بخشی از مقاله
لجبازی كودكان درمان پذیر است؟
لجبازی یكی از رفتارهای ناسازگارانه است كه ضمن آن فرد بر روی عقیده خود پافشاری كرده و به مخالفت با دیگران می پردازد. اما لجبازی از چه سنی آغاز می شود؟
لجبازی از حدود یك سالگی شروع می شود و بتدریج شدت می گیرد و در حدود ۳ سالگی به اوج خود می رسد. پس از این دوره، فقط گاهی اتفاق می افتد.لجبازی به صورت سرپیچی از درخواستهایی كه حتی ممكن است مورد علاقه كودك باشد، سرپیچی از دستور دیگران، آسیب رساندن به خود، گریه كردن، فریاد كشیدن، ناسزا گفتن، خودداری از غذا خوردن و شكستن وسایل بروز می كند.
● درمان لجبازی
０- از آنجا كه لجبازی كودكان جزو اختلالهای رشدی است، سعی شود رفتار لجوجانه را تعدیل و رفتار مناسب كودك را تقویت كنیم و از انجام هر گونه واكنش در برابر رفتار لجوجانه خودداری نماییم.
１- ۲- استفاده از واژه های مثبت و پاداشهای شفاهی(تحسین، لبخند و...) اثر بخشی خوبی در درمان لجاجت كودكان دارد. به نظر می رسد تحسین و ستایش تلقینی در این مورد اثر بخش باشد.
２- ۳- به كودك توجه كامل داشته باشید. اگر می خواهید به حرفهای شما گوش كند، اول شما باید به حرفهای او خوب گوش كنید. هنگامی او با شما صحبت می كند، خود را مشغول انجام دادن كاری نكنید. اگر واقعاً نمی توانید به حرفهای او گوش كنید، برایش توضیح دهید.
３- ۴- اجازه بدهید كودكان خودشان كارهای خود را انجام دهند. اگر در كاری ناتوان هستند، به آنها آموزش و فرصت دهید و آنها را مجبور به عجله و شتاب نكنید.
４- ۵- كودكان خود را محدود نسازید و از دخالت بی مورد در كارهای آنها پرهیز كنید. بگذارید خودشان تصمیم بگیرند.
５- ۶- هیچ گاه به خاطر لجبازی فرزندتان، با او لج نكنید و از تحقیر، تنبیه و سرزنش او خودداری نمایید.
６- ۷- از آسیب رساندن كودك به خود جلوگیری كنید. هر گاه كودك برای رسیدن به هدف لجبازانه خود قصد آسیب به خود را دارد، با خونسردی او را به انجام كار دیگری تشویق و او را آرام كنید.
７- ۸- هیچ وقت از روشهای منفی مانند فریاد زدن، تهدید كردن، دروغ گفتن و... برای مقابله با لجبازی كودكان استفاده نكنید.
لجبازی کودکان
اگر انتظارات والدین از کودکان منطقی باشد و وظایف ساده و آسانی برای آنها تعیین کنند، آنان نیز همکاری می‌کنند و رفتاری مطلوب نشان میدهند. کودکان برای کنار آمدن با دیگران به قوانین ساده و روشن نیازمند هستند. نباید از کودکان بخواهیم که هر آن‌چه ما می‌گوئیم انجام دهند. کودکان در سنین پیش‌دبستانی دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند، انتخاب کنند و در کارهای مربوط به خود مستقل باشند. بنابر این تنها در مواردی کودک لجباز به‌شمار می‌آید که بیش از نیمی از دستورات را اطاعت نکند.
● چرا کودکان لجباز می‌شوند؟
وقتی کودکان درخواستی دارند و یا والدین آنها را مجبور به انجام عملی برخلاف میلشان می‌کنند لجباز می‌شوند.گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب کودکان سبب می‌شود که رفتارهای نادرست آنان تقویت شود،به‌طوری که کودکان به: دلیل آوردن، جر و بحث کردن، نق زدن، مجادله کردن و درخواست‌های مکرر متوسل می‌شوند. گاهی نیز علت لجبازی کودکان آن است که والدین در برابر لجبازی‌های آنان رفتار ثابتی ندارند مثلاً یک روز هیچ عکس‌العملی در برابر لجبازی نشان نمی‌دهند و روز دیگر از آنان می‌خواهند مطابق با خواسته والدینشان رفتار کنند. اگر همیشه با
کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم کمتر لجبازی می‌کنند. نحوه دستور دادن والدین نیز بسیار مؤثر است. اگر والدین زیاد دستور بدهند کودکان زیاد دستور میدهند و از انجام دستورات خودداری می‌کنند. گاه، کودکان دستور را اجرا نمی‌کنند چون کسی به آنان یاد نداده است چگونه آن کار را انجام دهند مثلاً کودک طرز استفاده از قاشق و چنگال را نیاموخته است اما والدین توقع دارند آداب صحیح غذا خوردن را رعایت کند.
