بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه،انقلابی شگرف در فنون ارتباطی و اطلاعاتی بوجودآمده است. یک نظام ارتباطی جدید مبتنی بر زبان همگانی دیجیتالی، بنیاد جامعه را چنان دگرگون کرده که هیچگونه انزوا گزینی و کنارهگیری را برنمیتابد و حتی دورافتادهترین و سنتیترین جوامع نیز از بستن مرزهای خود به روی جریانها و شبکههای جهانی ناتوان هستند. درگذشته کشف هویت متأثر از محیط اطراف که خانواده، محله و دوستان بود شکل میگرفت و بهنوعی هویت متأثر از عوامل انتسابی بود. اما امروزه منابع کسب هویت متعدد و متنوع هستند و افراد اغلب دچار بحران هویت میشوند و هویت در محیطهای خصوصی و مجازی و پشت درهای بسته صورت میگیرد.
تحقیق حاضر به روش توصیفی و با استفاده از مطالعه نظریهها و دیدگاههای مطرح در این حوزه در پیشناخت تأثیرات فضای مجازی بر هویت نوجوانان است. برآیند این مطالعه نشان میدهد که با توجه به گسترش روزافزون استفاده از اینترنت و فضای مجازی در حوزه جامعه، امکان افزایش آسیبها بیشتر و بر شکلگیری هویتهای جدید و عدم هویت در این فضا نقش دارند.
بررسیها نشان میدهد، نسل سوم جامعهایرانی بیشترین کاربران اینترنتی بوده و رسانههای نوین، عامل تغییرات در نهادهای هویتساز شدهاند و فضای مجازی عوامل معنا ساز هویتی را دستخوش تغییر نموده است.استفاده از فضای مجازی باعث گمنامی، ازخودبیگانگی و شکلگیری هویتهای جدید و گاه نامتعارف میشود که برآیند آن هویتهای مجازی، اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر شکلگیری آسیبهای اجتماعی و افزایش جرائم نوپدید دارد.
مقدمه
بسیاری از دانشمندان و صاحبنظران علوم اجتماعی بر این باورند که ترکیب و همگرایی فناوریهای ارتباطی و تجدید ساختار نظام سرمایهداری در دهههای اخیر ما را وارد عصر تازهای کرده است. دانیل بل، آن را جامعهی فرا صنعتی، امانوئل کاستلز جامعه شبکهای و برخی آن را »جامعه اطلاعاتی« نامیدهاند، جامعهی اطلاعاتی را جامعهای میدانند که در آن دسترسی به اطلاعات، افزایشیافته و اطلاعات اهمیت زیادی در زندگی روزمره پیداکرده و سبب تغییراتی در ساختارهای شغلی شده است. به سبب گسترش دامنهی تأثیر رسانههای جمعی، بهویژه ماهواره و اینترنت و سایر فناوریهای اطلاعرسانی، جامعهی امروزه بعدی جهانی پیدا کرد و منحصر به کشور خاصی نمیشود .
