بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر پیرامون رابطه بین تفکر استراتژیک مدیران و آمادگی پذیرش تحول سازمانی در سازمان تامین اجتماعی استان مازندران انجام شده است. با توجه به جامعه آماری این تحقیق که کلیه کلیه مدیران و کارکنان سازمان تامین اجتماعی استان مازندران به تعداد 900 نفر می باشد از طریق جدول کرجسی و مورگان، حجم نمونه آماری 269 نفر به عنوان جمعیت نمونه به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.
داده های این تحقیق به روش همبستگی و از طریق پرسشنامه های استاندارد 28 سوالی تفکر استراتژیک و پرسشنامه تحول سازمانی 42 سوالی جمع آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق آزمون های K-S و آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن و با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گردیده است. بر اساس نتایج حاصل شده بین تفکر استراتژیک مدیران و آمادگی پذیرش تحول سازمانی رابطه معناداری وجود دارد. همچنین وجود رابطه بین مولفه های تفکر استراتژیک و آمادگی پذیرش تحول سازمانی نیز تائید شد.
مقدمه :
ضرورت تداوم بقاء، حفظ موقعیت و توسعه در چنین پیچیدگی هایی سازمان ها را بیش از پیش به کیفیات پیچیده از اندیشه، برنامه ریزی و اجرا نیازمند می سازد. زیرا رشد و پیچیدگی ها و سرعت دگرگونی ها، روز به روز پاسخ درونی آنها را به چالش های پیش رویشان دشوارتر کرده است. در چنین شرایطی است که سازمان ها برای حفظ و تقویت بنیه عملیاتی و استمرار حضور خود به روشها و فنون قوی تر و پیشرفته تر برنامه ریزی و مدیریت نیازمند می شوند و آنهایی در رویارویی با تحولات و دگرگونی ها، که غالبا از محیط آنها سرچشمه گرفته پیروز خواهند بود که خود را از قبل مهیای برخورد با این دگرگونی ها کرده باشند تغییر و تحول به طور پیوسته و مستمر در روش زندگی انسان ها، سازمان ها و ... امر بدیهی است و مختص نقطه خاصی از جهان نیست، بطوریکه نمی توان هیچ جامعه ای را پیدا نمود که نسلی از آن عینا مانند نسل قبل زندگی کرده باشد.
البته مشکلی در این نیست که سرعت این تحولات در جوامع مختلف، واحدهای سازمانی اعم از تولیدی، خدماتی، آموزشی و حتی یک فرد نسبت به فرد دیگر تفاوت داشته باشد هر چند که در برخی موارد شکاف حاصل از این تغییرات بسیار زیاد است. اما استمرار و تداوم تغییر به صورت یک اصل انکارناپذیر همواره پابرجاست. لذا اگر واحدی خود را هماهنگ با دیگر اعضای جامعه ننماید مجبور به شکست، انحلال، ضعیف شدن و ... می گردد. گاهی نیز ممکن است تغییر و تحولات ناشی از نارسائیها، کمبودها، نقایص و اختلافات موجود در داخل سازمان باشد که به طرق گوناگون نظر مقامات بالاتر را به لزوم ایجاد تغییرات جلب می نماید.
همچنین امکان دارد نتایج حاصل از تحقیقات در خصوص مشکل خاصی حقایق دیگری را آشکار نماید که مسئولان را به لزوم ایجاد تغییر و تحولات سازمانی متوجه سازد. اما خارج از اینکه انگیزه و علت تحولات هر چه باشد ایجاد تغییر و تحول در سازمان ها هر از چندگاهی و متناسب با موضوعاتی که باعث این امر می گردند اجتناب ناپذیر است. مدیریت و نیروی انسانی خارج از اینکه چه نقشی در سازمان ایفاد می نمایند و اهمیت آن چقدر است بی شک مهمترین عامل به حرکت درآوردن چرخ سازمان است و اثربخشی و کارآیی هر تغییر و تحولی بسته به نوع عملکرد مدیریت و دیگر نیروی انسانی آن دارد. حال آنکه مشکلات سازمان ها روز به روز پیچیده تر و حل آن ها نیازمند راه حل های موثرتری هستند.
برنامه ریزی استراتژیک، برنامه ای الزاما قابل اجرا نبوده و در گذر زمان، دستخوش تغییرات می گردد و در برخی موارد به جای حل مشکل سازمان، فقط باعث تسکین آن شده و با از بین رفتن اثر خود، منجر به ایجاد مشکلاتی بزرگتر می گردد. به نظر می رسد لازمه تدوین و پیاده سازی برنامه استراتژیک در سازمان وجود تفکر استراتژیک در مدیران تدوین کننده برنامه است. - منوریان و همکاران، - 1391 فشار فزاینده کسب و کار در فضای رقابتی، شرایط را به گونه ای رقم زده است که بقا و پویایی سازمان ها به برخورداری مدیران سازمان ها از قابلیت تفکر استراتژیک وابسته باشد.
