بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین باورهای مذهبی و سبک های مقابله ای با شادکامی در نوجوانان شهرستان سمنان انجام گرفت. روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود.جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه نوجوانان پسر و دختر شهرستان سمنان بودند که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد 381 نوجوان 209 - پسر و 172 دختر - انتخاب و به ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه شادکامی آکسفورد، پرسشنامه راهبردهای مقابله ای لازاروس و پرسشنامه نگرش سنج مذهبی گلریز و براهنی پاسخ دادند. داده های پژوهش با نرم افزار SPSS و روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که بین باورهای مذهبی و سبک های مقابله ای مسأله مدار با شادکامی نوجوانان شهر سمنان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ در حالی که رابطه سبک های مقابله ای هیجان مدار وشادکامی منفی و معنادار بود. با توجه به نتایج حاصله پیشنهاد می شود به منظور افزایش شادکامی نوجوانان، علاوه بر تقویت باورهای مذهبی آنها بر استفاده بیشتر از راهبردهای مساله مدار و بهره گیری کمتر از راهبردهای هیجان مدار تاکید شود.
کلید واژه ها: باورهای مذهبی،راهبردهای مقابله ای مسأله مدار، راهبردهای مقابله ای هیجان مدار، شادکامی.
مقدمه
اصطلاح روانشناسی مثبت1 را سلیگمن2در سال 1998 ابداع کرد.[1] این گرایش، به مطالعه ابعاد مثبت وجود آدمی پرداخته و به دنبال آن است که از نقاط قوت انسانها، به عنوان سپری علیه بیماریها استفاده کند .[2] یکی از مفاهیم بنیادی مطرح در جنبش روانشناسی مثبتنگر، مفهوم شادکامی3 است .[3]مطالعه بر روی شادکامی در دهه اخیر رشد قابل ملاحظه ای داشته [4]، و امروزه به عنوان یکی از موضوعات مهم درپژوهشهای آکادمیک در نظر گرفته شده است[5]؛ اما علیرغم تحقیقات انجام شده، موضوع شادکامی هنوز در نقطه آغازین می باشد .[6] شواهد تاریخی و نیز تجربه روزمره زندگی حاکی از این است که برجسته ترین و عمده ترین تمایلات بشری رسیدن به بهزیستی4 و شادکامی است[7] و این حاکی از پیامدهای مثبت بیشماری است که شادکامی می تواند در زندگی افراد به ارمغان آورد که از آن جمله می توان به داشتن نگرش مثبت به زندگی، سلامت روانی، تعادل عاطفی بهتر، خودپنداره مثبت تر، روابط اجتماعی متعادل تر، نگرش بهتر به خود و دیگران، کیفیت خواب بهتر، عملکرد بهتر سیستم ایمنی در مقابل استرس ها، عملکرد شغلی و تحصیلی بهتر و به کارگیری سبک های مقابله ای5 مناسب تر در مواجهه با موقعیت های تنیدگی زای زندگی اشاره کرد .[8]
چنین افرادی قادرند، تا از طریق کنترل افکارشان، خوشبختی ذهنی و شادکامی خود را بیشتر افزایش دهند .[9] به طور معمول شادکامی شامل حالت سرور یا خوشحالی - احساسات مثبت - ، رضایت از زندگی و فقدان افسردگی و اضطراب - مؤلفه های منفی - تعریف شده است [10]، به عبارت دیگر، شادکامی به معنای ارزش مثبتی است که فرد برای خودش قائل است. این تفسیر شامل دو جنبه میباشد: مؤلفه های عاطفی که تجربه عاطفی شادکامی، سرور و دیگر عواطف مثبت را نشان میدهد و ارزیابی شناختی رضایت از جنبه های مختلف زندگی که بهزیستی
و شادکامی روانی را نشان میدهد .[11] شادکامی منجر به شادمانی فرد، رضایت از زندگی و سبب بوجود آمدن تعادل بین احساسات مثبت و منفی فرد شده و منجر به عملکرد هرچه بهتر در زندگی میشود .[12] شادکامی و عوامل موثر بر آن همواره مورد بحث بوده و دیدگاه های دینی و فلسفی بسیاری به آن پرداخته اند.[13]
نگاه دین به شادکامی، نگاهی هدفمند است. بر اساس آیات و روایات، شادکامی واقعی در نزدیک شدن به هدف والای آفرینش و آراسته شدن به خصلتهای انسانی و الهی است .[14] اعتقادات مذهبی6 جنبه های خاصی از دینداری است که نقش مؤثری در سلامت روان دارد و فرد را در برابر افسردگی محافظت نموده .[15] و سبب رضایت فرد از زندگی میشود [16] و .[17] به عقیدهآلپورت 7بالاترین سیستم ارزشی که زندگی بشر را یکپارچه و ادغام میسازد، سیستم ارزشی مذهبی است که بر تمام جنبه های زندگی فرد موثر است .[18] عنصر اصلی معنویت اسلامی پیوند با خداوند است. این پیوند وسیله حمایت، ایمنی و آرامش فرد را در طی شرایط تنش زای زندگی فراهم کرده [19]
فشار زا و کاهش سبکهای مقابله ای ناکارامد1 و منفی میگردد[44]که از آن جمله میتوان به تحقیقات زیر اشاره کرد. فیلیپس، چمبرلاین و گرزنی - 2014 - 2، در پژوهشی نشان دادند که جهت گیری مذهبی درونی با سبکهای مقابله ای کارامد رابطه مثبت و معنا داری دارد[20] .گولد فرید و داوینسون - 2008 - 3 در پژوهش خود نشان دادند، افرادی که از راهبرد حل مسئله استفاده کرده و از سیستم حمایت اجتماعی خوبی برخوردارند، کمتر مضطرب و افسرده می شوند و در مقایسه با افرادیکه از سیستم حمایت اجتماعی ضعیفی برخوردارند، نسبت به زندگی خود خوش بین تر هستند.[45] جانسون2004 - 4 - ،
بیان می کند که باورهای دینی نقش عمده ای در سلامت روان و سازگاری افراد دارد. نتایج تحقیقات او نشان داد، افراد دارای جهت گیری مذهبی بیرونی5 استرس بالاتری دارند در حالی که افراد دارای جهت گیری مذهبی درونی، استرس کمتری را نشان دادند.[46] همانگونه که اشاره شد اکثر مطالعات انجام شده بر بررسی رابطه باورهای مذهبی با شادکامی یا سبکهای مقابله ای با شادکامی متمرکز شده و بررسی همزمان رابطه این دو متغیر با شادکامی و تعیین سهم هر کدام از آنها در پیش بینی شادکامی مغفول مانده است. با توجه به خلاء مطالعاتی در این زمینه، پژوهش حاضر در صدد بررسی رابطه باورهای مذهبی و سبکهای مقابله ای با شادکامی در بین نوجوانان شهر سمنان میباشد.
