بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از فضای مجازی روز به روز افزایش پیدا میکند و به عنوان بخشی از زندگی روزمره مردم در بسیاری از کشورها تبدیل شده است و در حال شتاب بخشی به پیشرفت اجتماعی و اقتصادی است و فرصتها و تهدیدهای جدیدی را به جوامع ارائه میکند. امروزه نفوذ و سیطره فضای مجازی بخشهای مختلف جامعه را تحت تأثیر قرار داده است به طوری عدم همراهی و سازگاری با آن موجب اختلال در بیشتر فرایندهای عادی و روزمره میشود. از جمله مهمترین این تأثیرات، ارائه خدمات دولتی در بستر فضای مجازی و ارتباط بخشهای مختلف جامعه با دولتهاست که به بخش گستردهای از تلاشهای فناورانه دولت ها تبدیل شده است به طوری که گرایشی راهبردی در توسعه ملی به نام دولت الکترونیک شکل گرفته است. در حال حاضر ایران به لحاظ شاخصهای دولت الکترونیک در میان کشورهای جهان و حتی منطقه جایگاه شایستهای ندارد، در حالی که دولت الکترونیک میتواند نقش مهمی در پیشرفت حوزههای مختلف کشور ایفا کند. مقاله حاضر وضعیت دولت الکترونیک در جهان و ایران را از منظر شاخصهای بینالمللی بررسی میکند و آینده دولت الکترونیک در ایران و تأثیر آن در پیشرفت کشور را با توجه به روندهای جهانی و ملی شناسایی شده ، مصاحبه با خبرگان و مطالعه اسناد بالادستی دولت الکترونیک بررسی میکند.
واژگان کلیدی: آیندهپژوهی، پیشرفت، فضای مجازی، دولت الکترونیک، ایران.
-1 مقدمه
فرایند توسعه و پیاده سازی دولت الکترونیک یک فرایند پویا و جامع است - مقدسی، 1384،. - 33 یکی از مفاهیمی که در دهه های اخیر به گونه ای بسیار گسترده در جوامع پیشرفته مورد بررسی قرار گرفته و حتی در بعضی مواقع با موفقیت به اجرا در آمده، مفهوم دولت الکترونیک است - رضایی و داوری،1383،. - 17 اصطلاح دولت الکترونیک، حاصل بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت ارائه خدمات بخش عمومی است - همتی و سید نقوی، 1388،. - 134 دولت الکترونیک به معنای فراهم آوردن شرایطی که دولت ها بتوانند خدمات خود را به صورت شبانه روزی و در تمام ایام هفته به شهروندان ارائه کنند. این امر در سال های اخیر به طور جدی در دستور کار دولت ها قرار گرفته و دولتمردان هوشمند نیروهای خود را در راه تحقق چنین شرایطی بسیج کرده اند و در صدد بر آمده اند که فرایند های سیاسی، اقتادی و اجتماعی را با کمک فناوری نوین ارتباطات و اطلاعات اصلاح کرده و از این طریق به شیوه کارآمدتری به ارائه خدمات به شهروندان بپردازند.
-2 بیان مسئله
بر اساس گزارشی که سال 2014 از سوی سازمان ملل در زمینه دولت الکترونیکی منتشر شد، از میان 193 کشور دنیا ایران رتبه 105 را در این زمینه به خود اختصاص داده است که این جایگاه پنج رتبه پایینتر از سال 2012 و سه رتبه کمتر از سال 2010 است. ایران در منطقه در رتبه 14 و بعد از کشورهای بحرین، امارات، عربستان و قطر قرار دارد. - گزارش یونیدو، - 2014
در حال حاضر ایران به لحاظ شاخص های دولت الکترونیک در میان کشورهای جهان و حتی منطقه جایگاه شایسته ندارد. در حالی که دولت الکترونیک و استفاده از فناوریهای جدید ارتباطی و اطلاعاتی در جهت ارائه خدمت به شهروندان موجب روان شدن فعالیت ها، ارائه به موقع خدمات، کاهش فساد و کم شدن هزینهها میشود و رضایتمندی مردم از دولت را افزایش می دهد.
امکانات مختلف سخت افزاری و نرم افزاری در ادارات و سازمانها در کشور وجود دارد اما به علت عدم استفاده بهینه از آنها، فاصله بسیار زیاد و چشمگیری میان سطح دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات کارشناسان این حوزه با مدیران کشور ما در مقایسه با دیگر نقاط جهان وجود دارد. با این وجود طی سالهای گذشته به نظر میرسد تمرکز کمتری نسبت به این بحث وجود داشته و هر ساله با نوعی عقبگرد در این حوزه مواجه بوده ایم.
