مقاله رابطه بین انگیزش پیشرفت با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی

بخشی از مقاله

چکیده

مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی انجام شد. روش پژوهش از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 1395-1396 را تشکیل دادند. حجم نمونه آماری با توجه به ماهیت پژوهش 130 نفر دانشجوی دارای نارسایی بینایی به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. از پرسشنامههای انگیزش پیشرفت هرمنس و خودکارآمدی شرر در پژوهش استفاده شد.

جهت بررسی نتایج از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد بین انگیزش پیشرفت با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی رابطه وجود دارد تایید شد. بر این اساس بین انگیزش پیشرفت و خودکارآمدی - 3 0/01؛ - R= 0/434 رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد. نتایج رگرسیون نشان داد که انگیزش پیشرفت در پیش بینی خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی چقدر سهم دارد و سهم 0/41 درصد است.

.1 مقدمه

حواس مختلف انسان به لحاظ اهمیتی که در امر احساس، ادراک و شناخت امور دارند در حقیقت دروازه های دانش و توانایی انسان تلقی می شوند. مهمترین حواس انسان بینایی است و فعالیت های یادگیری، آموزشی، ارتباطی، هیجانی و غیره به طور گسترده با این حواس در ارتباط هستند. از آنجا که ارتباطات انسانی در رشد اجتماعی، عاطفی و شخصیتی فرد نقش حیاتی دارد به نظر می رسد افراد نابینا با مسائل و مشکلات بیشتری در زندگی مواجه باشند، زیرا حواس انسان مخصوصا بینایی دریچههای دریافت اطلاعات و تبادل و ارتباط با محیط می باشند. خودکارآمدی یک سازه مهم از نظریه شناختی اجتماعی بندورا است.

در این دیدگاه رفتار آدمی نه تنها در کنترل عوامل بیرونی و محیطی نیست بلکه »فرایندهای شناختی«، نقش تعیین کننده در رفتار دارند. فرایندهای شناختی به عنوان بخشی از آسیب شناسی روانی موجب انتظارات و ادراکات نادرستی میگردد که فرد از کارآمدی خود دارد و این انتظارات میتواند به اضطراب و اجتنابهای دفاعی از موقعیتهای تهدید کننده منجر شوند - بندورا، . - 1993 در نظام بندورا، خودکارآمدی به درک توانایی تولید یک عمل مطلوب اشاره میکند.

خودکارآمدی چیزی بیشتر از گفتن جمله ما میتوانیم موفق شویم است؛ آن یک باور قوی درباره صلاحیت هایی است که بر اساس ارزیابی ما از منابع گوناگون اطلاعات درباره تواناییهایمان بدست آمده است - موریس، . - 2002 خودکارآمدی به قضاوتهای فرد درباره توانایی های خود در یک زمینه مشخص اشاره میکند. افرادی که خودکارآمدی بالایی دارند، شکستهایشان را به تلاش کم نسبت میدهند تا به توانایی پایین، در حالیکه افراد با خودکارآمدی پایین، شکستهایشان را به توانایی پایین نسبت میدهند تا به تلاش کم - آکین، . - 2008 خودکارآمدی به قضاوت فرد راجع به تواناییاش برای سازمان افکار، احساسات و اعمال برای به دست آوردن نتایج مطلوب در هر موقعیتی گفته می شود.

خودکارآمدی قضاوت در مورد آن چه شخص فکر میکند میتواند انجام دهد، نه آنچه شخص انجام داده است، تعریف میشود. این نظریه محصول یک فرایند پیچیده خود ارزیابی و خود اقناعی است که مبتنی بر بررسی شناختگرای چندین منبع اطلاعات کارآمد میباشد - بندورا، . - 2004 بر طبق نظریه بندورا ادراک خودکارآمدی به اعتقادات فرد برای سازماندهی و انجام یک سری کارها در جهت نیل به اهداف تعیین شده لازم است و چنین اعتقاداتی مکانیزم مرکزی محسوب میشوند.

از طرفی انگیزه به مجموعه عواملی تعریف شدهای که انسان را به سوی فعالیت و هدف وا میدارد، آن را هدایت می کند و سبب تداوم آن میشود - هافمن، . - 2006 انگیزش پیشرفت تحصیلی به رفتارهایی اطلاق میشود که منجر به یادگیری میگردد. به عبارتی میتوان گفت انگیزش پیشرفت تحصیلی، تمایل دانشآموز است به آن که کاری را در قلمرو خاصی به خوبی انجام دهد و عملکردش را به طور خودجوش ارزیابی کند - کارشکی، مومنی مهمویی و قریشی، . - 1393 یکی از از مفاهیم مربوط به انگیزش که در روانشناسی جای مهمی دارد انگیزش پیشرفت یا نیاز به پیشرفت است. منظور از انگیزش پیشرفت یا انگیزش موفقیت" میل یا اشتیاق برای کسب موفقیت و شرکت در فعالیتهایی است که موفقیت در آنها به کوشش و توانایی شخصی وابسته است" - اسلاوین، 2006؛ به نقل از سیف، . - 1391 انگیزه پیشرفت تحصیلی، میل به انجام دادن خوب کارها در مقایسه با معیار برتری است.

