بخشی از مقاله
چکیده
در هزاره سوم یکی از مهمترین رویداد ها گسترش کاربرد اینترنت در تمام عرصه ها بوده است که با استقرار روزافزون وسایل ارتباطی زیر مجموعه IT، پدیده های جدیدی در زمینه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی پدید آمده است. دولت ها به منظور افزایش اثربخشی کارایی و اثربخشی خود، وارد حوزه نوینی شدند که امروز دولت الکترونیک نام دارد. در یک بیان کلی، دولت الکترونیک استفاده آسان از فناوری اطلاعات به منظور توزیع خدمات دولتی به صورت مستقیم به شهروندان بدون محدودیت زمانی و مکانی می باشد. امروزه عوامل مختلفی دست در دست یکدیگر دادهاند تا دولتها را وادار به تجربه شکل جدید و در واقع اجتناب ناپذیری از اداره جامعه، سازگار با تحولات نوین جهانی در عرصه تکنولوژی و فناوری اطلاعات بکنند. ارتباط میان دولت الکترونیک و حکومت داری خوب به قدری نزدیک است که برخی صاحبنظران معتقدند دولت الکترونیک اگر نهایتا به حکومت داری بهتر منجر نشود هرگز رسالت خود را به انجام نرسانیده است. در این مقاله ضمن بررسی مفهوم دولت الکترونیک، پیشنهاداتی درباره بهبود وضعیت آن در ایران ارائه می نماییم.
واژگان کلیدی: دولت الکترونیک، فن آوری اطلاعات، اصلاح الگوی مصرف، بانکداری الکترونیک.
مقدمه
در هزاره سوم یکی از مهمترین رویداد ها پیدایش اینترنت و گسترش فراگیر آن در تمام عرصه ها بوده است که با استقرار روزافزون اینترنت و سایر وسایل ارتباطی زیر مجموعه IT، پدیده های جدیدی در زمینه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... پدید آمده است. دولت های مختلف در جهت استقرار اثربخشی و کارآمدی خود در تمامی عرصه ها، وارد حوزه های نوینی شدند که امروز دولت الکترونیک نام دارد. دولت الکترونیک استفاده فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی بویژه اینترنت و... در جهت ارائه خدمت به شهروندان با کمترین هزینه و رضایت مندی بیشتر می باشد. در یک بیان کلی، دولت الکترونیک استفاده آسان از فناوری اطلاعات به منظور توزیع خدمات دولتی به صورت مستقیم به شهروندان بدون هیچ گونه محدودیت زمانی و مکانی می باشد.
هر حکومتی با توجه به شرایط خاص خود می تواند در هنگام تدوین استراتژی دولت الکترونیک مورد نظر خود، قلمرو نفوذ و گسترش این پدیده را تعریف کند. امروزه عوامل مختلفی دست در دست یکدیگر دادهاند تا دولتها را وادار به تجربه شکل جدید و در واقع اجتناب ناپذیری از اداره جامعه، سازگار با تحولات نوین جهانی در عرصه تکنولوژی و فناوری اطلاعات بکنند. در واقع دولت الکترونیک یک افق هدایتگرانه قدرتمند در جهت تحولی است که دولت ها و ادارات عمومی طی دهه های آینده دستخوش آن خواهند شد. این مسئله از چهار جنبه قابل تأمل است: دیدگاه شهروندان، دیدگاه فرآیندی - سازماندهی مجدد - ، دیدگاه مشارکتی، و دیدگاه دانش و آگاهی. به نظر می رسد دولت الکترونیک ملاحظات درونی و بیرونی را با به عنوان یک رویکرد مقدس باهم ترکیب می کند.
دولت الکترونیک چیست ؟
دولت الکترونیک عبارت است از متحول کردن دولت و فرایند اداره کشور از طریق قابل دسترس تر، کارآمدتر و پاسخگوتر کردن آن و ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان و سایر نهادهای دولتی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات . - Information & Communication Technology - - ICT - در واقع دولت الکترونیک به عنوان "مدل های اجرای هزینه مؤثر برای شهروندان، صنعت، کارمندان فدرال، و دیگر ووچرها به منظور کنترل و هدایت تعاملات تجاری .online مفهومی که استراتژی، مراحل، سازمان و تکنولوژی را یکپارچه می سازد" تعریف شده است - بمانیان و رضایی فر، . - 1388 اصولا تعریف واحدی درباره دولت الکترونیک وجود ندارد و این مسئله ناشی از ماهیت پویا و متغیر فناوری است.
مراحل اجرای دولت الکترونیک
اولین گام در تدوین استراتژی دولت الکترونیک تعریف آن است. بدین معنا که سیاستگذاران باید بدانند که دقیقا در پی دست یافتن به چه چیزی هستند. دولت الکترونیک ظرفیت های بالایی برای ایجاد ارتباطات الکترونیک بین دولت و شهروندان، دولت با بخش خصوصی و اجزای مختلف درون دولت دارد. هر حکومتی با توجه به شرایط خاص خود می تواند در هنگام تدوین استراتژی دولت الکترونیک مورد نظر خود، قلمرو نفوذ و گسترش این پدیده را تعریف کند. پس از این مرحله باید نسبت به تدوین استراتژی اقدام شود. این استراتژی از این لحاظ حائز اهمیت است که برنامه های عملی مهندسی مجدد فرایندها و رویه ها را به گونه ای که در راستای دولت الکترونیک و حمایت کننده آن باشد، هدایت کرده و همچنین گام های اولیه حرکت را تعیین می سازد.
