بخشی از مقاله
چکیده
هدفی که در این پژوهش دنبال شده است الگوی استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در بین جوانان شهر مشهد است.نظریه هایی که در این پژوهش به کار گرفته شده اند در دو بخش تحت عنوان نظریه های پذیرش فناوری و نظریه های رسانه بیان شده اند.نظریه های پذیرش فناوری عبارتند از: تئوری اشاعه نوآوری،عمل مستدل، رفتار برنامه ریزی شده، تجزیه رفتار برنامه ریزی شده، مدل پذرش فناوری - - TAM1، مدل ثانویه پذیرش فناوری - - TAM2، مدل تلفیقی پذیرش فناوری؛ و نظریه های رسانه نیز عبارتند از: نظریه استفاده و خشنودی،نظریه وابستگی و نظریه حوزه عمومی. پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی با روش پیمایشی بود و جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است.
جامعه آماری پژوهش جوانان شهر مشهد می باشند که حجم نمونه مورد نیاز با فرمول کوکران 384نفر تعین و به روش نمونه گیری چند مرحله ای نمونه مورد نظر انتخاب شده است. یافته های پژوهش در دو بخش توصیفی و استنباطی ارائه شده اند؛مهمترین یافته های توصیفی نشان می دهند که تلگرام و اینستا گرام از پرطرفدار ترین شبکه ها ی اجتماعی مجازی در بین جوانان هستند.بیش از نیمی از پاسخگویان هر روز و بیشتر بین ساعت18 تا 24 به استفاده از شبکه های اجتماعی می پردازند.
like و dislikeکردن پست ها و نظرات دیگران،جستجو در مطالب و اشتراک گذاری محتوا بیشتر از سایر فعالیت ها توسط کاربران انجام می شوند.یکی از دلایل اصلی کاربران برای استفاده از شبکه های اجتماعی،برقراری رابطه با دوستان کنونی است و اکثریت پاسخگویان تمایل دارند که با دوستانی که در دنیای واقعی در ارتباط اند در دنیای مجازی نیز رابطه داشته باشند.نتایج حاصل از آزمون های آماری در بخش استنباطی پژوهش نیز نشان داد که الگوهای استفاده از شبکه های اجتماعی بین دانشجویان و غیردانشجویان ،بین زنان و مردان و بین سطوح مختلف تحصیلی متفاوت است.
طرح مسئله
انسان به عنوان موجودی اجتماعی نیازمند برقراری ارتباط و تعامل با دیگران است.در این راستا پیشرفت تکنولوژی با تغییراتی که در زندگی انسان به وجود آورده است ،روز به روز به کمرنگ شدن روابط رودر رو دامن می زند.در چنین شرایطی ، توسعه ارتباطات مجازی و استفاده روزافزون از آن جایگزین روابط چهره به چهره و سنتی می شوند. در این میان شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان یکی از انواع ارتباطات مجازی ،نقش موثری در توسعه ی این قبیل ارتباطات دارند.طبق آمار ارائه شده توسط پرایس رشد شبکه های اجتماعی در سراسر دنیا موجب شده که این شبکه ها کاربردهای جدید ومتنوعی نیز پیدا کنند. این شبکه ها تغییراتی را در ساختار های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ایجاد کردهاند، لذا به راحتی نمی توان ظرفیت های شبکه های اجتماعی را نادیده گرفت.
