بخشی از مقاله
چکیده
وب ابزاری مهم برای آموزش است که محتوا را به اشکال متنوعی از قبیل صوتی، تصویری و.. ارائه میکند. یکی از مهمترین موضوعات در زمینهی طراحی وب، عدم طراحی صحیح بسیاری از وبسایت های آموزشی به منظور دسترسی مساوی همهی اشخاص از جمله افراد با نیازهای ویژه به آنهاست. پژوهش حاضر از نوع توصیفی -کتابخانهای است که با مرور مقالات مختلف، به معرفی مهمترین دستورالعملهای طراحی و ارزیابی وبسایتهای آموزشی جهت در دسترسپذیری برای افراد با نیازهای ویژه پرداخته است. یافتهها نشان میدهند جهت تحقق دسترسی افراد با نیازهای ویژه به وب، طراحان وب ملزم به رعایت دستورالعملهایی هستند که توسط کنسرسیوم جهانی وب - W3C - ، بخش 508 قانون خدمات توانبخشی امریکا و سازمان بین المللی استاندارد - ISO - بیان شدهاند. همچنین طراحان وبسایتهای آموزشی میتوانند جهت ارزیابی در دسترسپذیری وبسایتها برای افراد با نیازهای ویژه، از نرم افزارهای طراحی شده توسط سازمانهای ذیربط استفاده نمایند.
واژههای کلیدی: وب، دسترسی، افراد با نیازهای ویژه.
-1 مقدمه
در سالهای اخیر، جهش بسیار زیادی در استفاده از وب در زمینهی آموزش به وجود آمده است. تکنولوژی وب دارای ظرفیتی است که میتواند افرادی را که از لحاظ جغرافیایی از هم دورند به یکدیگر پیوند دهد و آموزش را از این راه محقق کند - سینگ1، . - 2006 وب ابزاری مشهور برای ذخیره، ارائه، جمعآوری، مشارکت، پردازش و استفاده از اطلاعات است. وب برای یادگیرنده دارای مزایای زیر میباشد - کیم2، : - 2009
- 1 زیرساخت گستردهای را برای تدوین و ارائهی محتوای آموزشی فراهم میکند.
- 2 میتواند به عنوان کانالی برای همکاری و تعامل افرادی که به دور از یکدیگرند، به کار رود.
- 3 محتوای آموزشی را به اشکال متنوعی - صوتی، تصویری و.. - ارائه میکند.
- 4 ارائهی اطلاعات به روشی زمان مند، را تضمین میکند.
یکی از مهمترین مزایای وب، فراهم نمودن آموزش برای افرادی است که بنا به معلولیتهای خاص، دور از محل آموزش زندگی میکنند و مجبورند در خانه باشند. وب، ظرفیتهای جدیدی را برای افراد با نیازهای ویژه - افراد ناتوان - فراهم آورده است که قبلاً امکان تحقق آن وجود نداشت مثلاً فنآوری بازشناسی تصویری حروف - OCR - -که متن را با صدای بلند میخواند- و فنآوری خدمات تصویری توصیفی - DVS - -که توصیفات کلامی از اجزای تصاویر فراهم میآورد- توانمندیهای جدیدی را برای نابینایان ایجاد کردهاند و یا فنآوری بازشناسی صدا که به افراد دارای مشکلات حرکتی این امکان را میدهد تا از طریق میکروفون، دستورات خود را به رایانه بدهند و رایانه این فرامین را اجرا کند - هاسلبرینگ و گلاسر3، 2000؛ برادبرد و پیترز4، 2010؛ اردوغان5، 2008؛ کیم، 2009؛ ترینر6، 2000؛ سینگ، 2006؛ تراشر7 و همکاران، 2011؛ محمد و کانپلات8، . - 2010
بنا بر تخمین سازمان بهداشت جهانی - WHO - ، حدود 650 میلیون نفر یا 10 درصد جمعیت جهان دارای نوعی ناتوانی هستند - گیجر9 و همکاران، . - 2011 نوع معلولیت هیچ کدام از این افراد نمی تواند مانعی برای استفاده از اینترنت باشد. اما در واقع حدود 10 درصد از این جمعیت، در استفاده از وب مشکل دارند یعنی در کل 750 میلیون نفر در سراسر جهان - اندرسون10، . - 2004 قدرت وب در همگانی بودن آن است. از این رو دسترسی به وب بدون در نظر گرفتن نوع محدودیت فرد، یک ضرورت است - اندرسون، . - 2004 با توجه به ضرورت دسترسی افراد با نیازهای ویژه به وب، پژوهش حاضر در صدد است تا اطلاعاتی را پیرامون مفهوم، دستورالعملها و نحوهی ارزیابی دسترسی افراد با نیازهای ویژه به وب، فراهم آورد تا طراحان وبسایتهای آموزشی، استانداردهای دسترسی به وب را در وبسایتهای آموزشی فراهم آورند و بدین وسیله افراد با نیازهای ویژه نیز همانند سایر افراد سالم جامعه از فرصت دسترسی برابر به وب، برخوردار باشند.
-2 طرحریزی جامع
طرحریزی جامع، رویکردی است در مورد طراحی انواع محصولات و محیطها، به گونهای که بدون در نظر گرفتن سن، توانایی یا خصوصیات شخص، برای همهی افراد قابل استفاده باشد. برای مثال طراحی یک وب سایت آموزشی باید به گونهای باشد که برای افراد نابینا هم قابل استفاده باشد. به طور کلی طراحی فراگیر، مستلزم موارد زیر است - برادبرد و پیترز، : - 2010
1. دامنهی وسیعی از سختافزارها، نرم افزارها و دسترسی به اینترنت.
2. در نظرگرفتن تفاوتهای فردی کاربران از قبیل سن، نوع ناتوانی و سواد اطلاعاتی آنها.
3. توجه به شکاف اطلاعاتی کاربران.
-3 مفهوم دسترسی به وب
طرحریزی در خصوص دسترسی افراد با نیازهای ویژه به وب، مورد خاصی از طرحریزی جامع است - برادبرد و پیترز، . - 2010 دسترسی به وب به معنای آن است که صفحات وب به راحتی برای همهی کاربران قابل استفاده باشد. به عبارتی دسترسی به وب به ساختار یک وبسایت اشاره دارد به طوری که همهی کاربران فارق از محدودیتهای سنی یا جسمانی، بتوانند به اطلاعاتش دسترسی داشته باشند و به سادگی قادر به هدایت محیط شان باشند - ایواتا1 و همکاران، . - 2013 دسترسی به وب مشابه با طرحریزی جامع است زیرا هدف آن بهبود طراحی وبسایتها برای همهی افراد خصوصاً افراد با نیازهای ویژه است. تفاوت دسترسی به وب با طرحریزی همگانی آن است که دسترسی به وب، الزام
