بخشی از مقاله
چکیده
تامین محصولات کشاورزی که دارای سهم زیادی از سبد غذایی خانوارها می باشد اهیمت ویژه ای دارد با دخالت تکتولوژی در مراحل مختلف کشاورزی استفاده از انرژی خصوصا" فرآورده های نفتی لازم بوده و که آلودگی هوا که در نتیجه استفاده از این فرآوردهها ایجاد می شود اثرات مخربی را بر محیط زیست می گذارد، دولتها کوشیدهاند که با استفاده از انرژهای جایگزین مثل برق جلوی ایجاد آلودگی را بگیرند، پس از سال 1378 که تسریع در برقی کردن چاه های کشاورزی در دستور کار دولتها قرار گرفت، اعتبارات مختلفی توسط وزارت نیرو و نفت در جهت برقی کردن چاه های کشاورزی ، اصلاح سیستم سوخت وسایل کاشت، داشت، برداشت توسط وزارت کشاورزی و کارخانجات ذیربط در جلوگیری از افزایش آلودگی اعمال شده است.
در این مقاله با استفاده از داده های سالهای 1379-91 که از سایت های بانک مرکزی و مرکز آمار ایران و وزارت نیرو جمع آوری شده است به بررسی روند آلودگی ایجاد شده توسط فرآورده های نفتی، پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که با توجه افزایش 38/5 درصد مصرف فرآورده های نفتی در دوره 1379-91 میزان آلودگی ایجاد شده 6/8 افزایش یافته است، در طی این سالها مصرف برق در بخش کشاورزی به میزان الزام قانون به وزارت نفت و نیرو در سالهای مورد مطالعه برای برقی کردن چاه های کشاورزی و طرح معاینه فنی وسایل نقلیه می تواند به روند توسعه بخش کشاورزی همراه با حفظ محیط زیست کمک نماید و آلودگی ناشی از مصرف فرآورده های نفتی را کاهش دهد.
مقدمه
کشاورزی یک فر آیند تبدیل انرژی است که در آن تشعشع خورشیدی و انرژیهای حاصل از سوختهای فسیلی، الکتریسیته و نیروی انسانی به غذا و سایر فرآورده های مورد نیاز بشر تبدیل می گردد .به عبارت بهتر، کشاورزی هم مصرف کننده انرژی و هم تولید کننده انرژی به شکل انرژی زن ده 3 می باشد .در گذشته کشاورزیعمدتاً متکی به نیروی انسانی و دام بود، در حالی که امروزه تولیدات کشاورزی متکی به مصرف انرژی های فسیلی غیرقابل تجدید میباشند .مصرف بیش از حد سوخت های فسیلی منجر به پیامدهای زیانبار محیطی به واسطه افزایش CO2 و سایر گازهای گلخانهای در هوا خواهد شد ورود ماشین آلات، انرژیهای فسیلی و الکتریسیته که همزمان با پیشرفت در علم و تکنولوژی بود انقلابی در تولید غذا در سرتاسر دنیا به پا کرد .
در واقع مصرف انرژی در کشاورزی در پاسخ به افزایش جمعیت، فراهمی محدود زمینهای قابل کشت و تمایل به افزایش استانداردهای زندگی افزایش یافت و در تمام جوامع این عوامل سبب افزایش مصرف انرژی جهت بیشینه کردن عملکرد و کاهش هزینه های کارگری شد اگرچه با توجه به جمعیت رو به رشد دنیا و افزایش روزافزون نیاز بشر به غذا نمی توان به سادگی از کنار دستاوردهای کشاورزی رایج گذشت، ولی بدون شک مصرف بی رویه مواد شیمیایی در کشاورزی سبب کاهش پایداری بوم نظامهای زراعی و افزایش مخاطرات زیست محیطی خواهد شد . اتمام انرژی های فسیلی در آینده مشکلات موجود را دوچندان خواهد ساخت و چنانچه راه حلی جدید برای افزایش بهره وری بوم نظامهای زراعی اندیشیده نشود، زندگی نسلهای آینده در معرض چالش های فراوانی قرار خواهد گرفت.