این نیاز افراد را برای جستجو کردن »موفقیت در رقابت با معیار برتری« با انگیزه میکند. اما معیار برتری، اصطلاح گستردهای است، به طوری که رقابت با تکلیف مثل حل کردن معما، نوشتن رسالهای متقاعد کننده، رقابت با خود مثل دویدن در مسابقه در بهترین زمان ممکن، بالا بردن معدل نمرهها، یا رقابت کردن با دیگران مثل بردنمسابقه و شاگرد اوَل کلاس شدن را شامل می شود. آنچه در تمام موقعیتهای پیشرفتی مشترک است این است که شخص میداند عملکرد آتی او ارزشیابی معناداری از شایستگی فردی اوست. معیارهای برتری به این علت نیاز پیشرفت را برمیانگیزند که عرصه بسیار معناداری برای ارزیابی میزان شایستگی فرد تأمین میکنند.

وقتی که افراد با معیارهای برتری مواجه میشوند، واکنشهای هیجانی آنها فرق میکند. افراد دارای نیاز پیشرفت زیاد عموما با هیجانهای گرایشی مثل امید، غرور و خشنودی پیشبینانه پاسخ میدهند. افراد دارای نیاز پیشرفت کم عموما با هیجانهای اجتنابی مثل اضطراب، حالت تدافعی و ترس از شکست پاسخ میدهند. پاسخهای رفتاری افراد به معیارهای برتری هم فرق میکند، وقتی که افراد با فرصت پرداختن به کاری مواجه میشوند که معیارهای برتری نقش مهمی در آن دارد، در انتخاب، نهفتگی، تلاش، پایداری و میل به پذیرفتن مسئولیت شخصی برای پیامدهای بعدی آن، تفاوتهایی را نشان میدهند.

- الفتی، . - 1390 افراد دارای نیاز پیشرفت زیاد، در مقایسه با افراد دارای نیاز پیشرفت کم، به جای تکالیف ساده، تکالیف نسبتاً دشوار تا دشوار را انتخاب میکنند و به جای این که از انجام تکالیف پیشرفتی طفره روند یا کلا از آن اجتناب کنند، سریعا به آن میپردازند . در تکالیف نسبتا دشوار تلاش بیشتر و عملکرد بهتری نشان میدهند، زیرا غرور افراد دارای نیاز پیشرفت زیاد را نیرومند میسازد، در حالی که ترس افراد دارای نیاز پیشرفت کم را ناتوان میکند.

آنها درتکالیف نسبتاً دشوار در صورت مواجه شدن با دشواری و شکست، استقامت بیشتری به خرج میدهند و برای موفقیتها و شکست ها، به جای این که به دنبال کمک یا توصیه دیگران باشند، مسئولیت شخصی میپذیرند. دانشجویان بخش مهم و عظیمی از جمعیت هر کشوری را تشکیل میدهند. انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان یکی از شاخص های مهم در ارزیابی نظام آموزشی کشور است.

پیشرفت تحصیلی دانشجویان و بررسی عوامل موثر بر آن موضوع مهمی است که بخش عمده ای از پژوهش های علوم تربیتی را به خود اختصاص داده است - ارجمند سیاهپوش، قدس جعفری و فربغلانی، . - 1390 نتایج پژوهشها حاکی از آن است که پیشرفت تحصیلی مستلزم هماهنگی و تعامل میان ابعاد مختلف انگیزشی است - یوسفی، قاسمی و فیروزنیا، . - 1388 غالب رفتارهایی که انگیزه پیشرفت تحصیلی را نشان می دهند عبارت اند از پافشاری بر انجام تکالیف دشوار، سخت کوشی یا کوشش در جهت یادگیری در حد تسلط و انتخاب تکالیفی که به تلاش نیاز دارد. بنابراین انگیزه پیشرفت تحصیلی یا به عبارتی انگیزه درونی یک حالت روانشناختی است و هنگامی حاصل می شود که انسان خود را دارای کفایت لازم و خودمختاری ادراک شده بداند.

خودکارآمدی به قضاوتهای فرد درباره تواناییهای خود در یک زمینه مشخص اشاره میکند. افرادی که خودکارآمدی بالایی دارند، شکستهایشان را به تلاش کم نسبت میدهند تا به توانایی پایین، در حالیکه افراد با خودکارآمدی پایین، شکستهایشان را به توانایی پایین نسبت میدهند تا به تلاش کم - آکین، . - 2008 از آنجایی که دانشجویان دارای نارسایی بینایی دارای مشکلات ویژه ای هستند و با توجه به نقش گسترده و بااهمیت دانشجویان در سازندگی کشور، توجه به این گروه، بخصوص دانشجویان دارای نارسایی بینایی از حساسیت و ضرورت خاصی برخوردار است.

