مقاله در مورد دستورالعمل های سیستم های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی ILO – OSH 2001

بخشی از مقاله

دستورالعمل هاي
سيستم هاي مديريت ايمني و بهداشت شغلي
ILO – OSH 2001

ترجمه: مرجان شعباني – شهناز نظري
ويرايش: ليلا حسني

فهرست محتويات

پيشگفتار
مقدمه
1. اهداف
2. چارچوب ملي سيستم هاي مديريت بهداشت و ايمني شغلي
1-2- خط مشي ملي
2-2- دستورالعمل هاي ملي

3-2- دستورالعمل هاي تطبيق يافته محلي
3. سيستم مديريت بهداشت و ايمني شغلي در سازمان
1-3- خط مشي ايمني و بهداشت شغلي
2-3- مساعدت و همكاري كارگران
3-3- مسئوليت پذيري و پاسخگويي
4-3- ايجاد مهارت و آموزش

5-3- مستند سازي سيستم مديريت ايمني و بهداشت شغلي
6-3- ارتباطات
7-3- بازنگري اوليه
8-3- برنامه ريزي، ارتقاء و اجراي سيستم
9-3- اهداف بهداشت و ايمني شغلي
10-3- پيشگيري از خطرات
11-3- كنترل و سنجش عملكرد
12-3- تحقيق و بررسي بر روي جراحات، ناخوشي ها، بيماريها و حوادث ناشي از كار و اثرات آنها برروي عملكرد بهداشت و ايمني
13-3- مميزي
14-3- بازنگري مديريت
15-3- اصلاحات و پيشگيري
16-3- بهبود مستمر
پيشگفتار
حفاظت كارگران در مقابل بيماريها، امراض و حوادث ناشي از كار بخشي از وظايف سازمان ILO را در طول تاريخ تشكيل داده است. بيماريها و حوادث ناشي از كار در اثر بي توجهي نسبت به ايمني و بهداشت كارگران بوجود مي آيند. اولين هدف ILO افزايش شانس زنان و مردان براي دستيابي به كار مولد و شايسته در شرايطي: داراي آزادي، عدالت، ايمني و احترام به حقوق بشر است. ما اينها را به عبارت «كار شايسته» خلاصه كرده ايم. كار شايسته، كار ايمن است و كار ايمن نيز عامل موثرو مثبتي براي رشد اقتصادي و توليد محصول مي باشد.

امروزه پيشرفتهاي تكنولوژيكي و وجود رقابت شديد بين صنايع، باعث ايجاد تغييرات سريعي در شرايط، فرايند و سيستم مديريتي گرديده است. قانون گذاري در مورد پرداختن به اين تغييرات و همگامي با رويايي در مورد خطرات جديد هر چند لازم است، ولي كافي نمي باشد. سازمانها بايد قادر به حل مسائلي كه بطور پيوسته و مداوم در زمينه ايمني و بهداشت رخ مي دهد باشند و با استراتژي پوياي مديريتي، براي آنها راه حل مناسبي بيابند. در اين مقاله دستورالعملهايي در زمينه ايمني و بهداشت شغلي ارائه شده است.

اين دستورالعمل ها بر مبناي توافقات بين ILO و اركان سه گانه آن و سرمايه گذاران ديگر تهيه شده است. اين سازمانها، توافق نامه اي بين المللي در مورد ايمني و بهداشت شغلي را نيز كه «استانداردهاي بين المللي كار» ناميده اند، تدوين نموده اند. در نهايت، يك ابزار قدرتمند و بي همتا براي گسترش فرهنگ ايمني در كار و حتي فراتر از آن حاصل شده است كه سازمانها، كارگران، سيستم هاي ايمني و بهداشت و محيط زيست از آن منتفع خواهند شد. سازمان ILO خوشحال مي شود كه از تجربيات افراد در تدوين اين دستورالعملها بهره مند شود. بي شك اين دستورالعمل ها وسيله اي بسيار ارزشمند و كارآمد براي كارفرمايان، كارگران، شركت ها و سازمانهاي ملي و همه كساني كه نقشي در ايمن و سلامت كردن محيط هاي كاري دارند، مي باشد.

مقدمه:

هم اكنون دولتها، كارفرمايان و كارگران دريافته اند كه ايجاد سيستم هاي مديريت بهداشت و ايمني شغلي (OSH) نقش بسيار موثري هم در كاهش خطرات و هم افزايش راندمان توليد دارد.
اين دستورالعمل ها در سيستم مديريت OSH توسط سازمان بين المللي كار ILO بر مبناي توافقنامه هاي بين المللي بين بخش هاي سه جانبه آن تدوين شده است. اين توافق سه جانبه اهرم هاي قدرت و انعطاف پذيري را براي گسترش فرهنگ ايمني در اختيار سازمانها قرار مي دهد. همچنين ILO توصيه هايي را در سيستم مديريت OSH ارائه مي كند كه در آنها ارقام و ابزاره

اي مربوط به حفاظت، ايمني و بهداشت كارگران منعكس شده است.
در اين دستورالعمل ها توصيه هاي عملي براي استفاده همه افرادي كه در مديريت بهداشت و ايمني شغلي مسئوليتي دارند ارائه شده است. اين توصيه ها قانوناً الزامي نيستند و براي جايگزين شدن به جاي قوانين، مقررات و استانداردهاي ملي پذيرفته شده در كشورها نمي باشند.
كارفرما مسئول سازماندهي و ايجاد ايمني و بهداشت شغلي است و اجراي سيستم مديريت OSH روشي سودمند براي انجام اين وظيفه مي باشد. ILO اين دستورالعمل ها را به عنوان ابزار عملي براي خدمت به سازمانها و شركت ها طراحي كرده و آن را

وسيله اي براي بهبود مستمر اجراي OSH دانسته است.