روش طرح پژوهش: پژوهش حاضر از نوع پژوهش های توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه، نمونه و روش نمونه گیری:جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه نوجوانان پسر و دختر شهرستان سمنان در سال 1393و حجم نمونه 381 نفر 209 - پسر و 172 دختر - بود. روش اجرا:روش نمونه گیری این پژوهش از نوع نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای بود. به این ترتیب که ابتدا از بین کلیه مناطق شهر سمنان، دو منطقه به صورت تصادفی انتخاب و از این مناطق، 3 دبیرستان پسرانه و 3 دبیرستان دخترانه به صورت تصادفی انتخاب و در هر دبیرستان، سه کلاس که دانش آموزان آن در پایه سوم دبیرستان مشغول به تحصیل بودند به پرسشنامه هاپاسخ دادند.
ابزار های پژوهش
پرسشنامه نگرش سنج مذهبی گلریز و براهنی :6 این پرسشنامه دارای 25 عبارت نگرشی است که آزمودنی پاسخ خود را روی یک مقیاس پنج گزینه ای لیکرت مشخص مینماید. دامنه تغییرات نمرات آزمودنی به طور نظری از حداقل 0 تا 100 در نوسان خواهد بود. نمره بالاتر به معنی داشتن باورهای مذهبی قوی تر است. اعتبار این آزمون به روش همبستگی با آزمون آلپورت برابر با 0/80 به دست آمده است .[47] پرسشنامه راهبردهای مقابله ای7 لازاروس : - WOCQ - این پرسشنامه که توسط فولکمن و لازاروس - 1985 - 8 طراحی شده، شامل 66 ماده است که بر پایه مقیاس چهار درجه ای تنظیم شده است. برای نمره گذاری این پرسشنامه هر پاسخ آزمودنی نمره ای از صفر - به کار نبرده ام - تا سه - زیاد به کار برده ام - می گیرد. این پرسشنامه دو سبک کلی هیجان مدار و مسئله مدار را اندازه گیری می کند. لازاروس - 1993 - ثبات درونی هر یک از روش های کنار آمدن را از 0/66 تا 0/77 ذکر کرده است. زین العابدینی - 1383 - و مروجی طبسی - 1383 - نیز پایایی مقیاس مساله مدار و هیجان مدار را به ترتیب 0/79 و 0/72 گزارش نموده اند48 ]و .[49
پرسشنامه شادکامی اکسفورد: - OHQ - 9 این پرسشنامه در سال 1990 توسط آرجیل و لو 10 تهیه شده و در ایران توسط علی پور و نوربالا - 1378 - به فارسی ترجمه و ضریب آلفای کرونباخ 0/93 و پایایی بازآزمایی آن 0/92 گزارش شده است.[50] نسخه اصلاحی این پرسشنامه به نام فهرست شادکامی آکسفورد توسط هیلز11 و آرجیل در سال 2002 منتشر شده و شامل 29 ماده می باشد. در این فرم هر سؤال دارای یک طیف لیکرت پنج درجه ای است که برای پاسخ های کاملاً مخالفم - نمره 1 - و کاملاً موافقم - نمره - 5 به دست می آید. هیلز و آرجیل ضریب پایایی پرسشنامه را 0/91 و همبستگی درونی گویه ها را بین 0/4 تا 0/65 گزارش کرده اند. همچنین، همبستگی های مثبتی بین این پرسشنامه با آزمون جهت گیری زندگی، شاخص توجه زندگی، آزمون حرمتخود و مقیاس رضایت مندی از زندگی به دست آمده است که نشاندهنده اعتبار سازه این پرسشنامه می باشد .[51] میزان پایایی این آزمون در پژوهش حاضر بر اساس آلفای کرونباخ 0/88 محاسبه شد.
یافته ها
به منظور پیش بینی شادکامی از طریق باورهای مذهبی و سبک های مقابله ای از رگرسیون چندگانه گام به گام استفاده شد.پیش از استفاده از تحلیل رگرسیون در ابتدا وجود داده های پرت با استفاده از نمودار باکس پلات12بررسی و اصلاح شد. در گام بعد به منظور بررسی خطی بودن رابطه متغیرها از نمودار پراکندگی13و همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد که رابطه بین متغیرهای مورد
