بخشی از مقاله
چکیده پیش زمینه و هدف: کودکان کمتوان ذهنی، در زمینهي رشد حرکتی دچار مشکل هستند؛ ازاینرو هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر برنامههاي حرکتی منتخب و اسپارك بر مهارتهاي بنیادي این کودکان و نیز مقایسه تأثیر این برنامهها بر این مهارتها استه مواد و روش کارک در این مطالعه نیمه تجربی، از بین 58 دانشآموز پسر کمتوان ذهنی آموزش پذیر که زیر نظر مدارس استثنایی شهرستان خرمآباد مشغول به تحصیل بودند، تعداد 24 کودك با دامنه سنی بین 7 تا 12سال بهصورت هدفمند انتخاب و بهصورت تصادفی در سه گروه م 2 گروه تجربی و 1 گروه کنترلق قرار گرفتنده گروههاي آزمایش به مدت 10 هفته و هر هفته 5 جلسه به اجراي برنامههاي تمرینی منتخب و اسپارك پرداختنده ابزار اندازهگیري، پرسشنامه ویژگیهاي فردي و آزمون مهارتهاي بنیادي مTGMD-2ق بوده براي آزمون فرضها از تحلیل کوواریانس استفاده شده
یافته هاک نتایج نشان داد دو گروه برنامه منتخب و اسپارك در مهارتهاي دستکاري نسبت به گروه کنترل عملکرد بهتري داشتند و تفاوت بین گروههاي آزمایش با یکدیگر معنادار بود م0001ل0ظpقه بدین معنی که برنامه تمرینی منتخب نسبت به اسپارك تأثیر بیشتري بر بهبود مهارتهاي دستکاري داشته بحث و نتیجهگیریک برنامههاي تمرینی منتخب و اسپارك، میتوانند موجب بهبود مهارتهاي حرکتی کودکان کمتوان ذهنی گردند.
کلیدواﮊهها: برنامه حرکتی منتخب، برنامه حرکتی اسپارک، مهارتهای بنیادی، مهارتهای دستکاری، کمتوان ذهنی آموزش پذیر
مقدمه
یکی از موضوعهاي مهم در پژوهشهاي رشد حرکتی در چند دهه اخیر، رشد مهارتهاي حرکتی بنیادي است که متخصصان کودك، والدین و مربیان تربیتبدنی به آن توجه خاصی نشان دادهاند م1ق. اعتقاد بر این است که مهارتهاي حرکتی بنیادي پایه و اساس الگوهاي فعالیت جسمانی در طول عمر هستند م2قه کودکانی که شایستگی بیشتري در مهارتهاي حرکتی بنیادي دارند تمایل دارند که فعالتر باشند م3قه سیفلتل م1980ق معتقد بود که پیشرفت موفقیت آمیز یک تکلیف حرکتی خاص از مراحل انتقال، کاربرد و استفادهي همیشگی به عملکرد سطوح بالیده در مرحلهي حرکتی بنیادي بستگی دارده مهارتهاي حرکتی بنیادي به سه دسته مهارتهاي استواري، جابجایی و دستکاري تقسیم میشوندم4قه حرکات بنیادي دستکاري مستلزم ارتباط و لمس فرد با اشیا است م5قه کودکان از طریق دستکاري اشیا قادر به درك ارتباط اشیا متحرك در فضا خواهند بود و با انجام چنین تجاربی پی به ماهیت و پیامد حرکت اشیا خواهند برده بنابراین رشد این مهارتها باعث افزایش توانایی و ایجاد ارتباط دقیق و کنترلشده با اشیا پیرامون کودك میشوده شواهد بیانگر این مطلب است که کودکان در طول روند بالیدگی مهارتهاي بنیادي خود را خودبهخود توسعه نمیدهند، بلکه محیط عامل مؤثر دیگر بر بالیدگی این مهارتها استه تعداد قابل توجهی از دانشآموزان در هر کشور، به کمتوانی ذهنی مبتلا هستنده این افراد 5ل1 تا 5ل2 درصد کل جامعه را تشکیل میدهند که اکثر آنها قادر به گذراندن زندگی طبیعی میباشند م6قه بنا بر تعریف انجمن کمتوان ذهنی آمریکاص ، کمتوانی ذهنی درجهاي از کنش هوش عمومی است که بهطور معنیدار و قابل ملاحظهاي کمتر از متوسط جامعه و توأم با نقایصی در رفتارهاي سازشیب است که در دوران رشد و تحول پدید آمده است م7قه بهطور سنتی کودکانی با هوشبهر - IQ - کمتر از 70 جز افراد کمتوان ذهنی دستهبندي میشونده کمتوان ذهنی به سه دسته؛ کمتوان ذهنی آموزش پذیر یا خفیف با بهرهي هوشی 50 تا 70، کمتوان ذهنی متوسط یا تربیتپذیر با بهرهي هوشی بین 25 تا 49 و کمتوان ذهنی شدید و عمیق با بهرهي هوشی کمتر از 25 تقسیم میشود م8قه کودکان با معلولیت ذهنی اختلالات متعددي در زمینه هاي مختلف عملکردي از خود نشان دادهانده در کنار اختلالات رفتارشناختی، اجتماعی و