کاستلز - 1384 - ، معتقد است، حوزهی فرهنگ که نظامهایی از عقاید و رفتارها را شامل میشود و ساختهی تاریخ میباشد، با ظهور تکنولوژی جدید دستخوش دگرگونیهای بنیادین میگردد و به دنبال آن ساختار مناسبات و ارتباطات انسانی نیز شکل جدیدی به خود میگیرد
پی آمد این امر شکلگیری نوع جدیدی از تعاملات انسانی است که ضمن تمایز از الگوهای ارتباطی مرسوم در رسانههای ارتباطجمعیعملاً فرصتهای نوینی را در جهت تجلی خود و هویت به وجود آورده است
تاملینسون مینویسد: اینترنت بهعنوان یکی از ابزارهای جهانیشدن ضمن مکان زدایی از روابط اجتماعی، افقهای فرهنگی ما را به روی آدابورسوم و روشهای گوناگون زندگی بازکرده و درک جدیدی از جهان بهعنوان یک بافت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی معنادار ایجاد میکند. تأثیر مهم اینترنت بر نوع ارتباطات میان انسانهاست. جنکیز نیز باور دارد تمام هویتهای انسان ازجمله هویتهای فردی، اجتماعی هستند. زیرا بر اساس نحوهی ارتباط با دیگران و تجربههای دوران زندگی که در تعامل با دیگران است شکل میگیرند
بنابراین یکی از مهمترین عناصر در انسانها که با گسترش کاربری اینترنت دستخوش تحول خواهد شد عنصر هویت خواهد بود. ازجمله مفاهیمی که درعصرارتباطات الکترونیک در حوزه علوم انسانی از اهمیت بسزایی برخوداراست مفهوم هویت است. تحولات الکترونیک این مفهوم را از حالت بسته و چهارچوب بندی شدهی سنتی خارج ساخته و انسان را به دنیایی متکثر و متنوع روبرو کرده است. در عصر حاضر فنآوری اطلاعات ازجمله اینترنت بر تمامی شئون زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه رسوخ نموده است .ازجمله مواردی که در مقاله حاضر به آن خواهیم پرداخت تأثیرگذاری اینترنت بر هویت اجتماعی است. هویت شامل شباهت با خودیها و تفاوت و تمایز با غیرخودیها و دیگران است.
داشتن احساس هویت انسانی و شایسته، دارای نشانههایی از قبیل: جنس اعتمادبهنفس، احساس رضایتمندی از خود، قدرت مقابله با مشکلات، جهتگیری مثبت و شایسته در مواجهه با رویدادها و داشتن ارادهی مقاوم برای پیشبرد برنامهها است. در مقابل نداشتن هویت دارای آثار و علائمی مانند: سردرگمی، بیتوجهی به فرصتها، فرار از مسئولیتهای اجتماعی، بحران احساس ازخودبیگانگی و نیز تقلید بیمنطق و سطحی از دیگران بنابراین به نظر میرسد بحران هویت عدم توانایی جوانان در قبول نقشی است که جامعه از آنان انتظار دارد
درمجموع به نظر میرسد گسترش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و شبکهای ماهوارهای، گسترش راههای ارتباطی، رشد کافینتها، از جریانهایی هستند که به تغییرات عمدهای در ارزشها و نگرشها و شیوههای زندگی افراد منجر گشته و تغییرات هویتی، برای جوانان و نوجوانان ایجاد کرده است و ما را به بررسی موضوع بررسی تأثیر فضای مجازی بر بحران هویت و نقش فضای مجازی در هویت جوانان و نوجوانان واداشته است.
رسانه، فضای مجازی و اینترنت
رسانهها با توجه به اینکه رسالتها و وظایفی در جامعه دارند، نقشهای مختلفی را ایفا میکنند و در قالب هر نقشی، خدماتی برای جامعه ارائه میدهند. ازجمله نقشهای رسانهها عبارتاند از :
- 1 نقشهای تفریحی: رسانهها در این کارکرد، علاوه بر کارکرد تفننی و تفریحی، نقش اطلاعرسانی و تقویت بنیادهای اخلاقی را نیز میتوانند عهدهدار شوند.
- 2 نقشهای خبری: رسانهها مخاطبان خودشان را در جریان اخبار و اطلاعات مهم جهان قرار میدهند.
- 3 نقشهای همگنسازی: رسانهها موجب نزدیکی خواستهها و خروج جوامع از محدودههای جدا افتاده میشوند و در بخش آموزش عمومی نیز مؤثر هستند.
- 4 آگاهسازی: از طریق ارائه اخبار صحیح و ارائه تحلیلهای مختلف و نزدیک بهواقع عمل میکنند.
- 5 احساس تعلق اجتماعی: همه افراد مخاطب رسانه، با به دست آوردن اطلاعات مشترک، احساس تعلق بیشتری نسبت به هم خواهند داشت