تامین محصولات کشاورزی که دارای سهم زیادی از سبد غذایی خانوارها می باشد اهیمت ویژه ای دارد با دخالت تکتولوژی در مراحل مختلف کشاورزی استفاده از انرژی خصوصا" فرآورده های نفتی لازم بوده و که آلودگی هوا که در نتیجه استفاده از این فرآوردهها ایجاد می شود اثرات مخربی را بر محیط زیست می گذارد. می دانیم بخش بسیاری زیادی از نیروی کار کشا.رزی بوسیله ماشین آلات تامین می گردد در تمامی مراحل کاشت داشت و برداشت محصول استفاده از تراکتور و پمپ آب همیشه وجود داشته است بر طبق آمار های موجود 300 هزار دستگاه انواع تراکتور در بخش کشاورزی کشور به اندازه 10درصد تعداد خودروهای تهران موجود است که کل تولید محصولات زراعی و باغی به کمک آنها انجام می شود.
این در حالی است که که نیمی از این تعداد تراکتور یعنی حدود 150 هزار دستگاه دارای عمر بالای 13 سال و از رده خارج است، به طوری یک تراکتور به طور متوسط 1200ساعت در سال کار می کند که در مورد تراکتورهای سبک و باغی این کارکرد کمتر و در مورد تراکتورهای سنگین این کارکرد بیشتر است . 80 درصد تراکتورهای موجود کشور با توان متوسط حدود 60 - 80 اسب بخار است، که نشان می دهد، قدرت تنوع عملیات مختلف را در کشور وجود ندارد و عموم عملیات مختلف مورد نیاز در کشور توسط تراکتور متوسط انجام می شود .
با وجود تراکتورهای موجود، عملیات سبک با هدر رفت انرژی صورت می گیرد و عملیات سنگین با کیفیت پایین صورت می پذیرد. هر تراکتور متوسط در شرایطی که در محدوده عمر مفید باشد، حدود 12 تا 13 لیتر گازوئیل در ساعت مصرف می کند و اگر بالای عمر مفید 13سال باشد، حداقل ساعتی 3 لیتر هدر رفت گازوئیل یعنی مصرفی بین 15 تا 16 لیتر گاوزوئیل در ساعت مصرف دارد .اگر 150 هزار دستگاه تراکتور بالای عمر 13 سال کشور که حداقل سالی 1000 ساعت کارکرد دارند و حدود 3 لیتر در هر ساعت اضافه مصرف سوخت داشته باشند، گازوئیل هدر رفته در قبال هر سال باقی ماندن آنها در بخش کشاورزی 450 میلیون لیتر در سال است .
از مجموع 300 هزار دستگاه تراکتور کشور فقط 1 درصد تراکتور سنگین در محدوده بالای 110 اسب بخار است ، بنابراین در عملیات برداشت و عملیات سنگین در کشور چه در کمیت و چه در کیفیت مشکل وجود دارد، به عنوان مثال در برداشت چغندرقند، سیب زمینی و ذرت به کارگیری و استفاده از ماشینهای چند کاره کمبینات و استفاده از خاک ورزهای حفاظتی نیز رایج است. میزان پمپ های موجود کشاورزی که با انواع فرورده های نفتی کار می کنند در حدود 570 هزار می باشد و با توجه به این عمر بسیاری از این پمپ ها بالای 5 سال می باشد دارای اثرات مخرب زیست محیطی در جهت آلودگی هوا و خاک، همچنین دارای آلودگی صوتی می باشند.تلاش دولت در دهه پیش برای برقی کردن پمپ های کشاورزی همپنان ادامه دارد و این در حای است که حدود 450 هزار الکترو پمپ در کشور وجود دارد که ادامه روند در جهت برقی کردن پمپ ها کشاورزی، احتیاج به حمایت بیشتر دولت را دارد.
مواد و روش ها
در این مقاله با استفاده از داده های بانک مرکزی و سازمان آمار ایران و وزارت های کشاورزی، نیرو و نفت در جهت بدست آوردن میزان آلاینده سوختهای فسیلی در بخش کشاورزی و مصرف سوخت در این بخش و نیز نحوه اجرای برقی کردن چاه ها را مرود مطالعه قرار دهیم. با توجه به بدیهی بودن ارتباط مصرف سوخت های فسیلی با میزان آلودگی هوا در بخش کشاورزی، از اثبات این مورد بر اساس روشهای معمول صرف نظر گردید و با نگاهی به نحوه عملکرد دولت در ساماندهی مصرف سوخت در بخش کشاورزی که با اعمال سیاستهای بودجه ای و یا غیره انجام می گیرد، نتایجی را با توجه به این تحلیل ها حاصل آورده و با توجه به ضعف و قوت برنامه های دولت پیشنهاداتی را ارائه خواهیم داد.
