بخشی از مقاله
چکیده:
ترانه هاي سه مصراعی از پیشینه ي بلندي برخوردارند. برخی بر این باورند که قسمت هایی از گات هاي زرتشت در قالب ترانه هاي سه مصراعی سروده شده اند. هنوز در بین کردهاي خراسان ترانه هاي سه مصراعی 8 هجایی کاربرد دارند که هر سه مصراع با یکدیگر همقافیه اند. این ترانه ها به خاطر سه مصراعی بودن سه خشتی نامیده می شوند. این قالب شعري از اختصاصات شعر پیش از اسلام است که نوخسروانی هاي دیروز و هایکوهاي امروز ژاپن نزدیک ترین قالب شعري به این ترانه هاست. وزن این ترانه ها هجایی عددي است که از اختصاصات شعر پیش از اسلام است. امروز دغدغه هاي زندگی ماشینی باعث فروپاشی خانواده هاي زیادي گردیده است در حالی که در ادبیات این مردم دغدغه اصلی شان پاسداشت عشق و زندگی بوده است که شناساندن این کهن سروده ها می تواند نقش الگویی براي جوانان داشته باشد.
کلید واژه : ترانه ، ترانه هاي سه مصراعی، دغدغه در ترانه هاي سه مصراعی کردهاي خراسان
مقدمه:
ترانه هاي سه مصراعی قالبی کهن است که ناشناخته مانده است. با توجه به زندگی امروز و روي آوري به کوتاه سرایی این قالب اخیرا با عنوان سه گانی پاي به عرصه ادب فارسی گذاشته است که باید به فال نیک گرفت. امروز با بازشناسی ترانه هاي برخاسته از دل این مردم، می توان زلالی زندگی را در این ترانه هاي سه مصراعی چون آیینه اي تابناك به تماشا نشست. امروز بسیاري از جوانان با زیاده خواهی ها فراوان باعث فروپاشی خانواده هاي زیادي شده اند در حالی که در ادبیات این مردم، زندگی و عشق عزیز هستند و بیشتر دغدغه ها حول محور یاردوستی و پاسداشت زندگی است. در زندگی ماشینی امروز شاهد انبوه و انواع دغدغه در زندگی روزمره هستیم که در گذشته این دغدغه ها متفاوت با امروز بوده است.در این مقاله پس از پرداختن به موضوع ترانه هاي سه مصراعی این مردم، به برخی دغدغه ها اشاره می شود.
پیشینه ي پژوهش:
ترانه هاي سه مصراعی کردهاي خراسان را نخستین بار در داخل کشور استاد کلیم االله توحدي گردآوري نموده اند که با عنوان»ترانه هاي کرمانجی« خراسان به چاپ رسیده است و پیش از ایشان سوکرمان محقق برجسته روسی با جمع آوري فرهنگ عامه کردهاي خراسان شامل سه خشتی، ضرب المثل، چیستان و برخی داستانهاي عامیانه و نکات دستوري برخی از داشته هاي کردهاي خراسان را مکتوب نموده است.آقاي سیاوش مهرو آشخانه اي با کتاب ارزشمند»شعر کرمانجی در موسیقی مقامی کرمانجی« نسبت به معرفی این قالب شعري نقش ارزنده اي ایفا کرده است.آقاي نوروز علی نوروزي نیز با کتاب »هفت مقام دوتار« در معرفی برخی ترانه هاي سه مصراعی و منشأ پیدایش آن کار در خوري انجام داده است.علیرضا سپاهی لایین هم براي نخستین بار با اراثه مقاله اي ارزشمند در ماهنامه شعر با عنوان»سه خشتی، شعر ویژه کرمانج« این قالب شعري را به همراه برخی سه خشتی ها به زیبایی معرفی نموده است.
همچنین آقایان حسن روشان و حسین تقدیسی با اراثه دو یادداشت ویژه در روزنامه خراسان شمالی و روزنامه قدس نسبت به معرفی قالب و محتواي ترانه هاي سه مصراعی اقدام نموده اند.پس از آن هم با الهام از کار سترگ استاد توحدي ، شاعر نام آور دیارمان هیوا مسیح با بازترجمه و چاپ ترانه هاي کرمانجی خراسان نقش ارزنده اي در معرفی این قالب شعري ایفا کرد و پس از آن عظیم رستمی با چاپ سه خشتی هاي کرمانجی بخشی از این کهن سروده ها را مکتوب کرد.اخیرا نیز توسط محقق پرکار و نام آشنا پروفسور جلیلِ جلیل ،کُرد ارمنی تبار ساکن بلژیک و خانم گلی شادکام کتاب ارزشمند سه خشتی هاي کردهاي خراسان در اروپا به چاپ رسیده است.کتاب »دیار و دوتار« تحیلی موضوعی ترانه هاي سه مصراعی کردهاي خراسان و مجموعه شعر »آسمان بی مرز است« ترانه هاي سه مصراعی کردي است که توسط نگارنده منتشر شده است.
گستره ي پژوهش:
ترانه هاي شمال خراسان در حوزه ي جغرافیایی وسیعی بر لب هاست که تعداد آن را بیش از سه هزار برآورد نموده اند . - توحدي، - 1374 ولی ترانه هایی که در این مجموعه مورد بررسی قرار گرفته است ؛ تنها از بین هزار ترانه ي گردآوري شده از منابع مختلف ، انتخاب گردیده اند .بدیهی است با فراگیر بودن ترانه هاي کردي در بخش وسیعی از شمال خراسان ، امکان استفاده از همه ي آن ترانه ها در این مجموعه میسر نبوده استقطعاًو ترانه هایی دلنشین تر از این ترانه ها هنوز در سینه مردان کهنسال و زنان سالخورده ي شمال خراسان ،
