بخشی از مقاله
چکیده:
بدون تردید ترس از امتحان بین دانش آموزان و دانشجویان تقریبا همه گیر و رایج است و میتوان گفت مهمترین علت این موضوع ، نتیجهای است که از امتحان بدست میآید. نتیجهای که مدرک قبولی یا مردودی محسوب گردیده و باعث ارتقاء ، تهدید ، تشویق و یا تنبیه می گردد. گاهی اوقات این نتیجه میتواند سرنوشت را نیز رقم زند. به همین علت هر چه نتیجه حساسیت و اهمیت بیشتری داشته باشد، به همان نسبت میتواند موجب اضطراب1 و ترس از امتحان گردد. داشتن کمی اضطراب و دلهره در ایام امتحانات امری طبیعی و معقول است چرا که موجب حرکت و انگیزه بچه ها برای یادگیری و موفقیت می شود. اما اگر این نگرانی به حدی برسد که تاثیر منفی بر روند آموزش روزانه آنان بگذارد و مانعی برای پیشرفت آنها شود، غیرطبیعی و نامعقول است. علت تشویش بیش از اندازه گروهی از دانش آموزان، عدم استفاده درست آنها از نیروی فکری - ذهنی شان است. آنها می توانند با کمی تلاش، برنامه ریزی و به کارگیری روش های گوناگون کاهش اضطراب موفقیت خود را در امتحان ها تضمین کنند.
کلمات کلیدی: اضطراب، امتحان، پیشرفت تحصیلی،
مقدمه:
همه انسانها اضطراب را در زندگی خود تجربه میکنند و این کاملا طبیعی است که مردم هنگام مواجهه با موقعیتهای تهدیدکننده و تنشزا مضطرب شوند. اضطراب اگر در برابر عاملی حقیقی ایجاد شود، سازنده است چون فرد را از خطر دور میکند، اما احساس اضطراب شدید و مزمن در غیاب علت واضح، غیرعادی است و نه تنها سازنده نیست، بلکه آثار مخرب و زیانباری نیز دارد. در رابطه با اضطراب امتحان، باید نوع اضطراب بررسی شود که واقعی است یا اخلاقی. اضطراب واقعی بر اثر تسلط نداشتن بر مطالب درسی حاصل میشود و اضطراب اخلاقی، نگرانی از به دست نیاوردن نتیجه مورد انتظار خود یا والدین و یا معلم مربوطه است - ترس از دست دادن موقعیت و جایگاه خود. - چنین دانشآموزی حتی در صورت آمادگی کامل برای امتحان میتواند نتیجه آزمون را تحت تاثیر قرار دهد - فتحی آشتیانی، - 1377
اضطراب و استرس2 امتحان
اضطراب امتحان نوعی خود اشتغالی ذهنی است که خود کم انگاری و تردید در مورد توانائیهای فرد را به همراه دارد و اغلب باعث ارزیابی منفی و عدم تمرکز حواس و واکنشهای جسمانی نامطلوب می شود.شبهای امتحانات دانشجوئی فرا رسیده است و اضطراب آن روزها گریبان گیر بیش از یک و نیم میلیون دانشجوی کشور است اگر از هر دانشجوئی که پشت نیمکت های دانشگاه نشسته بپرسی پر هول و هراس ترین شبهای زندگیت کدام شب بوده است به احتمال نود درصد شبهای امتحان و کنکور یادش می آید دانشجو از استرس روزهای امتحان گله می کند اما این استرس چگونه کاهش پیدا می کند - ابوالقاسمی، - 1382
هر چند اضطراب به میزان جزیی قادر است افراد را به جلو هل بدهد و باعث پیشرفت و ترقیشان باشد، اما اضطراب مزمن ازمخربترین احساسات بشری است که تمام توانایی و قدرت آدم را هدف می گیرد و حتی روی قدرت سیستم ایمنی بدن هم تاثیر منفی دارد؛ تا حدی که افراد مضطرب، بیشتر از سایرین بیمار میشوند. طبق آمارهای علمی، دانشآموزان مضطرب بیشتر از سایر دانشآموزان سرما میخورند یا به بیماریهای عفونی مبتلا میشوند. اما این مشکل هم مثل هر مشکل دیگری، راه حل دارد - ابوالقاسمی، - 1382 اضطراب یکی از شایع ترین اختلالات نوروتیک3 - عصبی - است که همه انسان ها در شرایط مختلف آن را تجربه می کنند ودارای انواع و درجات مختلف است که یکی از انواع آن اضطراب در زمان امتحان است که دانش آموزان در زمان ارزیابی در پایان سال تحصیلی دچار آن می شوند.
