بخشی از مقاله

کارآموزی جمعیت حلال احمر

پیشگفتار :
در طول دوره کارآموزی در جمعیت حلال احمر ، با سیستم های حقوق و دستمزد در ادارات دولتی و سیستم حسابداری دولتی در یک ارگان با تعداد کارکنان بالا و پر مخاطب آشنا شدم که مشروح آموخته هایم را در این دوره که شامل مواردی از قبیل محاسبه حقوق کارکنان ، فوق العاده ها ، کسورات و ... بود و همچنین نرم افزار حقوق و دستمزد مورد استفاده را در ذیل به استحضار می رسانم .

مقدمه :
جذابيت بهره‌جويي از نرم‌افزارهاي مالي زماني نمود پيدا مي كند كه لازم باشد محاسبات پيچيده‌اي در كوتاه‌ترين زمان ممكن و با پرهيز از هرگونه خطايي صورت گيرد. محاسبه‌ي حقوق و دستمزد كاركنان در سازمان‌ها و موسسات اقتصادي مثال بارزي از همين محاسبات زمان‌بر است كه مسئولين مالي هميشه درگير آن هستند. حال آن كه به دليل تنوع شيوه‌هاي محاسبه و تعدد

عوامل تاثيرگذار، طراحي نرم‌افزاري كه پاسخگوي نياز كاربران گوناگوني باشد، از ظرافت و پيچيدگي خاصي برخوردار است. سيستم «حقوق و دستمزد»، وظيفه محاسبه حقوق و مزاياي كاركنان سازمان را با توجه به اطلاعات دريافتي از ساير سيستم‌هاي حوزه «اداري- مالي» بر عهده دارد. اين سيستم از يك سو ارتباط تنگاتنگي را با سيستم «مديريت منابع انساني» جهت دريافت اطلاعات استخدامي پرسنل برقرار و از سوي ديگر اطلاعات عملكرد پرسنل را از سيستم «حضور

و غياب» دريافت مي‌نمايد. اطلاعات مالي ايجاد شده در محاسبات اين سيستم نيز به‌طور مكانيزه به سيستم «حسابداري مالي» ارسال مي‌گردند. امكانات گسترده اين سيستم در تعريف پارامترهاي محاسبه حقوق به‌صورت كاملا پويا و با توجه به نيازهاي موجود، سازمان را قادر مي‌سازد كه بدون وابستگي به لايه‌هاي نرم‌افزاري، اطلاعات خود را در سيستم تعريف نموده و آن را بسته به نيازهاي خود بومي نمايد.

فصل اول
معرفی جمعیت حلال احمر

معرفی :
جمعیت حلال احمر جمهوری اسلامی ایران از چندین سازمان و معاونت تشکیل شده است که هر یک دارای وظایف و حدود اختیارات مشخصی میباشند که عبارتند از :
سازمان امداد و نجات
سازمان داوطلبان
سازمان جوانان
سازمان تدارکات پزشکی


معاونت درمان و توانبخشی
معاونت آموزش و پژوهش
معاونت توسعه نیروی انسانی

آشنايي با سوابق و فعاليتهاي سازمان امداد و نجات
در خرداد ماه 1302 با وقوع زلزله اي در شرق خراسان و زلزله اي ديگر به فاصله 3 ماه بعد در سيرجان و كرمان و همچنين جاري شدن سيلاب هاي گسترده در همان سال در استانهاي گيلان , مازندران , آذربايجان شرقي و اصفهان زندگي بسياري از هموطنان به مخاطره افتاد وباعث تلفات و خسارات بسياري گرديد . در اين سوانح براي اولين بار نيروهاي ارتش بعنوان عوامل حكومتي و با استفاده از نيرو و امكانات موجود به كمك آسيب ديدگان شتافتند و اولين استمداد ملي براي كمك به آسيب ديدگان در سطح كشور انجام گرديد . اين استمداد جرقه اي براي سازماندهي تشكيلاتي جمعيت شير و خورشيد سرخ بود. اولين جلسه اين جمعيت تحت عنوان جمعيت شيرو خورشيد