1- اهداف
1-1- اين دستورالعمل ها بايد به حفاظت كارگران از خطرات و محدود كردن حوادث ناشي از كار، بيماريها، جراحات و مرگ و ميرها كمك كند.
2-1 در سطوح ملي اين دستورالعمل ها بايد:
- براي تعيين چارچوب و ساختار ملي سيستم هاي مديريت OSH كه ترجيحاً توسط قوانين و مقررات ملي حمايت مي شوند، استفاده گردند.
- راهنمايي هايي براي تقويت توصيه نامه ها با ابزار قانوني يا ضمانت اجرايي توسط مقررات و استانداردها براي بهبود مستمر اجراي OSH ارائه دهند.
- توصيه هايي براي بهبود و تطابق دستورالعمل هاي ملي و محلي در سيستم هاي OSH ارائه دهندتا پاسخگوي نيازهاي واقعي سازمان ها، مطابق با اندازه و نوع فعاليت آنها باشند.
3-1- در سطوح سازماني اين دستورالعملها بايد:
- توصيه هايي در ارتباط با تركيب عناصر سيستم مديريت OSH در سازمان به عنوان جزئي از سياست ها و برنامه هاي مديريتي آن ارائه دهند.
- همه اعضاء سازمان خصوصاً كارمندان، كارفرمايان، هيأت مديره ، كارگران و نمايندگان انتخابي آنها را تشويق كنند تا مباني و روش مديريت OSH را در جهت بهبود مستمر بهداشت و ايمني شغلي بكار گيرند.

2- چارچوب ملي سيستم هاي مديريت بهداشت و ايمني شغلي
1-2- خط مشي ملي
1-1-2 يك يا چند سازمان كارآمد بايد براي تنظيم، اجرا و بازنگري متناوب سياست هاي منسجم ملي انتخاب شوند تا سيستم مديريت OSH را در مؤسسات ايجاد كرده و سطح آن را ارتقاء بخشند و اين كارها بايد پس از مشورت با ارگانهاي انتخابي از سوي كارفرمايان و كارگران يا افراد ذيصلاح صورت پذيرد.
2-1-2 سياست ملي مديريت OSH بايد روشها و مباني عمومي زير را تنظيم و ايجاد كند:
- ارتقاء و بهبود روش ايجاد وتلفيق سيستم هاي مديريت OSH به عنوان بخشي از مديريت كلي يك سازمان.
- تدوين و بهبود برنامه هايي براي شناسايي سيستماتيك ، برنامه ريزي، اجرا و ارتقاء

فعاليت هاي OSH در سطوح ملي و سازماني .
- تشويق كارگران و نمايندگان آنها به شركت در فعاليت هاي سازماني .
- بهبود مستمر سيستم و در ضمن آن دوري از ديوان سالاري و كاغذبازي غيرضروري در كارهاي اداري و هزينه هاي مربوطه.

- تشويق به كارها و فعاليت هاي دسته جمعي و حمايت از برنامه هاي سيستم مديريت OSH در سطوح سازماني توسط بازرسان كار، شركت هاي فعال در زمينه ايمني و بهداشت شغلي و يا خدمات ديگر و راهبري فعاليت هاي آنها به يك چارچوب هماهنگ با مديريت OSH.
- ارزيابي چارچوب و اثربخشي سياست ملي در فواصل زماني مناسب.
- ارزيابي و شناسايي اثربخشي سيستم هاي مديريت OSH و اجراي آن با ابزار مناسب.
- اطمينان از اينكه لوازم ايمني و بهداشتي براي همه تهيه شده است اعم از پيمانكار و يا كارگران او، چه كارگران موقت و چه كارگران يا كارمنداني كه مستقيماً توسط سازمان استخدام شده‌اند.
3-1-2 با اين نگرش در مورد اطمينان از انسجام سياست ملي وبرنامه هاي لازم براي تحقق آن، شركت هاي ذيصلاحي بايد چارچوب ملي سيستم هاي مديريت OSH را تدوين كنند تا:
- وظايف خاص و مسئوليت هاي شركت هاي مختلف را شناسايي و تدوين كنند و آن را با سياست هاي ملي تطبيق دهد و هماهنگي مناسبي بين آندو ايجاد نمايند.
- دستورالعمل هاي ملي در مورد كاربرد و اجراي سيستماتيك سيستم هاي مديريت OSH در سازمان را منتشر و بطور دوره اي بازنگري كنند.
- معيارهاي مناسبي براي طراحي و تعيين وظايف شركت هاي مسئول، آماده سازي و تطبيق دستورالعمل ها با سيستم هاي مديريت OSH تنظيم كنند.
- اطمينان دهند كه اين دستورالعمل ها براي بهره‌مندي كارفرمايان، كارگران و نمايندگان آنها از سياست هاي ملي در دسترس آنها قرار گرفته است.
4-1-2 يك شركت ذيصلاح بايد برنامه هايي اتخاذ كند و براي بازرسان كار ، شركتهاي فعال در زمينه OSH و ديگر شركتهاي دولتي و خصوصي، سازمانها و شركت هاي مربوط به OSH مثل توليد كنندگان وسايل حفاظتي – بهداشتي دستورالعمل هاي فني تهيه كرده وآنها را كمك وتشويق نمايد تا سيستم هاي مديريت OSH را بكار برند.

