بخشی از مقاله
چکیده
سرطان یکی از عوامل اصلی بروز مرگ و میر در جهان امروز است و در فرهنگ و عرف عامیانه نیز این گونه قضاوت می شود که سرطان پایان زندگی است. اما آنچه در این میان اهمیت دارد این است که درمان سرطان از جنبههای روانی افراد جدا نیست. هدف کلی این پژوهش، بررسی رابطه سلامت معنوی و اضطراب مرگ در بیماران مبتلا به سرطان - پیشرفته و درمان پذیر - و افراد غیرمبتلا می باشد. این مطالعه به روش توصیفی و از نوع پژوهش های همبستگی بوده و جامعه آماری این پژوهش متشکل از بیماران مبتلا به سرطان - پیشرفته و درمان پذیر - و افراد غیرمبتلا بود.
نمونه آماری مورد استفاده در این پژوهش تعداد 100 نفر از بیماران سرطانی پیشرفته، 100 نفر بیماران سرطانی درمان پذیر مراجعه کننده به بیمارستان ها و مراکز درمانی خصوصی درمان سرطان شهر شیراز در سه ماهه اول سال 1393 و 100 نفر از افراد غیرمبتلا بوده که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب گردیدند. ابزارهای این پژوهش عبارت بودند از: پرسشنامه سلامت معنوی پولوتزین و الیسون و پرسشنامه اضطراب مرگ تمپلر که پس از تکمیل پرسشنامه های مربوطه و جمع آوری، داده ها کدگذاری و وارد نرم افزار spss گردید و با کمک آماره همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج این پژوهش میان سلامت معنوی و اضطراب مرگ در هر سه گروه رابطه معنادار منفی وجود دارد.
1 مقدمه
سرطان در هر فرهنگی یکی از ترسناک ترین بیماریها محسوب میشود و مانند سایر بیماریها از عوامل فرهنگی نیز متأثر است. جنبههای فرهنگی، ارزشها و رفتارها در کنار تجربیات زندگی، وضعیت اجتماعی- اقتصادی و تفاوتهای شخصیتی، تعیین کننده معنای سرطان برای بیماران و خانواده آنها بوده و بر چگونگی مقابله با بیماری تأثیرگذار است - خوارز، فرل، بورنمن 1، . - 1999 تجربه زندگی با سرطان نشان میدهد که سلامت معنوی، بعد مهم و برجسته یک زندگی سالم است. سلامت معنوی در این بیماران باعث زندگی هدفدار و معنادار میشود.
زندگی این افراد از یک زندگی مادی به یک زندگی ذهنی مبدل میشود. بیمارانی که سلامت معنوی آنها تقویت می شود به طور مؤثر می توانند با بیماری خود سازگار شده و حتی مراحل آخر بیماری خود را به خوبی بگذرانند - لین و باور، . - 2003 سلامت معنوی هسته مرکزی سلامتی در انسان است، لذا ایجاد و پیشرفت احساس سلامت معنوی ممکن است یکی از راه های مناسب سازگاری با بیماری باشد - مک کلین و روزنفیلد و بریت بارت2، . - 2003 سلامت معنوی فرآیندی مبهم و پیچیده از تکامل انسان است که رابطه ای هماهنگ بین نیروهای درونی فرد بوجود می آورد و با ویژگی های ثبات در زندگی، صلح، داشتن ارتباط نزدیک با خدا، خود، جامعه و محیط - که یکپارچگی و تمامیت فرد را تعیین می کند - ، مشخص می شود - کراون و هیرنل3، . - 2003 این بیماری می تواند سلامت معنوی بیماران را به طور جدی به خطر بیاندازد.
از این رو ممکن است بیمار به اختلالات روانی مثل احساس تنهایی، افسردگی، از دست دادن معنا در زندگی و عدم سازگاری دچار شود - اوبرین4، . - 1998 سلامت معنوی در این حالت می تواند روند بهبودی، درک شرایط، سازگاری با واقعیت های موجود، ترس از به پایان رسیدن زندگی و تمام آن چیزی که در بیمار سرطانی برای غلبه بر بیماری لازم است، را تحت تأثیر قرار دهد. بیمارانی که سلامت معنوی آنها تقویت میشود به طور موثری میتوانند با بیماری خود سازگار شده و حتی مراحل آخر بیماری خود را به خوبی بگذرانند - لین و باوور ، . - 2003 لذا منابع مذهبی و معنوی برای بیماران مبتلا به سرطان، منابع سازگاری مهمی هستند که در طول فرایند بیماری مورد استفاده قرار میگیرند.