سرخ در ششم مرداد مصادف با عيد غدير سال 1302 در عمارت گلستان تشكيل شد . در ابتدا فعاليتهاي امدادي بعنوان يك فعاليت جنبي و در سايه خدمات درماني كه بيشتر مورد نياز جامعه بود ، قرار گرفت . در آن هنگام بيشترين عوامل امدادي جمعيت نيروهاي داوطلب يا دانش آموزان عضو سازمان جوانان بودند . اولين آئين نامه خدمات امدادي در سال 1347 به تصويب هيئت مركزي

جمعيت رسيد . بموجب اين آئين نامه مسئوليت ارائه خدمات امدادي درماني به آسيب ديدگان جنگ و همچنين ارائه خدمات امدادي به آسيب ديدگان سوانح و سوانح طبيعي در زمان صلح بعهده جمعيت محول گرديده بود . اولين تشكيلات رسمي امداد بصورت منظم با استخدام نيروهاي تمام وقت جهت ادارات سازمان مركزي امداد كل و زير نظر هيئت كمك به آسيب ديدگان كه در واقع نقش سازمان امدادي ملي كشور را ايفا ميكرد در سال 1350 آغاز بكار كرد .


با پيروزي انقلاب اسلامي ايران در سال 1357 و استقرار نظام جمهوري اسلامي همراه با دگرگون شدن ساختار كلي جمعيت و جدا شدن بخش درمان از فعاليت هاي آن ، عمده وظايف جمعيت به خدمات امدادي سوانح ، جوانان و خدمات حمايتي معطوف گرديد . در سال 1360 بنا به ضرورت يكبار ديگر ساختار تشكيلاتي امداد بر حسب وضعيت جديد و شرايط جنگ تحميلي مورد تجديد نظر قرار گرفت . تربيت و تامين نيروهاي انساني در زمينه هاي درمان , فني و خدماتي ، پشتيباني و حمايت و ارائه خدمات امدادي به آوارگان مناطق جنگي و مناطق بمباران شده نيز جزء خدمات جمعيت قرار گرفت . خدمات ارزنده جمعيت در عملياتهاي گسترده ملي و بين المللي ، زلزله سال 69 گيلان و زنجان و بحران آوارگان عراقي در سال 1370 موجب گرديد جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران جايگاه ويژه اي را در بين جمعيت هاي صليب سرخ و هلال احمر كسب نمايد و بعنوان يكي از 10 جمعيت قدرتمند جهان در پاسخگوئي به سوانح مطرح گردد .


آشنايي با سازمان داوطلبان
يكي از اصول اساسي نهضت بين المللي صليب سرخ و هلال احمر اصل خدمات داوطلبانه است . براين اساس و درجهت تحقق اين اصل اساسي ، هم اكنون در بيش از 180 كشور دنيا ، سازمان ها و يا موسسات داوطلبان وابسته به جمعيت هاي صليب سرخ و هلال احمر فعاليت مي نمايند .
سازمان هاي مذكور وظيفه دارند در راستاي اصول و اهداف بين المللي نهضت صليب سرخ و هلال احمر ،با بسيج توان انسانيت نسبت به بهبود زندگي مردم آسيب پذير اقدام نمايند .
در ايران نيز سازمان داوطلبان با هدف حمايت از نيازمندان آسيب پذير از طريق سازماندهي و بهره مندي از توان اقشار و افرادي كه داوطلبانه به عضويت افتخاري جمعيت درآمده اند ، تاسيس گرديده و تاكنون سه دوره را پشت سر گذاشته است . براين اساس ، پيشينه و عملكرد اين سازمان در سه دوره ارائه مي گردد .

