای دیوارهای قلعه و پوسیدگی آنها شده، اما با این حال در مقایسه با قلعه های دیگر، رودخان سالم مانده است. دیوارهای قلعه از 3 تا 10 متر متغیر است. قلعه عظیم و شگفت انگیز
قلعه رودخان در 25 کیلومتری جنوب غربی فومن که در حوزه جغرافیایی این شهرستان قرار دارد. در قله کوهی در دل جنگل آرمیده است. برای رسیدن به قلعه پس از عبور از شهر فومن، روستاهای گشت، کردمحله، گشت رودخان، سیاه کش، سید آباد و قلعه رودخان در جاده که نیمی از آن آسفالت و نیمی دیگر خاکی است باید طی مسیر کرد و به روستای حیدرآلات که جاده ای اتومبیل رو به آن ختم می شود، رسیده از اینجا تا قلعه را باید با پای پیاده که حدود 5 کیلومتر است طی
کرد. زمان لازم برای طی کردن این مسیر با پای پیاده حدود یک ساعت و نیم است که مقداری از آن از طریق پله های احداثی باید طی کرد. برخی از ساکنین این منطقه به این شایعه باور دارند که این قلعه را «جن ها» بنا کرده اند. آنها در باور خود، اظهار می دارند هیچ بنایی که توسط آدمیزاد بنا شده باشد، نمی تواند این قدر دوام بیاورد.
براساس تحقیقات انجام شده، این دژ عظیم که به قلعه رودخان (رودخان) مرسوم است، طی وقایع و رویدادهایی که پس از دوره ساسانی به وقوع پیوست تخریب شده اما در قرن 5 و 6 هجری قمری و در زمان حکومت سلجوقیان تجدید بنا شد. به همین جهت در شمار قلایع اسمعیلیه مشهور است. بر روی سردر ورودی آن درج شده که این قلعه در سال 918 تا 921 هجری قمری برای سلطان حسام الدین امیردباج بن امیرعلاء الدین اسحق تجدید شد. که بر سردر آبادی کتیبه حک شده که در موزه رشت نگهداری می شود. مضمون کتیبه به شرح زیر است :
هرگونه درجه تغییر نیافته 180000 ؟ دانا چون هر دشمن خوی هذر و جوی ......
خویش اظهار کند و عهد .......... بقیه مطالب آن متلاشی شده.
از روستای قلعه رودخان تا قلعه رودخان طبیعت بسیار زیبا و چشم اندازهای زیادی وجود دارد که توجه هر بیننده ای را به خود جلب می کند. در مسیر صعود به قلعه درختانی با قدمت طولانی به سمت آسمان قد علم کرده و نور از لابه لای شاخه های این درختان به پایین می ریزد. ارتفاع قلعه بین 665 تا 715 متر از سطح دریا می باشد. در سمت راست قلعه، رودخانه ای به همین نام قرار دارد که از ارتفاعات، سرچشمه گرفته و آب آن از جنوب به شمال در جریان است. و به دلیل وجود همین رودخانه قلعه رودخان خوانده می شود. واژۀ رودخان در حقیقت مخفف رودخانه است این قلعه در ادوار تاریخی به نامهای قلعۀ هزار تپه، صسامی، سکسار، سگسار و سگسال نیز خوانده شد.
قلعه از دو بخش ارگ (محل زندگی حاکم و حرمسرای وی) و قوزخانه (محل فعالیت های نظام
ی و زندگی سربازان) تشکیل شده است.
ارگ در قسمت غربی این بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن از آجر است.
قراول خانه ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه های متعدد بر اطراف مسلط است. چشمه ای نیز میان قلعه و گودترین محل آن وجود دارد. بخش شرقی قلعه شامل دوازده ورودی، زسراک، در اضطراری، حمان و آبریزگاه است. بخش غربی نیز دوازده ورودی دارد، چشمه، حو آب انبار، سردخانه حمام، آبریزگاه، شاه نشین و چند واحد مسکونی که با برج و بارو محصور شده اند، دیگر بناهای این بخش را تشکیل می دهند.
40 برج دیده بانی دو تا دور قلعه را احاطه کرده که اتاقهای هشت ضلعی آن با طاق گنبدی پوشانده است. دو تا دور دیوارها و برج ها روزنه هایی شیب دار دیده می شود که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی تعبیه شده اند.
لازم به ذکر است که در طول تاریخ قلعه هیچ گاه دشمن به آن نفوذ نکرده و نتوانسته آن را فتح کند.
قبلاً چشمه آبی که منبع اصلی آب قلعه بود در حیاط قلعه دیده می شد که با زلزله سال 69 گیلان خشک شد.
سالانه بیش از یک میلیون و 500 هزار نفر برای دیدن شهرک تاریخی ماسوله و دژ عظیم قلعه رودخان و شهد کلوچه و مجسمه ها به شهر فومن می آیند.
این قلعه به علت ارزش و اهمیت آن با شماره 1567/3 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد
ه است.
عملکردهای زمین شناسی :
محدوده مورد اکتشاف در ضلع جنوبی فومن در مناطق رودخانه، گشت رودخان، سیاهمزگی واقع شده و دارای شرایط آب و هوایی است که امکان کار در ده ماه از سال را در منطقه فراهم می کند. در مجموع 30 نمونه از منطقه گشت رودخان قلعه رودخان و سیاهمزگی با مختصات عمومی 49 , 22' , 3" و 37 , 00' , 4" و روستای خرمکش سیاهمزگی با مختصات 36 , 56' , 23" و 49 , 19' , 40" برداشت شد. از کل نمونه های ارسالی 17 مورد جهت مطالعه کانی سنگین آزمایش شد و این نتیجه حاصل شد که در ناحیه ولک سر (قلعه رودخان) حدود 5 کیلومتری قلعه رودخان به احتمال وضعیت عناصر گالن و سرب و باربت و پیربت و لیمونیت و الی ژبست با ژنز هیدروتر مالی وجود داشته و باز با احتمال ضعیف امکان کانی سازی لذا لوزیت و آهن و روتیل و باربت قابل پیگیری و مطالعه است. نمونه های تکمیلی جهت سنگهای XRF , XRD و کانی سنگین به آزمایشگاه ارسال گردیدند. با عنایت به عملیات صحرایی و نتایج آزمایشگاهی در سه محدوده می توان چنین قضاوت کرد که بخش عمده کانی سازی در منطقه در دو واحد سنگی فیلتی اردو ویین و واحد گنایسی پرکامبرین و از نوع پیربت زایی بوده است.
با عنایت به تغییر آنالیز نمونه ها و داده های کسب شده می توان مکان مناسب انومالی های نواحی را برحسب اولویت چنین معرفی نمود :
1 ) منطقه گشت رودخان با درصد فراوانی کانیهای مالاکیت، آزوریت، پیربت و حتی طلا در حد ppb به همراه تیتان و تنگستن
2 ) منطقه قلعه رودخان
3 ) منطقه سیاهمزدگی، گراداوس، البته نواحی قلعه رودخان و سیاهمزدگی بخاطر انومالی های ضعف نیاز به اولویت کاری نداشته و می توانند در قالب پروانه اکتشاف به اشخاص حقیقی و حقوقی ارائه شوند. در مورد منطقه گشت رودخان هم بهتر است در نواحی مرتفع تر که مشکل پوشش جنگلی ندارند مطالعات بیشتری انجام پذیرد.