این استراتژی باید دربرگیرنده مراحل ذیل باشد: تعریف ساختار دولت الکترونیک و اجزا و عناصر کلیدی آن؛ تعیین مخاطبان و کاربران دولت الکترونیک؛ترسیم چشم اندازی که به سادگی قابل درک باشد و دربرگیرنده نتایج مورد انتظار از دولت الکترونیک باشد؛ تعیین اهداف عملیاتی که قابل سنجش و قابل اندازه گیری باشند؛ تعیین خط مشی های لازم به منظور حمایت از تحقق مطلوب دولت الکترونیک؛ تعریف شیوه ای که میزان آمادگی سازمانی برای استقرار دولت الکترونیک را تعیین کند؛ تعریف فرایند و مراحل استقرار دولت الکترونیک.
ابعاد دولت الکترونیک
در مبانی دولت الکترونیک ابعاد مختلفی برای آن قایل شده اند و از یک دیدگاه می توان سه بعد کلی را برای آن در نظر گرفت:Government to Government - G2G - - تعامل میان سازمانهای دولتی - ؛ در این نوع رابطه، سازمانهایی که در زمینههای مختلف به اطلاعات نیاز دارند، میتوانند از طریق شبکههای موجود به این اطلاعات دسترسی یافته و خدمات خود را سریع تر به شهروندان ارائه کنند.Government to business - G2B - - تعامل میان سازمانهای دولتی و بخش خصوصی - ؛ این نوع رابطه، اولین رابطهای بود که توسعه پیدا کرد که در این راستا پرداخت مالیات، اخذ آمار و اطلاعات، ارائه تسهیلات و نحوه اخذ مجوزهای مختلف محتوای این نوع تعامل را شکل می دهد.
Government to citizen - G2C - - تعامل میان دولت و شهروندان - ؛ مهمترین و گسترده ترین نوع کاربرد دولت الکترونیک، رابطه دولت با شهروندان و بالعکس است. این رابطه شامل اخذ اطلاعات از سوی شهروندان از سازمانهای دولتی و ارائه خدماتی از سوی دولت به شهروندان به شیوه الکترونیک است.Government to Supplier و Government to Employee از دیگر ابعادی هستند که می توان آن ها را در ارتباط با بخش های فوق در نظر گرفت. G2E، یکی از اثربخش ترین راه هایی است که به منظور یادگیری الکترونیک E- - - LEARNING و مدیریت دانشی صورت می گیرد. برحسب ماهیت این نوع کاربرد، نمونه های G2E در اینترنت قابل دسترسی نیست.
این نوع کاربردها، عموما در شبکه های دولتی یا شبکه های خصوصی یافت می شود. در عموم کشورها با وجود این که وجه G2G، زیر ساختار دولت الکترونیک را تشکیل می دهد و به عبارت دیگر نقش back office را ایفا می کند، به دلیل اهمیت یافتن خدمات مشتری مدار، دو وجهB 2G وC2G که به عبارتی نقش front office را ایفا می کنند، اهمیت بیش تری در پیاده سازی یافته اند. این کاربردها از اصول اساسی دولت الکترونیک تلقی میشود و در واقع این ارتباطات است که دولت الکترونیک را شکل میدهد. یک استراتژی موثر در زمینه استقرار دولت الکترونیک به بهبودهای قابل ملاحظهای از قبیل موارد ذیل در دولت منجر خواهد شد؛ تسهیل خدمت رسانی به شهروندان،حذف ردههایی از مدیریت دولتی - کوچک سازی اندازه دولت - و تحقق الگوی مصرف، تسهیل اخذ اطلاعات و خدمات توسط شهروندان و شرکتها و همچنین سازمانهای وابسته به دولت، تسهیل فرآیندهای کاری سازمانها و کاهش هزینهها از طریق ادغام و حذف سیستمهای اضافی و موازی.
استراتژی استقرار دولت الکترونیک
اولین گام در تدوین استراتژی دولت الکترونیک تعریف آن است. بدین معنا که سیاستگذاران باید بدانند که دقیقا در پی دست یافتن به چه چیزی هستند. دولت الکترونیک ظرفیتهای بالایی برای ایجاد ارتباطات الکترونیک بین دولت و شهروندان، دولت با بخش خصوصی و اجزای مختلف درون دولت دارد. هر حکومتی با توجه به شرایط خاص خود می تواند در هنگام تدوین استراتژی دولت الکترونیک مورد نظر خود، قلمرو نفوذ و گسترش این پدیده را تعریف کند. پس از این مرحله باید نسبت به تدوین استراتژی اقدام شود. این استراتژی از این لحاظ حائز اهمیت است که برنامههای عملی مهندسی مجدد فرآیندها و رویهها را به گونه ای که در راستای دولت الکترونیک و حمایت کننده آن باشد، هدایت کرده و همچنین گامهای اولیه حرکت را تعیین می سازد. این استراتژی باید دربرگیرنده مراحل ذیل باشد: تعریف ساختار دولت الکترونیک و اجزا و عناصر کلیدی آن؛ تعیین مخاطبان و کاربران دولت الکترونیک؛ ترسیم چشم اندازی که به سادگی قابل درک باشد و دربرگیرنده نتایج مورد انتظار از دولت الکترونیک باشد؛ تعیین اهداف عملیاتی که قابل سنجش و قابل اندازه
