بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با پیشرفت ارتباطات، جوامع دستخوش تغییرات بسیاری شدهاند و تغییرات زیادی را در فرهنگ و زندگی روزمره افراد بهوجود آوردهاند. میتوان گفت رسانههای نوین بر شیوههای زندگی و سلیقههای عمومی در جامعه تاثیر میگذارند. بهنظر میرسد امروزه رشد کاربران اینترنت و شبکههای اجتماعی اینترنتی، پیدایش سبک زندگی جدیدی از زندگی به نام سبک زندگی جوامع مجازی را در بین جوانان در پی داشته است. این شیوه زندگی که در آمیخته با شبکههای اجتماعی مجازی است، همه فعالیتهای روزمره را تحت تأثیر قرار میدهد.
پژوهش حاضر بهصورت پیمایشی و با استفاده روش نمونهگیری داوطلبانه و در دسترس و بهرهگیری از پرسشنامه اینترنتی محققساخته صورت گرفته درصدد تحلیل تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی جوانان کاربران شبکه اجتماعی فیسبوک در شهر اصفهان است.
یافتههای پژوهش حاکی از آن است که سبک زندگی افرادی که عضو فیسبوک هستند و کسانی که عضو نیستند متفاوت است. در مورد ابعاد سبک زندگی باید گفت که الگوی خرید و مصرف فرهنگی افراد بر حسب عضویت یا عدم عضویت آنها متفاوت است اما الگوی تغذیه و مدیریت بدن ارتباطی با عضویت و عدم عضویت افراد ندارد. همچنین میزان استفاده از فیسبوک بیشترین اثر را بر سبک زندگی، الگوی خرید و مصرف فرهنگی دارد. مدت اتصال به شبکه اجتماعی فیسبوک، تأثیر زیادی بر الگوی تغذیه داشته است.
-1 مقدمه و بیان مسئله
امروزه کمتر کسی در این گزاره شک میکند که جهان وارد عصر تازهای شده که نماد آن اهمیت یافتن اطلاعات است. بسیاری از دانشمندان و صاحبنظران علوم اجتماعی بر این باورند که ترکیب و همگرایی فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و تجدید ساختار نظام سرمایهداری در دهههای اخیر ما را وارد عصر و جامعه تازهای کرده، که دانیل بلٌ آن را جامعه فراصنعتی، کاستلزٍ، جامعه شبکهای و تادائو اومهسائو َ آن را جامعه اطلاعاتی نامیده است. به سبب گسترش دامنه تاثیر رسانههای جمعی، بهویژه اینترنت و شبکههای اجتماعی مجازی، جامعه اطلاعاتی امروزه بعدی جهانی پیدا کرده و منحصر به کشور یا کشورهای خاصی نمیشود.
پیش از این انسانها بهصورت رو در رو با یکدیگر ارتباط داشتند و رونق و ترویج روشهای زندگی از طریق این سنخ از ارتباطات با روندی بسیار کند و ضعیف همراه بوده است، اما با توجه به تکنولوژیهای امروزی، میتوان به جرأت بیان نمود که قدرت مافوق تکنولوژی به جایی رسیده است که جوامع بشری به صورت برخط - آنلاین - با هم در ارتباط بوده و همین باعث شده است تا سبکها و روشهای زندگی جدیدی در سطح دنیا در حال چرخش و تغییر باشد. امروزه با پیشرفت ارتباطات، جوامع دستخوش تغییرات بسیاری شدهاند و فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی مانند ماهواره، اینترنت و شبکههای اجتماعی مجازی در سطح جامعه جایگاهی را اشغال کردهاند و تغییرات زیادی را در فرهنگ و زندگی روزمره افراد بهوجود آوردهاند.
معمول شدن بیپایان و رو به رشد فناوریهای نوین در زندگی روزمره افراد، ازدیاد شیوههای جدید در دسترس برای کنش و شیوههای برقراری ارتباط و دستیابی به اطلاعات، طیف ابزاری را که افراد از طریق آنها فرهنگ، سبک زندگی و هویتهای روزمره خود را میسازند، گسترش داده است. در میان فناوریهای ارتباطاتی و اطلاعاتی، شبکه-های اجتماعی مجازی چون فیسبوک را میتوان بهعنوان ابزار مناسبی برای تحلیل فرایند دگرگونیای تلقی کرد که بهطور همزمان شامل افراد - زندگی روزمره، فرهنگ، سبک زندگی و هویت - ، اطلاعات و فناوریهای اطلاعاتی است.
امروزه شبکههای اجتماعی مجازی به منزله رسانه همیشه و همه جا حاضر، با توجه به توانمندیهای بالقوه و بالفعل گسترده آن، به سرعت در جامعه ما در حال گسترش است. گسترش سریع، فراگیر و همهجانبه شبکههای اجتماعی مجازی پرسشهایی را درباره پیامدهای احتمالی آن برای کاربران و جامعه پدید آورده است. ظهور نوآوری فناورانه بزرگ با خود تغییرات اقتصادی و اجتماعی گسترده و حتی سبک زندگیکاملاً جدیدی به وجود آورده است. بنابراین میتوان گفت که افراد نه تنها از این فناوری برای پیشبرد مقاصدشان استفاده میکنند بلکه فناوری نیز افراد را منطبق با قواعد خاص نحوه عملکرد خود تغییر میدهد.
در دنیای امروز، شبکههای اجتماعی اینترنتی به محلی برای حضور اقشار مختلف جامعه بهویژه جوانان و مکان تبادل آرا و افکار ایشان و تأمین نیازهای متناسب با زندگی اجتماعی آنان تبدیل شدهاند. شبکههای اجتماعی علاوه بر این که مرجع تامین بسیاری از نیازهای فرهنگی و اجتماعی اعضای خود هستند، این امکان را برای اعضا فراهم میکنند که همزمان با انجام سایر فعالیتهای اجتماعی از طریق کامپیوتر یا تلفن همراه، فعالیت خود را در این جوامع مجازی پیگیری کنند.
در همین زمینه جسیکا هیلبرمنُ - 2009 - معتقد است »امروزه بسیاری از جوانان به فعالیتهای اجتماعی شبکهای اشتغال دارند و برای ساختن زندگی خود از روابط و مناسبات اینترنتی استفاده میکنند. فعالیت در شبکههای اجتماعی در برگیرنده همه ابعاد زندگی است.« در واقع شبکههای اجتماعی اینترنتی سبکهای زندگی جوانان را بیش از سبکهای زندگی سایر گروههای سنتی تغییر دادهاند.
بنابراین یک مسئله جالب توجه این است که جوانان چگونه هویت و سبک زندگی خود را در عرصه شبکههای اجتماعی میسازند. از آنجا که حدود 60 درصد جامعه ما را جوانان تشکیل میدهند، شایسته است که رابطه آنها با شبکههای اجتماعی چون فیسبوک و تاثیرات آن بر حیات جوانان، با توجه به گسترش فوقالعاده آن در جامعه ما، مورد توجه ویژه قرار گیرد.
بنابراین هدف پژوهش حاضر، تحلیل تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی جوانان است که بهواسطه معرفی و رواج شبکههای اجتماعی مجازی بهوجود آمده است. بهعبارت دیگر، مسئله محوری نوشتار حاضر، شبکه اجتماعی فیسبوک و پیامدهای آن بر سبک زندگی جوانان است.
-2 مفهومشناسی موضوع
.1-2 سبک زندگی
بحث را با نظر زیمل شروع میکنیم او در مورد سبک زندگی و معنای آن گفتههای بسیاری دارد. زیمل خود این تعابیر را بیشتر در قالب بحث در مورد صورت و سبک و تقابل آن با محتوا و زندگی ارائه میکند. او در جایی می-گوید که سبک زندگی، تجسم تلاش انسان است برای یافتن ارزشهای بنیادی یا به تعبیری فردیت برتر خود در فرهنگ عینیاش و شناساندن آن به دیگران؛ بهعبارت دیگر، انسان برای معنای مورد نظر خود - فردیت برتر - ، صورتهای رفتاریای را برمیگزیند. زیمل، توان چنین گزینشی را سلیقه و این اشکال به هم مرتبط را سبک زندگی مینامد
همچنین زیمل در جایی دیگر معتقد است سبک زندگی، عینیت بخشی به ذهنیات در قالب اشکال شناخته شده اجتماعی است؛ نوعی بیان فردیت برتر و یکتایی در قالبی است که دیگری - یا دیگران - این یکتایی را درک کنند
در نتیجه، زیمل در عین پذیرش تمایز میان صورتها - رفتارهای محتمل در چارچوب فرهنگی عینی - و معنا - فردیت برتر - ، صورتهای برگزیده و نحوه چینش آنها را که همانا سبک باشد در ارتباط با معنا میبیند. اگر بخواهیم با برداشت از عبارتهای متعدد زیمل، تعریفی را پیشنهاد کنیم این تعریف عبارت است از: سبک زندگی،کلِ به هم پیوسته صورتهایی است که افراد یک جامعه، مطابق انگیزههای درونی و سلایق خودشان و به واسطه تلاشی که برای ایجاد توازنی میان شخصیت ذهنی و زیست محیط عینی و انسانیشان به انجام میرسانند، برای زندگی خود برمی گزینند.
با بررسی آثار وبلن نیز به تعریف صریحی از این اصطلاح نمیتوان دست یافت. وبلن در جایی، سبک زندگی را الگوی رفتار جمعی میداند. این رفتارها از جنس رسوم و عادات اجتماعی و روشهای فکریاند . در جای دیگر، سبک زندگی فرد را تجلیرفتاریِ مکانیسم روحی، عادات فکری و معرفت او قلمداد میکند وبر هم تعریف دقیقی برای سبک زندگی ارائه نمیکند. با استفاده از بیانات او در این خصوص، برداشتهای مختلفی در قالب تعریف ارائه شده است.
دنیس رانگ1 در مقالهای در مورد اندیشههای وبر میگوید: منظور وبر از سبک زندگی، ارزشها و رسمهای مشترکی است که به گروه احساس هویت جمعی میبخشد و نه آن طور که در حال حاضر،معمولاً این اصطلاح به کار میرود. یعنی بهمنزله یک روش یا راه زندگی که سبب سازگاریاش با نیازهای روان شناختی افراد، آزادانه انتخاب میشود