این منابع، باعث سازگاری با اثرات گوناگون تشخیص و درمان - به ویژه شیمیدرمانی - می شود. این منابع با رضایتمندی فرد از زندگی خود، سازگاری بهتر و کاهش درد ارتباط دارند. بنابراین حمایت ناشی از منابع معنوی یا مذهبی و داشتن ارتباط با نیروهای ماورایی، سودمند بوده و میتواند برای بهبود کیفیت زندگی، حمایت بین فردی، کاهش شدت علائم و نتایج مناسب پزشکی سودمند باشد - تاتسومورا، ماسکارینس، شامی، کاکی ، 2003؛ نقل از سید فاطمی، . - 1385 یکی از شایعترین مشکلاتی که بیماران سرطانی حتی پس از پایان دوره درمان با آن مواجهند نگرانی در مورد سلامت و هراس از مرگ است، که از منظر روانشناسان هستینگر از رنجآورترین مشکلات روانی و پایین آورنده کیفیت زندگی به شمار میآید - شرمن، نورمن و مک شری1، . - 2010
این بیماران به دلیل نزدیک دیدن خود به مرگ، ممکن است احساس ترس، اضطراب و دلهره شدیدتری نسبت به افراد عادی در رابطه با این عامل ترسناک از خود بروز دهند که روند بیماری را وخیمتر می نماید یا در بهبود آن ایجاد مشکل می نماید. پایان پذیری زندگی یک واقعیت انکار ناپذیر در زندگی انسان است. اگر چه نمی دانیم چطور و چه موقع می میریم، ولی می دانیم حتما خواهیم مرد. وقوف بر مرگ با این که ترس آور است ولی می تواند زمینه ساز یک زندگی خلاق شود - می2، 1981؛ نقل از شارف3، . - 2010 در این میان، نگرش های مرضی نسبت به مرگ می تواند یکی از تهدیدات بهداشت روانی به شمار آید. به طور کلی نگرش های مرضی نسبت به مرگ در سه ویژگی قابل بحث است : افسردگی مرگ، اضطراب مرگ و وسواس مرگ. مطالعات و تاریخچه پژوهشی در خصوص مرگ ابتدا در حوزه اضطراب مرگ شروع شده و در دهه هشتاد قرن بیستم رشد چشمگیری در این زمینه به دست آمده است.
اضطراب مرگ مفهومی چند بعدی بوده و تعریف کردن آن امری دشوار است و اغلب به عنوان ترس از مردن خود و دیگران تعریف میشود، به بیانی دیگر »اضطراب مرگ« شامل پیش بینی مرگ خود و ترس از فرآیند مرگ و مردن در مورد افراد مهم زندگی است. اضطراب مرگعموماً به عنوان احساس ناراحتی توأم با ترسی که معطوف به مرگ خود یا دیگران است و با در نظر گرفتن مرگ به عنوان پایان حیات یا تجسم مراسم تدفین و جسد برانگیخته میشود، تعریف میشود - فیرستون و کتلت4، 2009؛ نقل از قربانعلی پور، . - 1389 گاهی اینگونه به نظر میرسد کسانی که زندگی بسیار پر لذت و مملو از شور و شوقی دارند، میبایست از مرگ احتمالی خویش بسیار هراسان شوند، زیرا مرگ به تمام فعالیتهای لذت بخش آنها پایان میدهد.
از سوی دیگر افراد ناامید که زندگی را زجرآور می یابند، شاید مرگ را به عنوان رهایی از فلاکتهایشان ببینند. در حالی که تجربه نشان میدهد که این چنین نیست، دیده شده است کسانی که زندگی گرم پرهیجانی را داشته اند به آرامی و با شهامت با مرگ روبرو شدهاند از آنجا که بیماران سرطانی نسبت به سایر افراد خود را به مرگ نزدیک تر می بینند، با مسایل روحی و روانی بیشتری دست و پنجه نرم می کنند و این مسایل می تواند اثر نامطلوبی بر روند بیماری شان داشته و آن را وخیم تر کرده و یا در روند بهبودی ایجاد مشکل کند.
از آن جایی که مداخلات پزشکی در ارتباط با بیماران صعب العلاج تا به حال به طور کامل نتوانسته اند جوابگوی مشکلات پیش روی آنان باشند، توجه به مؤلفه های روانشناختی و شناخت روابط میان این مؤلفه ها، می تواند راهگشای یافتن درمان هایی متناسب با نیاز این بیماران باشد. بنابراین، این پژوهش درصدد یافتن رابطه سلامت معنوی و اضطراب مرگ در بیماران مبتلا به سرطان درمان پذیر، بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته و مقایسه این دو گروه با افراد سالم می باشد.