پیشینه تحقیق
بررسی پیشینه تحقیق معمولاً نقدی از دانش موجود در باره موضوع پژوهش است و اگر بدرستی صورت گیرد به بیان مسئله کمک کرده و یافته تحقیق را به پژوهشهای قبلی متصل می سازد و بدین وسیله از یکسو بر بار علمی تحقیق افزوده و از سویی دیگر می تواند از تکرار جلوگیری نماید.
تحقیقات پیرامون پیرامون موضوع تحقیق بسیار کم و در تشابه صددرصدی در حد نایاب بود، لذا نیاز شدیدی به پژوهش در این رابطه است و کاملا جای خالی آینده پژوهی احساس می شود همچنانچه در مصاحبه ها و سخنرانی های مسئولین ارشد کشور به تکرار دیده شده است .
چهارمین کنفرانس الگوی اسالمی اریانی پیشرفت؛ پیشرفت اریان؛ گذشته، حال، آینده؛ سی ام و سی ویکم اردتشهبی ماه 4931
به علت عدم کفایت و حتی وجود تحقیقهای پیشین در این زمینه ، به مطالعه و بررسی و الگوبرداری از زمینه های مشابه تحقیق پرداختیم . با این اوصاف بیشتر از استفاده از روش کتابخانه ای به سمت روش میدانی و نظر خواهی از کارشناسان حوزه دولت الکترونیک و آینده پژوهی استفاده شده است.
مطالعات آینده نگاری دولت الکترونیکی در آمریکا ، اتحادیه اروپا، مالزی، بلغارستان و هند ، ویژگیهایی مهمی از جمله شهروند محوری و برآوردن نیازهای آنها، توجه به مشارکت مردمی و پاسخگویی و اجماع را برای دولت الکترونیکی آینده برشمردند. این امر اهمیت توجه به شهروندان و رضایت آنها را نشان می دهد. شهروندان زمانی که دولت الکترونیکی ارزشی فراتر از دولت سنتی برایشان ایجاد کند، آن را بکارخواهند برد و سرمایه گذاری دولت در این زمینه موفقیت آمیز خواهدبود. تحقیقات آیندهنگاری دولت الکترونیکی حاکی از آن است که ظهور فناوری های آینده، دولتها را مجبور به ایجاد شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت پذیری خواهد کرد. - ثقفی، - 1389
نتایج پایان نامه ثقفی با عنوان" شناخت عوامل کلیدی موفقیت دولت الکترونیکی مبتنی بر آینده شناسی و استفاده از تجارب دنیا" در دانشگاه علم وصنعت نشان داد که در زمینه عوامل کلیدی موفقیت دولت الکترونیکی با دیدگاه آینده شناسی هنوز فعالیتی انجام نشده است. لذا اهداف، چالشها و عوامل موثر بر موفقیت دولت الکترونیکی - با استفاده از عوامل موفقیت فناوری اطلاعات - بطور جداگانه مطالعه، شناسایی و دسته بندی شدند. در ادامه مفاهیم آینده نگاری مرور شده و تجارب کشورهای مختلف در حوزه آینده نگاری دولت الکترونیکی بررسی و دسته بندی شده و 11 ویژگی برای دولت الکترونیکی آینده استخراج شده است. ضمنا با مطالعات روندهای نوآوری، روند نوآوری شناسایی شد. لذا روشی نیز برای تحلیل روندهای آینده و تاثیر متقابل آنها بر همدیگر ارائه شد. این روش به سازمانها کمک می کند تا روندها را دسته بندی کرده و در شرایط ابهام بهتر تصمیم گیری کنند. - ثقفی، - 1389
در این مرحله پژوهش عامل: راحتی و رفاه اقتصادی، سلامت، امنیت، ارائه خدمات با کیفیت، عدالت، کرامت انسانی و شکوفایی در کلاس جهانی به ترتیب عنوان حوزههای کلیدی ارزشمند برای شهروندان شناسایی شدند . سپس با استفاده از مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار لیزرل، میزان تاثیر هر یک از مولفه ها بر عوامل اصلی و میزان تاثیر هر یک از عوامل در تعیین رضایت شهروندان بدست آمد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سه عامل: کیفیت زندگی، خدمات با کیفیت و عزم سیاسی حکومت به عنوان عوامل کلیدی موفقیت دولت الکترونیکی از نظر شهروندان با دیدگاه آیندهنگری تعیین شدند. ضمنا دو عامل خدمات با کیفیت و کیفیت زندگی به ترتیب بیشترین تاثیر را بر موفقیت دولت الکترونیکی داشتند.
اهداف پژوهش
باتوجه به موضوع تحقیق؛ اهداف این تحقیق به شرح ذیل تبیین میگردند:
شناخت وضعیت فعلی ایران در حوزه پیشرفت دولت الکترونیک شناخت حوزه های تاثیر دولت الکترونیک در آینده پیشرفت کشور