از آنجایی که هیچ پژوهشی در خصوص رابطه بین انگیزش پیشرفت با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی انجام نشده است در این پژوهش به بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی پرداخته ایم، لذا این تحقیق در راستای پاسخگویی به این سوال است که چه رابطه ای بین انگیزش پیشرفت با خودکارآمدی دانشجویان دارای نارسایی بینایی وجود دارد؟

.2روش پژوهش

روش پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه کاشان در سال تحصیلی 1395-1396 را تشکیل دادند. حجم نمونه آماری با توجه به ماهیت پژوهش 130 نفر دانشجوی دارای نارسایی بینایی به روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. از پرسشنامههای تاب آوری کانر و دیویدسون و خودکارآمدی شرر در پژوهش استفاده شد. از آماره های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و از آمار استنباطی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره و برای این منظور از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد.

.3 ابزارهای پژوهش

-1-3پرسشنامه انگیزش پیشرفت

پرسشنامه انگیزه پیشرفت توسط هرمنس - - 1970 به منظور سنجش میزان انگیزش پیشرفت افراد توسط هرمنس تهیه شد. نمرهگذاری پرسشنامه با توجه به ویژگیهای 9 گانه که سؤالات بر اساس آنها تهیهشده است، انجام میگیرد .بعضی از سؤالات بهصورت مثبت و بعضی دیگر بهصورت منفی ارائهشده است .در سؤالات شماره 1، 4، 9 ، 10، 14، 15، 16، 20، 23، 27، 28، 29 به الف نمره 1 ، به ب نمره 2، به جیم نمره 3 و دال نمره 4 و در سؤالات شماره 2، 3، 5 ، 6، 7، 8، 11، 12، 13 ، 17، 18، 19، 21، 22، 24، 25، 26، به الف نمره 4، به ب نمره 3، به جیم نمره 2 و دال نمره 1 داده میشود و دامنه تغییرات از 29 تا 116 می باشد .تفسیر آزمون به این صورت است که نمرات بالاتر از میانگین نشاندهندهی وجود انگیزه پیشرفت بالا در فرد و نمرات پایینتر از میانگین بیانگر انگیزه پیشرفت پایین است. علاوه بر این در یک مطالعه هرمنس به وجود ضریب همبستگی بین این پرسشنامه و آزمون اندر یافت موضوع اشاره دارد.

 هرمنس در سال 1970 برای محاسبه پایایی آزمون انگیزش پیشرفت تحصیلی از روش آزمون آلفای کرونباخ استفاده کرد .ضریب پایایی محاسبه شده برای پرسشنامه به میزان 0/84 به دست آمد .با استفاده از روش باز آزمایی در مطالعه اصلی پرسشنامه بعد از گذشت سه هفته مجدداً به کارآموزان داده شد .ضریب پایایی بهدستآمده 0/84 به دست آمد .در پژوهش حاضر روایی آزمون توسط اساتید راهنما و مشاور مورد تأیید قرارگرفته است .و پایایی آن در این پژوهش با استفاده از روش آلفای کرونباخ 0/90 به دست آمد؛ که قابلقبول می باشد و نشان میدهد که سؤالات ازنظر درونی با آزمون همبستگی معناداری دارند.

-2-3 پرسشنامه خودکارآمدی

این پرسشنامه توسط شرر و همکاران 1982 - ؛ به نقل از حیاتی، عگبهی، آهنگری و ابرقویی - - 1391 ساخته شده است و دارای 17 ماده است. این پرسشنامه بر پایه مقیاس 5 درجهای لیکرت تنظیم شده است، بدین صورت که به پاسخ کاملا مخالف نمره 1، و به پاسخ کاملا موافق نمره 5 تعلق میگیرد. براتی - 1376؛ به نقل از شهیدیانی، - 1394 برای سنجش روایی سازه مقیاس فوق نمرات به دست آمده از این مقیاس را با اندازه های چندین ویژگی شخصیتی همبسته کرد که همبستگی بین مقیاس خودکارآمدی و اندازه های خصوصیات شخصیتی متوسط - 0/61 و در سطح 0/05 معنی دار - و در جهت تایید سازه مورد نظر بود. پایایی این آزمون به روش آلفای کرانباخ در پژوهش نریمانی، رفیق ایرانی و ابوالقاسمی - 0/88 - 1388 به دست آمد. در پژوهش شهیدیانی - - 1394 برای بررسی پایایی پرسشنامه خودکارآمدی به شیوه همسانی درونی - آلفای کرونباخ - استفاده شد که برای کل پرسشنامه 0/88 به دست آمد.