سازمان جوانان :
اولين اساسنامه سازمان جوانان جمعيت شير و خورشيد سرخ ايران در 14 آبان ماه سال 1326، به تصويب رسيد. در اين زمان وزارت فرهنگ و هنر با همكاري جمعيت شير و خورشيد سرخ تشكيلاتي را ايجاد نمود تا بر اساس آن فعاليت جوانان در جمعيت با توجه به اهداف خدمت به همنوع، بالا بردن سطح بهداشت فردي و اجتماعي، ايجاد و توسعه دوستي و تفاهم بين‎المللي،‌سازماندهي يابد. محوريت فعاليت‎هاي اين تشكيلات را بخش دانش‎آموزي تشكيل مي‎داد. اعضاء سازمان در اين زمان در بدو ورود با كمكهاي‎اوليه آشنايي پيدا گرده و اصول امدادگري را فرا مي‎گرفتند. اساسنامه اوليه سازمان جوانان در سالهاي 45، 46 و 47 مجدداً مورد بازنگري قرار گرفت. يك سال بعد (1348)، خانه‎هاي جوانان شير و خورشيد سرخ، با تصويب آئين‎نامه‎اي تشكيل شد. هدف از تشكيل اين خانه‎ها، گسترش فعاليتهاي جوانان و شكوفايي استعدادهاي آنها در زمينه‎هاي فرهنگي و هنري بود. كاخ جوانان نيز با هدف توجه به فعاليتهاي دانشجويي در سال 1353 راه‎اندازي شد. فعاليتهاي اعضاي سازمان جوانان در سالهاي قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، شامل موارد متعددي بود. تشكيل گردهمايي‎هاي مختلف بهداشتي و آموزشي و برگزاري مسابقات هنري-ورزشي، بخشي از اين برنامه‎ها بود. هدف اصلي از اين برنامه‎ها بهينه‎سازي اوقات فراغت جوانان و افزايش ارتباطات بين‎المللي جوانان ايران و ساير كشورها بود. همزمان با پيروزي انقلاب اسلامي و تغيير نام جمعيت شير و خورشيد سرخ به جمعيت هلال‎احمر، فعاليتهاي سازمان جوانان هلال‎احمر در ايران با رويكرد جديدي، آغاز گرديد. در سال 1360، اصلاحاتي در اساسنامه به عمل آمد و فعاليتهاي سازمان در قالب فعاليتهاي دانش‎آموزي، ادامه يافت. در سال 1361، جمعيت هلال‎احمر، مراكزي را تحت عنوان مراكز پرورش اسلامي، ايجاد كرد. اين مراكز همراه با آموزش‎هاي امدادي، بيشتر فعاليتهاي مربوط به حرفه‎آموزي و فعاليتهاي هنري-ورزشي با توجه به مسائل اعتقادي را در دستور كار خود قرار داده بود. اين رويكرد تا اوايل دهه 70، ادامه داشت، در اوايل دهه 70، مراكز پرورش اسلامي به معاونت فرهنگي جمعيت هلال‎احمر، ارتقاء پيدا كردند. از اين زمان،‌ فعاليتها، رونق بيشتري پيدا كرد و شاهد فعاليتهاي گسترده‎تر جوانان در زمينه آموزش‎هاي حرفه‎آموزي و تربيتي بوديم. در همين سالها يك اردوي بين‎المللي با حضور اعضاي 10 كشور منطقه نيز برگزار شد. در اواخر سال 1378، با ادغام دو حوزه فعاليت يعني مراكز پرورش اسلامي و فعاليتهاي دانش‎آموزي، سازمان مستقلي با عنوان سازمان جوانان جمعيت هلال‎احمر، تشكيل شد. از اين زمان اعضاء سازمان جوانان در سه شاخه مراكز امور جوانان (جامعه بشردوستان جوان)، كانونهاي دانشجويي و بخش دانش‎آموزي به فعاليت پرداختند.
فعاليتهاي سازمان جوانان بر اساس ساختار تشكيلاتي مصوبه هيئت اجرايي در سه حوزه (معاونت) جذب و سازماندهي، آموزشي-پژوهشي و فرهنگي و امور اجتماعي متمركز شده است. علاوه بر اين سازمان جوانان از يك اداره كل امور عمومي و خزانه‎دار (عامل ذيحساب) تشكيل ش

ده است.

سازمان تدارکات پزشکی :
سازمان تداركات پزشكي جمعيت هلال احمر جمهوري اسلامي ايران در سال 1376 بعد از ادغام سازمان تداركات درماني هلال احمر با سابقه فعاليت بيش از 30 سال در امر تهيه داور وتجهيزات بيمارستاني و مركز فوريتهاي دارويي و پزشكي هلال احمر شخصيت حقوقي پيدا كرد. سازمان تداركات پزشكي يك واحد اقتصادي ( NGO) تلقي مي گردد كه نحوه اداره آن با اصول و روش بازرگاني منطبق با ماده 6 اساسنامه تعيين گرديده است . در حال حاضر سازمان تداركات پزشكي بهره مند از مجموه اي توليد و خدماتي به بشرح ذيل مي باشد ؛

