بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه بین تاب آوری با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی انجام شد. روش پژوهش از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 1395-1396 را تشکیل دادند. حجم نمونه آماری با توجه به ماهیت پژوهش 130 نفر دانشجوی دارای نارسایی بینایی به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. از پرسشنامههای تاب آوری کانر و دیویدسون و خودکارآمدی شرر در پژوهش استفاده شد.
جهت بررسی نتایج از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد بین تابآوری با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی رابطه وجود دارد تایید شد. بر این اساس بین تاب آوری و خودکارآمدی - 3 0/01؛ - R= 0/522 رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد. نتایج رگرسیون نشان داد که تابآوری در پیش بینی خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی چقدر سهم دارد و سهم 0/41 درصد است.
.1 مقدمه
حواس مختلف انسان به لحاظ اهمیتی که در امر احساس، ادراک و شناخت امور دارند در حقیقت دروازه های دانش و توانایی انسان تلقی می شوند. مهمترین حواس انسان بینایی است و فعالیت های یادگیری، آموزشی، ارتباطی، هیجانی و غیره به طور گسترده با این حواس در ارتباط هستند. از آنجا که ارتباطات انسانی در رشد اجتماعی، عاطفی و شخصیتی فرد نقش حیاتی دارد به نظر می رسد افراد نابینا با مسائل و مشکلات بیشتری در زندگی مواجه باشند، زیرا حواس انسان مخصوصا بینایی دریچههای دریافت اطلاعات و تبادل و ارتباط با محیط می باشند. تابآوری از جمله سازههایی است که جایگاه ویژهای در حوزه پژوهشهای روانشناختی یافته است.
تابآوری صرفاً مقاومت منفعل در برابر آسیبها یا شرایط تهدید کننده نیست، بلکه فرد تابآور مشارکت کننده فعال و سازنده محیط پیرامونی خود است. در حوزه آموزش و یادگیری، تابآوری زمانی رخ میدهد که دانشجو با شرایط تهدید کننده، شکست و ناکامی در انجام تکالیف تحصیلی روبرو شوند - میکائیلی، گرجی و طالبی جویباری، . - 1391 فریبرگ، هجیمدل، روزنویگ، مارتینوسن، اسلاکسن، و فلاتن - 2006 - بر این باورند که تابآوری ظرفیت و توانمندی افراد را برای تغییر و صرفنظر از خطرات تهدید کننده افزایش میدهد.
تابآوری، یکی از سازههای اصلی شخصیت برای فهم انگیزش، هیجان، رفتار و ظرفیتی برای مقاومت در برابر استرس و فاجعه است. تاب آوری، به عنوان قدرت یا توانایی برگشتن به زندگی اولیه و شروع وضعیت جدید از طریق کاهش فشار عصبی یا تحریف آن و جایگزینی نشاط نیز تعریف می شود - جزایری، وطن خواه و بدیعی، . - 1392 خودکارآمدی یک سازه مهم از نظریه شناختی اجتماعی بندورا است.
در این دیدگاه رفتار آدمی نه تنها در کنترل عوامل بیرونی و محیطی نیست بلکه »فرایندهای شناختی« ، نقش تعیین کننده در رفتار دارند. فرایندهای شناختی به عنوان بخشی از آسیب شناسی روانی موجب انتظارات و ادراکات نادرستی میگردد که فرد از کارآمدی خود دارد و این انتظارات میتواند به اضطراب و اجتنابهای دفاعی از موقعیتهای تهدید کننده منجر شوند - بندورا، . - 1993 در نظام بندورا، خودکارآمدی به درک توانایی تولید یک عمل مطلوب اشاره میکند.
خودکارآمدی چیزی بیشتر از گفتن جمله ما میتوانیم موفق شویم است؛ آن یک باور قوی درباره صلاحیت هایی است که بر اساس ارزیابی ما از منابع گوناگون اطلاعات درباره تواناییهایمان بدست آمده است - موریس، . - 2002 خودکارآمدی به قضاوتهای فرد درباره تواناییهای خود در یک زمینه مشخص اشاره میکند. افرادی که خودکارآمدی بالایی دارند، شکستهایشان را به تلاش کم نسبت میدهند تا به توانایی پایین، در حالیکه افراد با خودکارآمدی پایین، شکستهایشان را به توانایی پایین نسبت میدهند تا به تلاش کم - آکین، . - 2008 خودکارآمدی به قضاوت فرد راجع به تواناییاش برای سازمان افکار، احساسات و اعمال برای به دست آوردن نتایج مطلوب در هر موقعیتی گفته می شود.