در تعریف اضطراب امتحان باید گفت: نوعی مشغولیت ذهنی است که دانش آموز درباره نتیجه امتحان و یا در ارزیابی خود به همراه دارد. اضطراب سازنده نوعی از اضطراب است که شخص را برای فعالیت درسی و برنامه ریزی منظم تر سوق می دهد و معمولاً شخص را فعال و توانمند می سازد تا بتواند نتیجه بهتری از مطالعه خویش به دست آورد. اضطراب مشکل آفرین نوعی از اضطراب است که با دلهره و تشویش زیاد همراه بوده و با درگیری ذهنی و تصوری که مبنی بر موفق نبودن در امتحان است، وسواس مطالعه کردن مثل خواندن بیش از حد، بی توجهی به خواب و غذا همراه می شود - کمر زرین، - 1374
نشانه های اضطراب سازنده
1 دانش آموز علاوه بر نشان دادن حساسیت مناسب به درس، روند زندگی معمولی خویش را ادامه می دهد. مثل: خوردن، خوابیدن و حرف زدن با خانواده.
2 دانش آموز هنگام مطالعه نوعی از هیجان مثبت دارد.
3 بیشترین وقت خود را برای خواندن درس صرف می کند نه همه وقت خویش را.
4 با آرامش و اطمینان بیشتری مطالعه می کند.
5 عوامل محیطی تاثیر کمتری بر او دارند.
6 آنچه را که مطالعه می کند به راحتی می تواند در ذهنش نگه دارد و یا به حافظه بسپارد.
نشانه های اضطراب مشکل آفرین
1 بدون اطمینان درس می خواند.
2 در موقع خواندن درس، به نتیجه امتحان بیشتر فکر می کند تا به یادگیری.
3 مشغولیت ذهنی بخش وسیعی از ذهن و سیستم روانی اش را در برمی گیرد و موجب می شود درباره موفقیت و عدم موفقیت خود، مطالبی را بر زبان آورد.
4 احساس دلشوره و تشویش مداوم دارد. 5 افکار و نگرش منفی دارد.
6 اضطراب او با نشانه های روان تنی مثل درد در ناحیه معده، شکم و حالت تهوع همراه است.
7 اختلال در خوردن مثل پرخوری یا کم خوری.
8 اختلال در خواب، پرخوابی یا کم خوابی یا کرختی روزانه.
9 نداشتن تمایل برای خواندن کتاب و گاهی تلاش مضاعف برای بیشتر خواندن درس ها.
10 لجبازی و بهانه گیری های مختلف می کند.
11 گریه های طولانی و بی علت دارد.
عوامل به وجود آورنده اضطراب امتحان
به طور کلی، سه عامل اصلی در بروز اضطراب امتحان در دانش آموزان مؤثر هستند:
.1 عوامل فردی:
انتظار بیش از توان خود، ضعف اعتمادبه نفس، کم بودن انگیزه موفقیت، تفکر منفی درباره توانائی ها و استعدادهای خود، احساس رقابت بیش از اندازه، عدم آمادگی و برنامه ریزی لازم برای امتحان و عدم تمرکز و درس خواندن.
.2 عوامل خانوادگی:
مثل سختگیری های بیش از اندازه، عدم حمایت و تشویق کودکان، داشتن الگوها و والدینی مضطرب و پرشی، تأثیر اختلافات و نابسامانی های خانوادگی در روزهای امتحان، ایجاد رقابت های غیرمنطقی بین فرزندان خانواده و تهدیدهای بی مورد والدین.
.3 عوامل مدرسه ای:
مثل انتظارات بالای آموزگاران، محیط مناسب امتحان، مقررات خشک و رسمی جلسات امتحان، نوع سؤالات و پرسش های امتحانی، ایجاد رقابت های ناسالم بین دانش آموزان و توجیه نکردن دانش آموزان درباره نحوه امتحان گرفتن - دادستان، . - 1376
علل وجود اضطراب امتحان
1 کمال گرایی4 یا ایده آل بودن - شخص دوست دارد همیشه جزو برترین ها باشد. - 2 نداشتن آمادگی قبلی - شخص به خاطر مطالعه ناکافی و یا برنامه ریزی منظم یا ضعف بنیه علمی دچار اضطراب می شود. - 3 ترس از دست دادن موقعیت خویش در خانواده