1) ستاد مركزي
ستاد مركزي سازمان مشتمل بر حوزه مديريت عامل و معاونين و مشاورين بوده عمليات ستادي و هماهنگي را به عنوان (holding) هلدينگ عهده دار مي باشد . وظيفه تامين وتدارك داروهاي مورد نياز كشور براساس دستور العمل هاي ابلاغي از طرف وزارت بهداشت و درمان در حوزه معاونت بازرگاني سازمان، مستقر در ستاد مركزي انجام مي پذيرد. كليه فعاليت هاي مالي و اداري مجموعه هاي وابسته به سازمان نيز هنوز در محل ستاد مركزي هدايت و كنترل مي گردد در نظر است كه عمليات بازرگاني – فروش مالي و اداري هر يك از زير مجموعه هاي به صورت غير متمركز و در داخل خود آن مجموعه ها پيگيري و انجام پذيرد .


2) شركت سرنگ هلال ايران ( سها1)‌
اين كارخانه در سال 1371 در زميني به مساحت 28 هكتار و در زير بنايي بالغ بر 30 هزار مترمربع به بهره برداري رسيد . محصولات توليد آن كارخانه عبارتند از : سرنگ هاي 2، 5و 10 ميلي ، سرسوزن ، سر سزون هاي دندانپزشكي ، فيلترهاي دياليز ، ست دياليز ،‌فيلتر تالاسمي ، ست سرم ، سوزن فيستولا، ميكروست ، سرنگ انسلوين و آنژيوكت .
اين كارخانه علاوه بر بهره مندي از استانداردهاي ايزو 9001 ، 14001 و 18001 اخيرا موفق به اخذ گواهينامه استاندارد بين المللي اروپا CE نيز براي محصولات خود گشته است .

فصل دوم
محاسبات تئوری


• محاسبه حقوق و مزایا
• فوق العاده
• ...

روش محاسبه حقوق و دستمزد نظام کارمندی :
حقوق مبنا براساس نظام هماهنگ و با ضريب 100 ريال بدين شرح اعلام گرديد .
گروه مبلغ بر مبناي ضريب 100 ريال افزايش از گروه .... تا گروه ....
1 000/40 ريال افزايش 5000 ريالي
2 000/45 ريال //
3 000/50 ريال //


4 000/56 ريال افزايش 6000 ريال
5 000/62 ريال //
6 000/68 ريال //
7 000/74 ريال //
8 000/81 ريال افزايش 7000 ريال
9 000/88 ريال //
10 000/95 ريال //
11 000/102 ريال //
12 000/109 ريال //
13 000/116 ريال //
14 000/123 ريال //
15 000/130 ريال //
16 000/137 ريال //


17 000/144 ريال //

طرز محاسبه ضريب حقوقي در سال 1385 :
ضريب اعلام شده 454% اعلام شده بنابراين در هر گروهي باشيم طبق فرمول زير بدست خواهد آمد .

مبلغ گروه 1 براساس ضريب جديد 432 ظريف سال جديد 85 مبلغ هر گروه براساس ضريب 100 گروه
181600 = 454% * 000/40 454% ريال 000/40 يال 1
204300= 454% * 000/45 432 45000 ريال 2
... ... ... ...


طرز محاسبة حق اولاد :
حقوق مبناي گروه 1 در هر سال X درصد اعلام شده = حق اولاد
25424 = 181600 * 14% = حق اولاد à سال 85
توجه : اين مبلغ براي يك اولاد است اگر دو تا فرزند باشد مبلغ حاصل * 2 مي شود .

 


طرز محاسبة حق عائله مندي :
حقوق مبناي گروه 1 در هر سال * درصد اعلام شده = حق عائله مندي
127120 = 181600 * 70% = حق عائله مندي 85
طرز محاسبه افزايش سنواتي : مبلغي است كه براساس حقوق سال قبل و براساس درصدهاي مربوط به نمره ارزشيابي و طبق فرمول ذيل محاسبه مي گردد .
نمره ارزشيابي درصد متعلقه
60 به بالا 5%
60-50 4%
کمتر از50 3%

درصدهاي دريافت شده * (سنواتي سال قبل + مبناي سال قبل) = افايش سنواتي در سال جديد
85 85 86
تغييرات حقوق و بنا
ضريب 432% ضريب 100% گروه
440640 102000 11

درصد * (سنواتي سال قبل + مبناي سال قبل) = افزايش سنواتي جديد

(494860+192504) %5=24268
24268+192504=216772
درصورتی که سال اول خدمت باشد و فقط 6 ماه از خدمت وی سپری شده باشد
مبنا*3% شده و حاصل*6ماه از 12 ماه میگردد.


