بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر تبیین رابطه بین هوش هیجانی با اضطراب امتحان دانشآموزان دوره دوم متوسطه شهر خرمشهر بود. به لحاظ ماهیت و اهداف، این پژوهش از نوع کاربردي و براي اجراي آن از روش همبستگی استفاده شد. جامعه آماري این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر خرمشهر در سال تحصیلی 1393-94 بود که با استفاده از روش نمونه گیري تصادفی خوشهاي از بین کلیه مدارس متوسطه دوره دوم شهر خرمشهر شش مدرسه - سه پسرانه و سه دخترانه - به صورت تصادفی انتخاب و در هر مدرسه به صورت تصادفی یک کلاس انتخاب و تمام دانش آموزان آن کلاسها به عنوان نمونه آماري در پژوهش حاضر شرکت داده شدند. براي گردآوري دادهها از پرسشنامههاي هوش هیجانی تراویس و گریوز - 1990 - و اضطراب امتحان ابوالقاسمی و همکاران - 1375 - استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آزمونهاي همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد بین هوش هیجانی و ابعاد آن - خودآگاهی، خودمدیریتی، آگاهی اجتماعی، مدیریت رابطه - با اضطراب امتحان رابطه منفی و معناداري وجود دارد، هوش هیجانی و ابعاد آن به طور منفی قادر به پیشبینی اضطراب امتحان دانشآموزان میباشند.
کلیدواژه ها: هوش هیجانی، مسئولیتپذیري، اضطراب امتحان
.1 مقدمه
اضطراب یک حالت کاملا طبیعی و سهم کسانی است که فکر می کنند. همهي قدمهایی که انسان به جلو بر میدارد، همهي کشفهاي علمی، هنري و ادبی نیز براساس اضطراب انجام می گیرد. به گونهاي که می توان گفت: انسان عادي به مقداري اضطراب نیاز دارد تا به تکاپو بیفتد؛ چنانکه اگر اضطراب نبود همه ما پشت میز هایمان به خواب می رفتیم. اضطراب زمانی مساله ساز می شودکه از تحمل انسان و مرز سلامتی فراتر می رود و موجب آشفتگی روانی و جسمانی می شود.وقتی از اضطراب در محیط هاي آموزشی خصوصا اضطراب امتحان یاد می شود متوجه می شویم نتایج و پیامدهاي کاملا واضح و روشنی بر تعلیم و تربیت و یادگیري دارد. از آنجایی که در سیستم آموزشی امتحان جزء جدایی ناپذیر آن محسوب می شود غالبا براي دانش آموزان با اضطراب و نگرانی همراه است که می تواند روند تحصیل را با اشکال مواجه کند. اضطراب امتحان1 یک مشکل آموزشی مهمی است که دانش آموزان را تحت تاثیر قرار می دهد. به عبارتی اضطراب امتحان اصطلاحی کلی است و به نوعی از اضطراب یا هراس اجتماعی اطلاق می شود که فرد را در باره تواناییهایش دچار تردید می کند و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیت هاي امتحان است. موقعیتهایی که فرد در معرض ارزشیابی قرار می گیرد و مستلزم حل مسئله یا مشکل است.