کاربران ایرانی نیز با وجود محدودیت هایی که استفاده از این شبکه ها در ایران دارد استقبال فراوانی از این شبکه ها کرده اند؛چنانچه طبق آمار سایت الکسا 1 ، فیس بوک یکی از ده سایت برتر مورد استفاده ایرانیان در فضای وب است. - شهابی و همکاران ، - 152:1391 هم چنین بر اساس تحقیقی که توسط ضیایی پرور و عقیلی صورت گرفته این نتیجه حاصل شده که 78 درصد از کاربران اینترنت در ایران، عضو یکی از شبکه ها ی اجتماعی مجازی هستند. - - 23:1389
در ایران در حال حاضر اکثر مخاطبین شبکه های اجتماعی ، جوانان بین 18 تا 35 سال هستند که اکثر آنها از تحصیلات عالی برخوردارند. - پادیاب، - 81:1391در واقع جوانان یکی از مهم ترین اقشاری هستند که به دلیل خصوصیات مربوط به دوره جوانی بیشترین تاثیر را از این رسانه های نوین دیجیتالی پذیرا خواهند شد. - قاسمی و همکاران، - 7:1391 یاسمی نژاد و همکاران - 1390 - در پژوهش خود به این نتیجه دست یافتند که فضای مجازی می تواند امنیت اجتماعی را مورد تهدید قرار دهد.
- ابراهیم پور کومله و خزایی، - 9:1391 استفاده از شبکه های اجتماعی، مانند هر تکنولوژی دیگر مستلزم داشتن دانش و آگاهی است.اما از آنجایی که در کشور ما زیر ساخت های فرهنگی برای این امر به نحو مطلوبی نیست ،شاهد این امر هستیم که این شبکه ها نه تنها در راستای توسعه اثری نداشته اند،بلکه اثرات نامطلوبی هم داشته اند. حضور افراد در شبکه های اجتماعی اگر بدون آگاهی و اندیشه باشد و استفاده از این فضا بیش از حد ضرورت باشد ، ناخواسته و به طور غیر مستقیم تأثیرگذاری منفی را بر کاربران خواهد گذاشت. هرچند گسترش تکنولوژی وافزایش شبکههای اجتماعی یک فرصت است ،اما اگر استفاده از این شبکه ها در راه صحیح آن صورت نگیرد ، آسیبهای فضای مجازی افزایش مییابد.
ظهور شبکه های اجتماعی به همراه مزایای فراوانی که برای بشر به همراه آورده است،موجب شده که این شبکه ها به جهت پیوندی که با ساختارهای اجتماعی پیدا کرده اند ، به یکی از ارکان زندگی بشری تبدیل شوند.افراد با دیدگاه ها ونگرش های گوناگون به تناسب روحیات خود از امکانات این شبکه ها بهره می برند.از ارتباط با دوستان قدیمی و ایجاد پیوند های جدید دوستی گرفته تا به اشتراک گذاری فیلم وعکس و تبادل اطلاعات ومطلع شدن از اخبار جدید.
از آنجا که کاربردهای این شبکه ها متنوع است و روز به روز بر این تنوع افزوده می شود، لذا الگوهای به کارگیری و استفاده از این شبکه ها هم در بین افراد مختلف با هم متفاوت است.این گونه شبکه ها به عنوان یکی از رسانه های اجتماعی نقش مهمی در شکل گیری عادات جدید و تحول در فرهنگ و آداب و رسوم و هنجارهای کاربرانشان دارند؛این مسئله به این دلیل رخ می دهد که محتوای این شبکه ها توسط افراد با سلیقه ها و دیدگاه های متفاوت تولید می شود.هر کس با هر سلیقه و دیدگاهی می تواند بدون محدودیت به بیان نظرات و دیدگاه های خود بپردازد و دیگران را با عقاید و نظرات خود همسو سازد.
نجفی سولاری در این رابطه معتقد است:» شبکه های اجتماعی اینترنتی با ارضای همزمان نیازهای عقلی ،منطقی و عاطفی جوانان و نوجوانان ، گروه های سنی مذکور را به سمت خود جذب کرده و موسسان جوامع مجازی از این فرصت برای انتقال مفاهیم فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی مد نظر خود در قالب نرم و پنهان نهایت استفاده را می برند. - 1389،به نقل از بشیر و افراسیابی، - 35:1391 حضور و مشارکت کاربران فراوان ،این شبکه ها را به فضایی برای شکل گیری افکارو ایده های جدید تبدیل کرده اند.به هر صورت ورود به فضای مجازی زندگی دومی است که آغاز شده و نمی توان آن را نادیده گرفت؛چنان که گمانه زنی ها و آمارهای پراکنده ی داخلی و خارجی حاکی از آن است که علی رغم ممنوعیت،تعداد قابل توجهی از کاربران ایرانی، عضو شبکه های فیلتر شده هستند.
نقشی که شبکه های اجتماعی مجازی در زمینه اطلاع رسانی سریع و گسترده به عهده دارند،موجب شده این شبکه ها مورد استقبال قشر وسیعی از جوانان به ویژه جوانان تحصیل کرده کشور قرار گیرد؛از این رو نادیده گرفتن این شبکه ها و تاثیراتی که در جامعه دارند ،غیر ممکن است.اهمیت این امر از آنجایی بیشتر می شود که اگر این شبکه ها با آگاهی و شناخت مورد استفاده قرار گیرد می توانند مزایای فراوانی به همراه داشته باشد.سطح دانش و آگاهی می تواند در نوع استفاده از این شبکه ها تاثیر بسزایی داشته باشد.
در کنار همه آثار مثبت شبکه های اجتماعی مجازی، تصور برخی پیامد های منفی آن ها و چالش هایی که ایجا کرده اند،امری بدیهی است. نکته مسلم این که به جای برخورد سلبی با این پدیده نوین،ریشه یابی مشکلات و پیامد های منفی ناشی از آن و اتخاذ راه های اصلاحی نتایج بهتری را در بر خواهد داشت. - شاهنوشی و تاجی، 93:1391 - .بنابراین با توجه به مطالب عنوان شده،قبل از هرگونه تصمیم گیری و برنامه ریزی ابتدا نیازمند اطلاعاتی در خصوص کمیت و کیفیت حضور افراد در شبکه های اجتماعی و یا به بیانی دیگر الگوی استفاده از شبکه های اجتماعی هستیم.بنابراین این تحقیق برآن است تا الگوی استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی را در بین جوانان 18 تا 35 سال شهر مشهد مورد بررسی قرار دهد.
اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
ضرورت شناخت الگوهای استفاده از شبکه های اجتماعی، از این امر ناشی می شود که برنامه ریزی در راستای استفاده صحیح از شبکه های اجتماعی مجازی،بدون شناخت کافی از الگو های استفاده از این شبکه ها، ممکن نیست. به زعم کاستلز ،باید اندیشمندان اجتماعی بدانند که ما در چه جامعه ای هستیم،چه فرایندهای اجتماعی در حال پیدایش هستند،چه خصلت ساختاری وجود دارد و چه چیزی را می توان از طریق کنش اجتماعی تغییر داد.چرا که افراد بدون درک کافی مانعی بر سر راه تغییر خواهند شد و ممکن است پتانسیل نامتعارف خلاقی را که در ارزش ها و فناوری های عصر اطلاعات وجود دارد را از دست بدهیم.
- 1996:693 به نقل از شهابی و همکاران ، - 153:1391 هم چنین ابراهیم آبادی - 1388 - در مقاله اش تحت عنوان »الگوی استفاده از اینترنت،محیط یادگیری و بافت فرهنگی و اجتماعی« بیان میکند »: آنچه بر اهمیت الگوی استفاده از رایانه ،اینترنت و شبکه وب می افزاید این است که به خودی خود زمینه های نفوذ و گسترش اینترنت و شبکه ها و ابزار های وابسته به آن در عرصه های مختلف زندگی در حال افزایش است و همین استفاده گسترده از شبکه و فضای مجازی از جمله در دانشگاه ها و مدارس ، رفتار ها و الگوهای ارتباطی و فرهنگ بهره مندی از فناوری های ارتباطی را نهادینه می سازد - 40:1388 - . «