طرز محاسبه فوق العاده شغل :
مبلغي است كه با توجه به مدرك تحصيلي و رشته شغلي (آموزشي ـ فرهنگي يا اداري و مالي) تعيين مي گردد .
هنرآموزان مانند دبيران

مدرك تحصيلي كمتراز ديپلم آموزگار آموزگار دبير
ديپلم فوق ديپلم ليسانس فوق ليسانس ديپلم فوق ديپلم ليسانس فوق ليسانس
درصد حقوقي مبناي گروه مربوطه نوع پست از 75-100% 140% 150% 160% 170% ـ 120% 130% 140% 150%

اداري ها با هر مدركي 135%
فوق العاده شغل = درصد براساس جدول * حقوق مبنا
مثال85 616896 = 140% * 440640


طرز محاسبه فوق العاده سختي شرايط محيط كار :
با توجه به حقوق مبناي گروه براي آموزگاران و دبيران 10% و براي دبيران آزمايشگاهي 15% تعيين مي گردد . (اعم از كارگاهي ـ آزمايشگاهي ـ حتي تربيت بدني)
فوق العاده سختي شرايط محيط كار = درصد متعلقه * حقوق مبنا
مثال85
66096 = 15% * 440640

طرز محاسبه محروميت و تسهيلات زندگي :
با توجه به حقوق مبناي گروه و با توجه به درجه محروميت از تسهيلات زندگي مناطق و شهرستان .

فوق العاده محل خدمت :
با توجه به حقوق مبناي گروه و در كليه نقاط كشور به استثناي تهران 5% مي باشد و در صورت تغيير محل جغرافيايي خدمت تا 5 سال قابل پرداخت است .

فوق العاده محروميت از روستا :
براساس جدولي خاص و با توجه به درجه روستا ـ گروه ـ مدرك تحصيلي تعيين مي گردد

طرز محاسبه فوق العاده نوار مرزي :
تسهيلات زندگي * 10% = فوق العاده نوار مرزي

 

طرز محاسبه فوق العاده جذب مناطق محروم :
به شاغلين در روستاها و بعضي از شهرها 20-30 درصد حقوق و مبناي گروه پرداخت مي گردد ( به افراد غيربومي 5% بيشتر) ولی از سال84 ثابت اعلام شد و بر اساس حقوق و مبنای سال 84
مثلا" 30% گروه 12 هرعددی شد ثابت میماند
طرز محاسبه فوق العاده جذب مشاغل :
با توجه به درصد تعيين شده و با فرمول ذيل محاسبه مي شود .


درصد * (همترازی + فوق العاده شغل +برجستگي +حق مسئوليت + افزايش سنواتي + افزايش سنواتي بسيجيان + مبنا)

گروه
طبقه تا 11 و خود 11 بالاتر از 11
آموزشي 85% 95%
اداري 83% 88%

طرز محاسبه فوق العاده ويژه :
(به افراد مشمول پرداخت مي شود)
درصد * (همترازی +فوق العاده جذب + فوق العاده شغل + برجستگي + حق مسئوليت + افزايش سنواتي + حقوق مبنا)
درصد
آموزشي 20%
اداري 35%

(آموزشي به استثناء و عوامل اجرايي واحدهاي آموزشي از جمله دفتري ـ خدماتي انباردار و كتابداري كه فاقد مدرك ليسانس باشد)
طرز محاسبه حداقل دريافتي :
در صورتيكه مبلغ حقوق و فوق العاده شغل به 350/1 ريال

نرسد به ما به التفاوت پرداخت مي گردد . سال85
حداقل دريافتي = (فوق العاده شغل + افزايش سنواتي + حقوق مبنا) – 000/350/1
حداقل دريافتي 131550 = (616896 + 160914 + 440640) – 1350000
برای سال 86 همترازی به فوق العاده ها اضافه میشود و 1350000 ریال به 1500000 ریال تغییر یافته

تفاوت حقوق با هيئت علمي :


به همكاران داراي مدرك تحصيلي فوق ليسانس و دكتري كه همتراز شده اند . اگر حقوق فعلي كمتر از حقوق همتراز مي باشد ما به التفاوت قابل پرداخت است .