خودکارآمدی قضاوت در مورد آن چه شخص فکر میکند میتواند انجام دهد، نه آنچه شخص انجام داده است، تعریف میشود. این نظریه محصول یک فرایند پیچیده خود ارزیابی و خود اقناعی است که مبتنی بر بررسی شناختگرای چندین منبع اطلاعات کارآمد میباشد - بندورا، . - 2004 بر طبق نظریه بندورا ادراک خودکارآمدی به اعتقادات فرد برای سازماندهی و انجام یک سری کارها در جهت نیل به اهداف تعیین شده لازم است و چنین اعتقاداتی مکانیزم مرکزی محسوب می-شوند.
از آنجایی که دانشجویان دارای نارسایی بینایی دارای مشکلات ویژه ای هستند و با توجه به نقش گسترده و بااهمیت دانشجویان در سازندگی کشور، توجه به این گروه، بخصوص دانشجویان دارای نارسایی بینایی از حساسیت و ضرورت خاصی برخوردار است. از آنجایی که هیچ پژوهشی در خصوص رابطه بین تابآوری با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی انجام نشده است در این پژوهش به بررسی رابطه بین تابآوری با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی پرداخته ایم، لذا این تحقیق در راستای پاسخگویی به این سوال است که چه رابطه ای بین تابآوری با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی وجود دارد؟
.2روش پژوهش
روش پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 1395-1396 را تشکیل دادند. حجم نمونه آماری با توجه به ماهیت پژوهش 130 نفر دانشجوی دارای نارسایی بینایی به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. از پرسشنامههای تاب آوری کانر و دیویدسون و خودکارآمدی شرر در پژوهش استفاده شد. از آماره های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و از آمار استنباطی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره و برای این منظور از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد.
.3 ابزارهای پژوهش
-1-3پرسشنامه تاب آوری
این پرسشنامه را کانر و دیویدسون - 2003 - برای سنجش میزان تابآوری ساختهاند. مقیاس تابآوری 25 سوال دارد و 5 خرده مقیاس تصور از شایستگی فردی - سوالات 25، 24، 23، 17، 16، 12 ، 11 ، - 10، تحمل عاطفه منفی - سوالات 20 ، 19، 15، 14 ، 8، 7، - 6، پذیرش مثبت تغییر - سوالات 9، 5، 4، 2، - 1، کنترل - سوالات 22، 21، - 13 و تاثیرات معنوی - سوالات 9، - 3 دارد که به صورت پنج درجه ای به این صورت که برای کاملا مخالفم نمره 1، مخالفم نمره 2، نظری ندارم نمره 3، موافقم نمره 4، کاملا موافقم نمره 5 در نظر گرفته شده است و توسط هر آزمودنی پاسخ داده میشود. ضریب پایایی همسانی درونی از طریق ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس در دامنهای 0/76 تا 0/90 گزارش شده است - جیریایی، . - 1394 همچنین برای بررسی روایی مقیاس تابآوری از مقیاس عواطف منفی و مثبت مقیاس شادی و افسردگی استفاده شده است.
- کانر و دیویدسون، . - 2003 در پژوهش گونزالز، موره، نیوتن و گالی - 2016 - روایی و پایایی پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون بر روی ورزشکاران رقابتی روایی با تحلیل عاملی مورد تایید قرار گرفت و برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب مولفههای تابآوری بین 0/69 تا 0/89 به دست آمده است. در پژوهش عبدالرضا - - 1395 برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب برای تصور از شایستگی فردی 0/75، تحمل عاطفه منفی0/71، پذیرش مثبت تغییر0/73، کنترل0/85، تاثیرات معنوی 0/73 و برای کل پرسشنامه 0/91 به دست آمد.
-2-3 پرسشنامه خودکارآمدی
این پرسشنامه توسط شرر و همکاران 1982 - ؛ به نقل از حیاتی، عگبهی، آهنگری و ابرقویی - - 1391 ساخته شده است و دارای 17 ماده است. این پرسشنامه بر پایه مقیاس 5 درجهای لیکرت تنظیم شده است، بدین صورت که به پاسخ کاملا مخالف نمره 1، و به پاسخ کاملا موافق نمره 5 تعلق میگیرد. براتی - 1376؛ به نقل از شهیدیانی، - 1394 برای سنجش روایی سازه مقیاس فوق نمرات به دست آمده از این مقیاس را با اندازه های چندین ویژگی شخصیتی همبسته کرد که همبستگی بین مقیاس خودکارآمدی و اندازه های خصوصیات شخصیتی متوسط - 0/61 و در سطح 0/05 معنی دار - و در جهت تایید سازه مورد نظر بود. پایایی این آزمون به روش آلفای کرانباخ در پژوهش نریمانی، رفیق ایرانی و ابوالقاسمی - 0/88 - 1388 به دست آمد. در پژوهش شهیدیانی - - 1394 برای بررسی پایایی پرسشنامه خودکارآمدی به شیوه همسانی درونی - آلفای کرونباخ - استفاده شد که برای کل پرسشنامه 0/88 به دست آمد.