سازشی، آنها سطوح پایینتر آمادگی جسمانی را در تمام مراحل زندگی از خود نشان دادهانده همچنین محققان عملکرد پایینتر افراد مبتلابه معلولیت ذهنی را در آزمونهاي آمادگی جسمانی استاندارد براي ارزیابی قدرت، استقامت، انعطافپذیري، هماهنگی حرکتی و استقامت قلبی و عروقی گزارش کردهاند م9قه گایدتیش و همکاران م2009ق پژوهشی با عنوان "بررسی توانایی بسکتبال در بازیکنان کمتوان ذهنی" انجام دادنده یافتههاي این مطالعه نشان داد که یک برنامه آموزشی بسکتبال 4 ماه منجر به بهبود عمومی در عملکرد ورزشی و در تواناییهاي بسکتبال محمل توپ، دریافت، پاس و شوت کردنق براي همه ورزشکاران میشوده همچنین افراد با بالاترین بهره هوشی بیشترین افزایش در مهارتها را از خود نشان داد م10قه همچنین گلوبوویچت و همکاران م2012ق، پژوهشی با عنوان "اثرات ورزش روي آمادگی جسمانی در کودکان کمتوان ذهنی" انجام دادنده نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که برنامه فعالیت بدنی هدفمند و بهدقت طراحیشده میتواند تأثیر معناداري بر بهبود آمادگی جسمانی در کودکان کمتوان ذهنی داشته باشد م9ق.
البته بعضی از محققان نیز گزارش کردند، فعالیتهاي بدنی و حرکتی نمیتوانند آثار مثبتی به همراه داشته باشندمثلاًه وانگ6 م2004ق پژوهشی با عنوان " مطالعه مهارت هاي حرکتی درشت در کودکان پیشدبستانی تایوان" انجام دادنده نتایج نشان داد که شرکتکنندگان در برنامه حرکتی خلاق نسبت به گروه کنترل بهطور معنیداري در مهارتهاي جابجایی عملکرد بهتري داشتند اما تفاوت بین دو گروه در مهارتهاي دستکاري و استواري معنیدار نبود م11قه سیلزح م2007ق اثر برنامه اسپارك را بر آمادگی قلبی و عروقی و اسکلتی کودکان و نوجوانان را بررسی کرده نتایج بهبود معناداري در انعطافپذیري، قدرت و استقامت عضلانی بالاتنه نشان داده اما بهبود معناداري در ظرفیت هوازي، قدرت و استقامت عضلانی پایینتنه و شاخص توده بدن یافت نشد م12قه همانطور که مشاهده میشود، تمامی نتایج حاصل از برنامههاي حرکتی روي کودکان استثنایی حاکی از اثربخشی برنامههاي تمرینی روي رشد مهارتهاي بنیادي آنها نیسته لذا در این پژوهش ضمن بررسی اثر فعالیتهاي حرکتی روي رشد مهارتهاي دستکاري، درصدد مقایسه تأثیر برنامههاي تمرینی منتخب و اسپارك بر مهارتهاي دست کاري پسران کمتوان ذهنی آموزش پذیر هستیمه حال محقق درصدد است که به این پرسشها پاسخ دهد که آیا برنامههاي طراحیشده بر مهارت هاي بنیادي دست کاري پسران کمتوان ذهنی آموزش پذیر مؤثر هستند یا نه؟ همچنین آیا تفاوت معنیداري بین برنامههاي طراحیشده وجود دارد یا نه؟
مواد و روش کار
تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی با طرح پیشآزمون سپسآزمون استه جامعه آماري این تحقیق را کلیهي دانشآموزان پسر کمتوان ذهنی آموزش پذیر 7س 12 ساله شهر خرمآباد که در مدارس استثنایی کمتوان ذهنی دولتی پسرانه در سال تحصیلی 93س94تحصیل کردند و مجموعاً 58 نفر بودند، تشکیل میدهده براي انتخاب نمونهي آماري مراحل متعددي طی شده ابتدا با مراجعه به ادارهي کل آموزشوپرورش استثنایی شهرستان خرمآباد، لیست و آدرس مدارس استثنایی ویژه کمتوانان ذهنی پسر ممدرسه شهید نظر زاده یک و اندیشهق تهیه شده پسازآن با مراجعه به این مدارس و بررسی شرایط و امکانات ورزشی این دو مدرسه، مدرسه شهید نظر زاده 1 را انتخاب کردیمه سپس طی جلسهاي با مدیر و دبیران این مدرسه آنها را از چگونگی روند پژوهش موردنظر آگاه کردیم؛ و پرونده دانشآموزان این مدرسه را بررسی کرده، و دانشآموزانی را که دامنهي هوش آنها بین 50 تا 70 بود و در دامنهي سنی موردنظر ما قرار داشتند، مشخص نمودیم؛که مجموعاً 37 نفر بودند؛ پس از اندازهگیري قد و وزن 4 نفر به دلیل اضافهوزن و 1 نفر به دلیل کوتاهی بیشازحد قد کنار گذاشته شدنده سپس با