طرز محاسبه فوق العاده برجستگي :
با توجه به گزارش واحد ارزشيابي 10 يا 20 درصد حقوق مبناي گروه به مدت يكسال قابل پرداخت است .
برجستگي = درصد * حقوق مبنا
افزايش 20% براي 10% از افرادي كه بالاترين امتياز را دارند .
و افزايش 10% براي 10% از افرادي كه بالاترين امتياز بعدي را دارند .

كمك هزينه ازدواج و فوت :
كمك هزينه ازدواج و فوت = 20 * مبناي گروه يك هر سال
شرايط دريافت :
الف) كمك هزينه ازدواج :
1- به كاركنان مشاغل ـ بازنشسته ـ متوفي ـ از كار افتاده و افراد تحت تكفل وي پرداخت مي گردد .
2- به زوجي كه زن و شوهر هر دو كارمند دولت باشند به طور جداگانه به هر يك پرداخت مي گردد .
3- به هر تعداد از عائله تحت تكفل كارمند كه ازدواج نمايد پرداخت مي شود .
ب) كمك هزينه فوت :
به هر تعداد از عائله تحت تكفل مستخدم ـ شاغل ـ

بازنشسته كه فوت نمايند قابل پرداخت است .

مأموريت : بايستي رفت و برگشت از محل خدمت 30 كيلومتر و با دستور مافوق صورت بگيرد .

طرز محاسبه : روزانه بدون بيتوته 8640 ريال ( روزانه يعني تقريباً 12 ساعت نه اينكه حتماً 12 عدد شود)

روزانه با بيتوته معادل يك شبانه روز و يك روز محاسبه مي گردد . يعني مزاياي داده شده
30% - (3 * 8640)
شبانه روز يعني 24 ساعت مثل 2 روز حساب مي گردد و يك دوم شبانه روز هم معادل يك روز است يعني جمعاً 3 روز
اضافه كار :
A = (جذب مشاغل + همترازی+ فوق العاده شغل ها + برجستگي + مسئوليت + افزايش سنواتي + مبنا) = مزاياي مربوط به اضافه كار
نرخ يك ساعت براي آموزش = 80 ÷ A
نرخ يك ساعت براي اداري = 160 ÷ A
(مناطق محروم)
كمك هزينه سفر :
الف) به كاركنان رسمي و پيماني غيربومي كه در دهستانها اشتغال به كار دارند پرداخت
مي گردد. دریک سال به تعداد عائله حد اکثر تا 5 نفر و هر نفر 20000 ریال پرداخت میگردد حد اکثر سقف پرداختی 20000*5=100000
( بازنشستگان )

ب) همكاران فرهنگي كه در محل جغرافيايي غير از استخدام اوليه خود بازنشسته يا از كار افتاده شوند تعلق مي گيرد .
(انتقالي)
ج) همكاران فرهنگي شاغل كه از يك شهرستان به شهرستان ديگر در كوتاهترين فاصله زميني تغيير محل جغرافيايي دهند (انتقال دائم) مي توانند از كمك هزينه سفر و نقل و مكان بهره مند شوند .

2/1 حقوق مبنا + فوق العاده شغل + جذب مشاغل تا 150 كيلومتر
تمام حقوق + فوق العاده شغل + جذاب مشاغل از 150 كيلومتر بيشتر
= 5 * 4/86 * تعداد كيلومتر نحوه محاسبه
سفر با خانواده تا 5 نفر(خود فرد + 4 نفر ديگر)


كمك هزينه مسكن مناطق محروم :
به كليه كاركنان رسمي غيربومي شاغل در دهستانها كه داراي مدرك تحصيلي فوق ديپلم و ليسانس و بالاتر هستند بشرط عدم استفاده از خانه سازماني يا نداشتن مسكن پرداخت مي گردد در مناطق محروم مبلغ آن بصورت تعيين شده .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید