مقاله رابطه بین سلامت معنوی و تاب آوری با انگیزه پیشرفت در بین دانشجویان

بخشی از مقاله

چکیده

انگیزه پیشرفت علت و دلیل رفتارها و تلاشهای موفقیت آمیز در دانشجویان میباشد.. بنابراین پژوهش حاضر با هدف رابطه بین سلامت معنوی و تابآوری با انگیزه پیشرفت در دانشجویان انجام شد.
روش: این مطالعه یک پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری تحقیق را کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد که در سال تحصیلی 1393-94 در دانشگاه محقق اردبیلی مشغول تحصیل بودند، تشکیل دادند.

از این جامعه نمونهای به حجم 100 نفر از دانشجویان به شیوه تصادفی خوشهای چند مرحلهای انتخاب و در پژوهش شرکت کردند. برای جمعآوری اطلاعات از مقیاس سلامت معنوی پولوتزین و الیسون، مقیاس تابآوری کونور و دیویدسون و انگیزه پیشرفت - هرمنس - استفاده شد. دادههای پژوهش نیز با استفاده از رگرسیون چندگانه و ضرایب همبستگی پیرسون مورد تحلیل قرار گرفتند.

یافتهها

نتایج نشان داد سلامت معنوی با انگیزه پیشرفت همبستگی مثبت دارد. همچنین بین تابآوری و انگیزه پیشرفت رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد. تحلیل رگرسیون نیز نشان داد 24 درصد از کل انگیزه پیشرفت دانشجویان به وسیله سلامت معنوی و تابآوری آنها توجیه میشود.نتیجهگیری:با توجه به یافتهها، اتخاذ راهبردهای آموزشی مناسب در راستای ارتقاء انگیزه پیشرفت و سلامت معنوی و تابآوری از اهمیت بالایی برخوردار میباشد.

کلمات کلیدی: سلامت معنوی ، تابآوری ، انگیزه پیشرفت

مقدمه

انگیزه پیشرفت بیانگر میل و علاقه فرد نسبت به انجام دادن کارها، تنظیم محیط کار پرثمر، فائق آمدن بر مشکلات، افزایش میزان کار، رقابت در انتخاب بهتر و بیشتر از طریق افزایش تلاش و پیشی گرفتن از دیگران و به عبارت دیگر، میل و علاقه به انجام کاری بهتر و کارآمدتر از آنچه قبلاً انجام شده است.انگیزه پیشرفت صفتی است که میشود به وسیله آموزش آن را افزایش داد و تعلیم و تربیت، محیط خانوادگی و محیط اجتماعی در پیدایش و تکوین آن نقش اساسی دارند.

در مورد دانشجویان، انگیزه پیشرفت از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که افراد دارای انگیزه، تحرک لازم برای اتمام موقعیت تحصیلی، دستیابی به هدف و یا درجه معینی از شایستگی در کار و حرفه خود را پیدا مینمایند، که در نهایت میتوانند موفقیت لازم جهت یادگیری را کسب نمایند. روانشناسان، ضرورت توجه به انگیزش، در تعلیم و تربیت را به دلیل ارتباط مؤثر آن با یادگیری مهارتها، رفتارها و راهبردها متذکر شدهاند.

به دلیل تأثیر انگیزش پیشرفت در موفقیت دانشجویان در دهههای اخیر روانشناسان درصدد بررسی و شناسایی عوامل مؤثر در انگیزش پیشرفت بودهاند. یافتههای پژوهش آنان نشان داده است که متغیرهای شخصیتی، خانوادگی، دانشگاهی و اجتماعی با این سازه مرتبط میباشند از جمله عواملی که به نظر میرسد با انگیزه پیشرفت در ارتباط باشد. سلامت معنوی است. معنویت حالتی از بودن است لیک سلامت معنوی حالتی از داشتن است.

سلامت معنوی به برخورداری از حس پذیرش، احساسات مثبت، اخلاق و حس ارتباط متقابل مثبت با یک قدرت حاکم و برتر قدسی، دیگران و خود اطلاق میشود که طی یک فرآیند پویا و هماهنگ شناختی، عاطفی، کنشی و پیامدهای شخصی حاصل میآید. شناخت معنوی، عواطف معنوی، کنش معنوی و ثمرات معنوی مؤلفههای اصلی سلامت معنویاند هر ساله هزاران جوان ایرانی وارد دانشگاهها میشوند و دوره تحصیلات دانشگاهی را به واسطه حضور عوامل متعددی از جمله دوری از خانواده، سازگاری با شرایط تحصیل در دانشگاه، سازگاری با محیطهای خوابگاهی، ناکامیهای تحصیلی، و ... به عنوان یک دوره فشارزای روانی تحمل میکنند.