2-2 دستورالعمل هاي ملي
1-2-2 بايد دستورالعمل هاي ملي بر مبناي مدل ارائه شده در فصل 3 و با توجه به شرايط و تجربيات ملي هر كشور در جهت كاربرد و اجراي سيستماتيك سيستم هاي مديريت OSH نوشته شود .
2-2-2 بايد بين دستورالعمل هاي ILO ، دستورالعمل هاي ملي و دستورالعمل هاي تطبيق يافت

ه محلي ، تطابق و سازگاري وجود داشته باشد و براي ارتقاء و بهبود كاربرد مستقيم و ياغيرمستقيم اين دستورالعمل‌هادر سطوح سازماني انعطاف پذيري لازم وجود داشته باشد.
3-2 دستورالعمل هاي تطبيق يافته محلي
اين دستورالعمل كه نقطه نظرات ILO را منعكس مي كند بايد شامل عناصر كلي دستورالعمل‌ه

اي ملي بوده ودر طراحي آن ، بايستي شرايط خاص و نيازهاي سازمان يا گروههاي سازمان يافته را در نظر گرفته همچنين به موارد خاص زير نيز توجه شود:
- اندازه آنها (بزرگ، متوسط، كوچك) و زيربناي آنها.
- انواع خطرات و درجه خطرپذيري و احتمال وقوع آنها.
2-3-2 ارتباط بين چارچوب ملي سيستم مديريت OSH (OSH-MS) و اجزاء ضروري آن در شكل 1 نشان داده شده است.

3- سيستم مديريت بهداشت و ايمني شغلي در سازمان
ايجاد ارتباط بين نيازهاي رسمي OSH و قوانين و مقررات ملي در مورد بهداشت و ايمني شغلي، مسئوليت و وظيفه كارفرما است. كارفرما بايد قدرت راهبري قوي داشته و نسبت به اجراي فعاليت هاي OSH در سازمان نيز متعهد باشد و برنامه هاي مناسبي براي ايجاد سيستم مديريت OSH تنظيم كند. اين سيستم شامل عناصر اصلي مثل خط مشي مديريتي – سازماندهي – برنامه ريزي و اجرا – ارزيابي و ارتقاء سيستم مي‌باشد كه در شكل 2 نشان داده شده است.

شكل 2: عناصر اصلي سيستم مديريت OSH

سياست و خط مشي مديريتي
1-3 خط مشي ايمني و بهداشت شغلي.
1-1-3 كارفرما بايد پس از مشورت با كارگران و نمايندگان آنها ، سياست و خط مشي OSH را تدوين كند كه بايد داراي مشخصات زير باشد:
- مربوط به سازمان و مخصوص آن و متناسب با اندازه و طبيعت فعاليت هاي آن باشد.
- به صورت مختصر و روشن داراي تاريخ نوشته شود و با امضاء و يا حمايت كارفرما يا بالاترين مقام مسئول در سازمان، لازم الاجرا گردد.
- در محل كار به سهولت در دسترس همه افراد باشد.
- براي اطمينان از اينكه هميشه از كارآيي لازم برخوردار است ، مورد بازنگري قرارگيرد.
- براي گروه ها و بخش هاي خارج از سازمان كه به موضوعات فوق علاقمند هستند نيز قابل دسترسي باشد.
2-1-3 خط مشي OSH بايد حداقل داراي مباني كليدي زير باشد وتوسط افراد سازمان اجرا گردد.
- حفظ سلامتي و ايمني همه افراد سازمان با پيشگيري از حوادث و بيماريهاي ناشي از كار و دوري از اعمال ناايمن.
- اطاعت و بكارگيري قوانين و مقررات ملي OSH ، توصيه نامه ها و توافقات حاصله بين OSH و

نيازهاي سازمان.
- حصول اطمينان از اينكه كارگران و نمايندگان آنها مورد مشورت قرار مي‌گيرند و به شركت فعالانه در همه بخش هاي سيستم مديريت OSH تشويق و ترغيب مي شوند.
- بهبود مستمر اجراي سيستم مديريت OSH.