دعوت از والدین دانشآموزان باقیمانده، از طریق مصاحبه با والدین پرسشنامه ویژگیهاي فردي را تکمیل نموده و بر اساس این پرسشنامه، 8 نفر به دلیل بیماريهاي خاص از قبیل؛ مشکل شدید حرکتی و بینایی، صرع، بیشفعال بودن، سندروم داون، کنار گذاشته شدندنهایتاًه 24 نفر را که با توجه به اهداف و قلمرو تحقیق و همکاري و رضایت خانوادههایشان شرایط حضور در این تحقیق را داشتند، انتخاب کردیم و از آنها پیشآزمون مهارتهاي بنیادي به عمل آوردیم، و آن ها را بهصورت تصادفی به سه گروه 8 نفر تقسیم نمودیمه براي سنجش مهارتهاي حرکتی بنیادي از مهارت حرکتی درشت اولریخ که براي کودکان 3 تا 10 ساله و بیشتر ساختهشده است استفاده شده این آزمون شامل دو خرده آزمون استه خرده آزمون جابجایی مدویدن، پرش طول، سرخوردن، گام کشیده جهیدن، لی لی و یورتمه رفتنق و خرده آزمون کنترل شیء مدریافت توپ، پرتاب توپ از بالاي شانه، غلتاندن توپ از زیرشانه، ضربه به توپ ثابت با پا، ضربه به توپ ثابت با یک شیء و دریبل درجاقه این آزمون علاوه بر نمرههاي دو خرده آزمون بهرهي حرکتی درشت را نیز محاسبه میکنده این آزمون داراي روایی 96ق و پایایی 87ق براي خرده آزمون جابجایی، روایی 74ق و پایایی 81ق براي خرده آزمون کنترل شیء، روایی 87ق و پایایی 91ق براي بهرهي حرکتی درشت است م13قه
برنامه حرکتی منتخب در این پژوهش مبتنی بر اصول الگوي دوبعدي گالاهو م1982ق است برنامهاي که طراحیشده است تا آمادگی جسمانی و مهارت هاي حرکتی را همراه با لذت بردن از فعالیت بدنی در سطوح بالاي فعالیت براي کودکان فراهم کنده این برنامه حرکتی شامل 45 دقیقه در هر جلسه می باشد که به چهار بخش تقسیم میشود 10 دقیقه اول شامل گرم کردن محرکات کششی، دویدن آرام، حرکات دستی با توپق پسازآن 15 دقیقه تمرین شامل مهارتهاي جابجایی سپس 15 دقیقه تمرین شامل مهارتهاي دستکاري و در آخر 5 دقیقه سرد کردن می باشده
برنامهي حرکتی اسپارك شامل فعالیتهاي تفریحی، بازي و ورزش براي کودکان است و در تحقیقات بسیاري مورداستفاده قرارگرفته و برنامه وسیعی است که طراحی شده تا اهدافی همچون افزایش آمادگی و مهارتهاي حرکتی را براي لذت بردن افراد از تربیتبدنی در سطوح بالاي فعالیت فراهم کند م1قه این برنامه نیز هر جلسه به مدت 45 دقیقه اجرا شد و به چهار بخش گرم کردن م10 دقیقهق، تمرین مهارتهاي جابجایی م15 دقیقهق، دستکاري م15 دقیقهق و سرد کردن م5 دقیقهق استه تفاوت عمده بین این دو برنامه در این است که برنامه اسپارك شامل بازيهاي تقلیدي مانند مراه رفتن ببري، فیلی، اردکی، گربه-اي، دویدن سگی، پریدن قورباغهاي، پریدن خرگوشی وهههق و بازيهاي مانند ملیلی اسکاتلندي، وسط بازي وهههق بوده درحالیکه برنامه منتخب شامل تمریناتی مانند مایستادن و راه رفتن روي چوب موازنه، راه رفتن در جهات مختلف، عبور از بین موانع، دویدن به شکل T، دریبل درجا، حرکت پروانه وهههق بوده
گروه هاي تجربی به مدت 10 هفته، با تناوب 5 جلسه در هفته و هر جلسه 45 دقیقه به اجراي برنامه تمرینی منتخب و برنامه حرکتی اسپارك پرداختنده گروه کنترل در این مدت به فعالیتهاي معمول زندگی میپرداختنده سپس بعد از گذشت یک هفته از تمرینات از هر سه گروه پسآزمون، مهارتهاي بنیادي به عمل آوردیمه دادههاي حاصل از این پژوهش با استفاده از نرمافزار spss -20 مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفته براي توصیف دادهها روشهاي متداول در آمار توصیفی ممیانگین، میانه، نما، انحراف معیار و جدول فراوانیق استفاده شده همچنین براي تعیین نرمال بودن توزیع نمرات متغیرهاي وابسته از آزمون آماري شاپیرو ویلکس استفاده شده درنهایت براي پی بردن به اثر مداخله در گروههاي آزمایش و کنترل از روش آماري تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شده
یافتهها