دانشجویان این رشتهها علاوه بر استرسهای ناشی از محیطهای آموزش نظری، تحت تأثیر استرسهای مختلف بیمارستان نیز قرار دارند. این شرایط استرسآور میتواند مانعی بر سر راه آموزش ایجاد کرده و بازده آن را نیز تحت تأثیر قرار دهد، که در نتیجه نیل به هدف اصلی آموزش عالی را دچار مشکل میسازد در کنار این تغییرات باید به انتظارات و نقشهای جدیدی نیز اشاره نمود که همزمان با ورود به دانشگاه در دانشجویان شکل میگیرد.

برخی از آنان به سرعت خود را با این شرایط جدید انطباق داده، و با انعطافپذیری مناسب، تغییرات به وجود آمده را میپذیرند و با حفظ سلامت روان خود موفقیتهای تحصیلی لازم را کسب میکنند، لیکن برخی دیگر قادر به سازگاری و انطباق نبوده و قرار گرفتن در چنین شرایطی برای آنها غیرقابل تحمل و نگران کننده است، که در نتیجه عملکرد و بازدهی آنها را تحت تأثیر قرار داده و باعث افت تحصیلی آنان میشود.

در رابطه با همبستگی بین سلامت عمومی و پیشرفت تحصیلی، ضیغمی و همکاران در مطالعهای بر روی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی کرمان در سال 1387 نشان دادند هرچه سلامت عمومی دانشجویان بالاتر باشد، علائم جسمانی، اضطراب، اختلال خواب و افسردگی کمتر است و معدل کل آنها نیز افزایش مییابد در مطالعات مختلف ارتباط بین افسردگی و نگرشهای ناکارآمد تأیید شده است. تاجیما، آکیاما، نوما، کاوامورا، اوکادا همچنین بین نگرشهای ناکارآمد و دیگر اختلالات روانی از جمله اضطراب نیز ارتباط مشاهده شده است.

در پژوهش خود بیان کردند که باورهای مذهبی سلامت روان، بهبود کیفیت زندگی و افزایش عزتنفس افراد را به همراه دارد. عسگری وزیری و زارعی متین در پژوهشی به بررسی نقش هوش معنوی در محیط پرداختند و نشان دادند که افراد دارای هوش معنوی بالا زندگی آرام، دلنشین، عاشق کار، علاقهمند خدمت به همنوعان و عدم وابستگی به دیگران دارند و هوش معنوی پیشبینی کنندهی سازگاری فرد نسبت به محیط اطراف است. یکی دیگر از متغیرهای مرتبط با انگیزه پیشرفت دانشجویان تاب آوری روانشناختی است.

تاب آوری روانشناختی توانایی فردی، خانوادگی و اجتماعی برای مقابله با استرسها و موقعیتهای سخت زندگی و برگشت به سرزندگی و نشاط اولیه است و در نتیجه منجر به افزایش توانایی برای پاسخ به سختیهای آینده میگردد.معتقد است که تابآوری نقش کلیدی را در فرآیند پیشرفت تحصیلی ایفا میکند. بر اساس پژوهش گوردن دانش آموزان بدون تابآوری از نظر تحصیلی عملکرد خوبی ندارند. واکسمن، هانگ و پادرون نشان دادند که در مقایسه با دانشآموزان غیر تابآور، دانشآموزان تابآور به طور معنیداری آرزوهای تحصیلی بیشتر و انتظارات بالایی از مدرسه دارند.

همچنین، آنها نشان دادند که انگیزه موفقیت در میان دانشآموزان تابآور به طور معنیداری بالاتر است و آنان از محیط یادگیری و مشارکت در کلاسهای ریاضیات رضایت بیشتری دارند. شیخ الاسلامی در پژوهشی با عنوان رابطه بین تابآوری و عزتنفس در بین دانشآموزان دختر و پسر نشان داد رابطه مثبتی بین هر دو متغیر وجود دارد. هارنیش در تحقیقی مشابه به این نتیجه رسید که آموزش تابآوری میتواند عملکرد تحصیلی دانشآموزان را بهبود بخشد.

همچنین موسوی و همکاران در پژوهشی نشان دادند بین تابآوری تحصیلی با انگیزش تحصیلی و ابعادآن رابطه معنیداری وجود دارد. ابوالمعالی، هاشمیان و اناری در مطالعهای نشان دادند در بین مؤلفههای ادراک محیط کلاس درس مؤلفههای علاقه، چالش و انتخاب میتواند پیشرفت تحصیلی دانشآموزان را پیشبینی کند. عبدالهی و محمودی در تحقیق خود نشان دادند که تابآوری به طور معنیداری، پیشبینی کننده پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بوده است.