بنابراین میتوان چنین بیان کرد که فرد دچار اضطراب امتحان، پاسخ سوالات درسی را می داند، اما شدت اضطراب مانع ازآن میشود که وي از معلومات خود استفاده کند - سرگلزایی وهمکاران ، . - 1382تحقیقات نشان داده است که اضطراب امتحان با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد و اثرات زیانباري بر توجه، هیجان و کیفیت یادگیري دارد. علاوه بر این اضطراب امتحان می تواند علائمی را در فرد ایجاد کند. چنانکه مک دونالد2001 - 1؛ به نقل از گالا و وود2، - 2012 معتقد بود این اضطراب ممکن است به اشکال مختلف نظیر تنش عضلانی، بالا رفتن ضربان قلب، عرق کردن، حس تهوع و لرزش ظهور کند. دانش آموزان بزرگترین سرمایههاي هر جامعه به حساب می آید، زیرا می توانند با درهم آمیختن نیروي جوانی، علم و مهارت آموخته شده، چرخهاي پیشرفت و توسعه را به حرکت در آورند. عصر تبادل اطلاعات، با توجه به پیچیدگیهاي تمدن و تغییرات سریع زندگی و رقابت هایی که ایجاد کرده، اضطرابهایی را بوجود آورده است که این اضطراب در دانش آموزان به صورت اضطراب امتحات تجلی می یابد.اضطراب امتحان مشکلی جدي در هر سن و دورهي تحصیلی خصوصا دوره متوسطه که ملاك ارزشیابی نمره درسی است، می باشد، که به صورت تقلیل توجه و تمرکز، افزایش فراموشی و نقصان حافظه کوتاه مدت و بلندمدت آشکار می شود، توان پیشرفت و بروز خلاقیتها و استعدادها را تحلیل می برد و مانع پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می گردد و عدم کاهش یا برطرفسازي نادرست آن سلامت دانش آموزان را به خطر انداخته و ممکن است هزینه هاي بسیار سنگینی را در بر داشته باشد. چنانکه مطالعات هفر - 2009 - 3
نشان می دهد که حدود 10 درصد از دانش آموزانی که اضطراب امتحان دارند نیازمند دریافت درمان هستند و این خطر در حال افزایش است. بنابراین انجام پژوهش درباره اضطراب امتحان و عوامل مؤثر بر آن ضرورت دارد تا با مشخص کرد نقش اضطراب در کاهش یادگیري و تغضعیف عملکرد نظام آموزشی، راهکارهایی جهت اصلاح و بهبود فرآیند یادگیري در آموزش و پرورش ارائه گردد. عاملی که احتمالا میتواند، روي اضطراب امتحان تاثیر گذار باشد، هوش هیجانی4 است. از دیدگاه علوم شناختی، یکی از عواملی که به سلامت جامعه و کنترل اضطراب دانشآموزان در نظامهاي آموزشی میتواند، کمک کند، هیجانها است. شناخت احساسات و هیجانها به اداره مطلوب خلق و خوي و وضع روانی و کنترل تکانشها کمک می کند - لیونز و اسچنیدر5،. - 2005 این مفاهیم، سازهاي به نام هوش هیجانی را تشکیل میدهند که در سال هاي اخیر توجه بسیاري را به خود معطوف کرده و انگیزة پژوهشهاي زیادي شده است.
هوش هیجانی یک حیطهي چند عاملی از مجموعهي مهارتها و صلاحیتهاي اجتماعی است که بر توانایی فرد براي تشخیص، درك و مدیریت هیجان، حل مسأله و سازگاري با فشارها و چالش هاي زندگی موثر است - خسروجردي و همکاران، . - 1386 هوش هیجانی نوع دیگري از هوش و حاکی از شناخت احساسات خویشتن و استفاده از آن براي اتخاذ کردن تصمیم هاي مناسب در زندگی است که می تواند بر وضعیت تحصیلی دانشآموزان اثرگذار باشد - اخلاقینیا، . . - 1393 شناخت ارتباط احتمالی بین هوش هیجانی با اضطراب امتحان به مربیان کمک می کند تا آنها بتوانند در شکل گیري جهت گیري مناسب در دانش آموزان نقش قابل توجهی ایفا کنند و بدین ترتیب، شایستگی تحصیلی دانش آموزان را افزایش دهند - صفاري دهنوي و همکاران، . - 1388 نتایج احتمالی پژوهش حاضر این است که یافتههاي پژوهش به برنامهریزیان و تدوینکنندگان کتب درسی کمک میکند تا در تدوین مطالب به پرورش هیجانات و حس مسئولیتپذیري دانشآموزان توجه بیشتري داشته باشند، به مدیران و معلمان کمک میکند تا محیط نشاط