● در مورد دستوراتی که به کودک می‌دهید فکر کنید
قوانین را مستقیم و واضح بیان کنید و به آنان در زمینه رعایت این قوانین کمک کنید. با کودک صمیمی شوید و به او توجه کنید، در کنارش بنشینید، به چشمهایش نگاه کنید، نامش را به زبان آورید و به انجام کار تشویقش کنید.
● کارهائی را که از کودک انتظار دارید به او بگوئید.
درخواست‌های خود را به طور واضح و روشن بیان کنید، مثلاً “لیلا موقع خواب است، برو لباس خوابت را بپوش”. اگر می‌خواهید کودکتان از انجام کار خاصی خودداری نکند باید قبلاً یک بار مسئله را به او گفته باشید مثلاً “علی روی مبل نپر روی صندلی بنشین و تلویزیون نگاه کن”.
● به کودک خود برای همکاری فرصت کافی بدهید.
در صورت انجام دستور از او تشکر کنید. اگر می‌خواهید کار جدیدی مثل آماده شدن برای خواب را به کودکتان یاد دهید، یک بار توضیح دهید، پنج دقیقه صبر کنید سپس خواسته خود را یک بار دیگر تکرار کنید اگر می‌خواهید کودک از انجام کار خاصی خودداری کند باید از تکرار مرتب آن اجتناب کنید.
● دلایل منطقی بیاورید.
اگر کودک ظرف پنج دقیقه کار مورد نظر را انجام نداد از دلایل متناسب با موقعیت استفاده کنید. درصورتی که کودک باز هم دستور شما را انجام نداد و در همان موقع مشغول فعالیت خاصی مانند تماشای تلویزیون و یا بازی بود فعالیت او را قطع کنید (تلویزیون را خاموش کنید و یا اسباب بازی را بردارید) و به کودک در مورد دلیل انجام این کار توضیح دهید. برای مثال کاری را که از تو خواستم انجام ندادی به‌همین دلیل تلویزیون تا ده دقیقه خاموش خواهد بود. برای حذف یک فعالیت (ندیدن تلویزیون) پنج تا ده دقیقه کافی است. از شکایت و اعتراض
و بحث با کودک خودداری کنید.
● کودک را به فعالیت قبلی باز گردانید.
در صورتی که زمان مورد نظر برای اصلاح رفتار کودک به اتمام رسید اجازه فعالیت دوباره را داده و یا اسباب‌بازی را به کودک بدهید. اگر بعد از شروع دوباره فعالیت یا برگرداندن اسباب‌بازی، لجبازی ادامه داشت دلایل منطقی خود را تکرار کنید و به او فرصت طولانی‌تری بدهید، مثلاً بقیه روز را و یا در صورت لزوم از روش ساکت کردن و یا محروم کردن استفاده کنید.
گاهی اوقات می‌خواهید کودک کار جدیدی را شروع کند درحالی که او به‌راحت
ی آن را نمی‌پذیرد مثلاً می‌خواهید کودک در ساعت معینی بخوابد در حالی که دیگر افراد خانواده بیدار هستند. در صورت ادامه مشکل رفتاری کودک به او توجه نکنید. او را روی صندلی دور از دیگر افراد خانواده بنشانید و به او بگوئید برای دو دقیقه باید ساکت بیشینی و دیگر به او توجه نکنید. اگر کودک ساکت ننشست از محروم کردن استفاده کنید و به او بگوئید چون دو دقیقه ساکت
ننشستی به همین دلیل تو را از... محروم می‌کنم. محروم کردن یعنی حذف کردن فعالیت خاصی که در آن‌زمان کودک انجام می‌دهد مثلاً بازی کردن با اسباب‌بازی و یا تماشای تلویزیون. او را به اتاق دیگر (غیر از اتاق خودش) بفرستید و با در نظر گرفتن سن کودک بین سه الی هشت دقیقه اجازه ندهید از اتاق خارج شود. اگر در این مدت کودک ناراحت یا عصبانی شد به او توجهی نکنید و در صورتی که از اتاق خارج شد او را به جای قبلی برگردانید. در صورتی که بعد از اتمام زمان مورد نظر، کودک دستورات شما را انجام داد او را تشویق کنید و در صورت سرپیچی از “روش ساکت کردن و یا محروم کردن” استفاده نمائید و تا زمانی که کودک به رفتار جدید عمل نکرده است روشهای قبلی را مرتباً تکرار کنید.
- برای آن‌که کودک مستقل شود به او حق انتخاب دهید.
- - لازم نیست تمام قوانین و دستورات را برای کودک توضیح دهید زیرا منجربه بحث کردن کودک با شما می‌شود.
- - با کودک صمیمی باشید، به او توجه کنید و به‌طور مستقیم و آشکار از او درخواست کنید.
- - کودک را به‌دلیل رفتار خوب تشویق کنید.
- - زمانی که کودک لجبازی می‌کند سریع عکس‌العمل نشان دهید.
- از راهکارهای مختلف مانند ارائه دلایل منطقی و روش “ساکت کردن و محروم کردن استفاده کنید”
- منابع :
- دکتر کتایون خوشابی: روانپزشک، فلوشیپ روانپزشکی کودک، نوجوان و خانواده
- نسترن توفیق: کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
فصلنامه شیر مادر