بروز مشکلاتی همچون افت تحصیلی و عملکرد ضعیف تحصیلی در دانشجویان از جمله موضوعاتی است که توجه پژوهشگران زیادی را به خود جلب کرده است تا راهی برای تقویت انگیزه تحصیلی در دانشجویان بیابند. بر این اساس شناخت عوامل مؤثر روانشناختی در موفقیت تحصیلی دانشجویان از اولویتهای اصلی پژوهشی در نظام آموزش عالی قلمداد میشود تا بتوان تصمیمات علمی و اصولی در جهت رفع اینگونه مشکلات اتخاذ نمود. اگرچه در ارتباط با متغیرهای اصلی پژوهش، مطالعاتی صورت گرفته است، اما مطالعهای که هر سه متغیر را در یک مطالعه بر روی دانشجویان تحت پوشش قرار دهد یافت نشد. بنابراین پؤهش حاضر با هدف رابطه بین سلامت معنوی و تابآوری با انگیزه پیشرفت در دانشجویان انجام گرفت.

روش

روش این مطالعه توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر را تمام دانشجویان مقطع ارشد دانشگاه محقق اردبیلی تشکیل دادند که در نیمسال اول سال تحصیلی1393-94 در دانشکدههای مختلف این دانشگاه به تحصیل مشغول بودند. حجم نمونه این پژوهش 100 نفر - 50 پسر و 50 دختر - است که به شیوه تصادفی خوشهای چندمرحلهای انتخاب شد. شیوه انتخاب اعضای نمونه بدین صورت بود که ابتدا کلیه دانشکدههای دانشگاه محقق اردبیلی به گروههای آموزشی علوم انسانی، فنی و مهندسی، علوم پایه و کشاورزی تقسیم شد. سپس از بین دانشکدههای هر گروه آموزشی - به عنوان خوشههای مرحله یکم - ، دو دانشکده انتخاب شد.

در ادامه با مراجعه به این دانشکدهها، انتخاب تصادفی کلاسها - به عنوان خوشههای مرحله دوم - صورت گرفت. در هر کلاس نیز تعدادی از دانشجویان به تصادف انتخاب و از آنها خواسته شد که ابزارهای پژوهش را تکمیل کنند. دادههای پژوهش نیز با استفاده از رگرسیون چندگانه و ضرایب همبستگی پیرسون با استفاده از نرمافزار SPSS18 مورد تحلیل قرار گرفتند. در این پژوهش برای گردآوری دادهها از سه پرسشنامه زیر استفاده شد.

مقیاس انگیزه پیشرفت

پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس دارای 29 پرسش چهارگزینهای است. دامنه تغییرات آن 29 تا 116 نمره بالا نشانگر انگیزه پیشرفت بالا و نمره پایین نشان دهنده انگیزه پیشرفت پایین است. هرمنس برای برآورد روایی آزمون، روش اعتبار محتوی را به کار گرفت که بنیان آن بر پژهشهای پیشین انگیزه پیشرفت بود. او همچنین ضریب همبستگی دو پرسش را با رفتارهای پیشرفتگرا برآورد کرد که نشان دهنده روایی بالای آزمون بود - r =0/88 - برای برآورد پایایی نیز دو روش آلفای کرونباخ و بازآزمایی پس از گذشت 3 هفته به کار گرفته شد که پایایی به ترتیب 0/82 و 0/85 به دست آمد.

مقیاس تابآوری کونور و دیویدسون

این پرسشنامه 20گویه دارد که در یک مقیاس لیکرتی بین صفر - کاملاً نادرست - تا چهار - همیشه درست - نمرهگذاری میشود. حداکثر نمره در این پرسشنامه 100 است و نمره هر آزمودنی برابر مجموع نمرات یا کل ارزشهای به دست آمده از هر یک از سوالات است و میزان تاب آوری هر پاسخگو برابر با نمره خام - نمره به دست آمده - تقسیم بر 100، ضربدر 100 میباشد. این مقیاس در ایران به وسیله محمدی هنجاریابی شده است. برای تعیین روایی این مقیاس نخست همبستگی هر نمره با نمره کل به جز گویه 3، ضریبهای بین 0/41 تا 0/64 را نشان داد. سپس گویههای مقیاس به روش مؤلفههای اصلی مورد تحلیل عاملی قرار گرفتند. برای تعیین پایایی نیز از روش آلفای کرونباخ بهره گرفته شد و ضریب پایایی 0/89 به دست آمد.

مقیاس سلامت معنوی پولوتزین و الیسون

به منظور سنجش بعد سلامت معنوی در دانشجویان از این آزمون استفاده شد. پرسشنامه 20 سؤالی سلامت معنوی پولوتزین و الیسون که 10 سؤال آن سلامت مذهبی و 10 سؤال دیگر سلامت وجودی فرد را میسنجد. پاسخ این سؤالات به صورت لیکرت شش گزینهای از کاملاً مخالفم تا کاملاًموافقم - با نمره 1 تا - 6 دستهبندی شده است. نمره سلامت معنوی جمع این دو زیر گروه است که دامنه آن بین 20 تا 120 است. پولوتزین و الیسون پایایی این آزمون را به روش آلفای کرونباخ 0/82 محاسبه کردند اله بخشیان و همکاران در ایران پایایی این ابزار را از طریق ضریب آلفای کرونباخ 0/82 تعیین کردند.