مدیرانی که به قابلیت تفکر استراتژیک مجهز باشند، می توانند سایر کارکنان را به یافتن راهکارهای خلاقانه برای موفقیت سازمان ترغیب کنند و استراتژی های اصلی شرکت و یا حتی صنعتی که در آن فعالیت می کند را دستخوش تغییر کنند. - حسینی و همکاران، . - 1391 تامین اجتماعی، در پیشرفت و توسعه کشور اهمیت بسزایی دارد، به گونه ای که امروزه یکی از شاخص های اصلی سنجش پیشرفت هر کشور میزان رشد و گستردگی سازمان تامین اجتماعی آن است. تامین اجتماعی، در حقیقت افزایش رفاه اقتصادی است و امنیت انسان را به عنوان محور توسعه درنظر می گیرد و از این راه، بر رشد و توسعه اقتصادی اثر می گذارد.
لذا با توجه به اینکه سازمان تامین اجتماعی یکی از مهمترین سازمان های خدمت رسان به شمار می رود و مشکلات مربوط به این سازمان می تواند تاثیرات اساسی در جامعه ایجاد کند، هرگونه مقاله ای در این زمینه می تواند نتایج با ارزشی را برای مسئولان و دست اندرکاران امر در راستای پیشگیری و حل مسائل داشته باشد از این رو با توجه به اهمیت دو مقوله تفکر استراتژیک و آمادگی پذیرش تحول سازمانی محقق بر آن شد تا در مقاله حاضر به بررسی رابطه میان تفکر استراتژیک مدیران و آمادگی پذیرش تحول سازمانی در سازمان تامین اجتماعی استان مازندران بپردازد؛ که از دغدغه های مورد بحث این پژوهش است که مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.
ادبیات پژوهش :
تفکر استراتژیک
تفکر استراتژیک:1 تفکر استراتژیک تفکری است که وجود آن در سازمان، قابلیت واکنش مناسب و به موقع را در قبال تغییرات و شرایط محیطی، تهدیدات، بازار، سیاست ها و ... افزایش می دهد. - حیدری، . - 1378 تفکر استراتژیک تصویر نتایج مورد نظر آینده و رویایی برای خلق آینده ای مطلوب با نتایج تعیین شده و دست یافتنی است که موجب افزایش ارزش می شود. - کافمن و همکاران2، - 2003 تفکر استراتژیک قابلیت »معماری استراتژیک« است و فرایندی برای شناسایی استراتژی های بقا و یا مدل های کسب و کاری است که به خلق ارزش برای مشتری منجر شوند. - آبراهام1، . - 2005 از مهمترین ویژگی های تفکر استراتژیک نگرش کلی نگر آن به فضای کسب و کار است و به جای این که سیستم کسب و کار را در قالب الگوهای تحلیلی ساده شده خلاصه کند، تصویری کلی از کسب و کار در ذهن ایجاد کند.
سنگه - 1990 - 2 این را »تفکر سیستمی« و لیدکا - 1998 - 3 آن را الگوی ذهنی کامل از نظام خلق ارزش برای مشتری می نامند. - حسینی و همکاران، . - 1391 اصلی ترین کارکرد تفکر استراتژیک، خلق چشم انداز است که باعث مشخص شدن سمت و سوی مطلوب سازمان می شود، حرکت سازمان را جهت می بخشد و به صورت یک آرمان مشترک، سازمان را یکپارچه و هم انگیزه می کند. مینتزبرگ - 1994 - معتقد است تفکر استراتژیک بر ترکیب و به کارگیری شهود و خلاقیت برای خلق »چشم اندازی یکپارچه برای بنگاه« تاکید دارد. از دیگر سوی رفتار حاصل از تفکر استراتژیک، سازمان را تمایزگرا و دنباله روی از دیگران را از مجموعه ارزش های آن خارج می کند.
دیدگاه سیستمی
دیدگاه سیستمی تغییر در نگاه به سازمان است. تغییر در تلقی سازمان به عنوان ترکیب بخش های - یا کارمندان - به هم ناپیوسته و نامرتبط در حال رقابت بر سر منابع، به تلقی از سازمان به عنوان یک سیستم کلی که هر بخش آن در رابطه با کل سیستم و به طور یکپارچه مشخص شده است. این امر مستلزم فاصله گرفتن افراد از توجه به مسائل عملیاتی روزانه و ببیند که چگونه مسائل و مشکلات مختلف به یکدیگر پیوند خورده اند، چگونه بر یکدیگر تاثیر می گذارند و چگونه یک راه حل در یک قسمت سازمان بر دیگر قسمت ها تاثیر می گذارد. - گل محمدی و همکاران، - 1392
تمرکز بر قصد و نیت استراتژیک
ما در ذهن خود با رویاپردازی آینده ای را ایجاد می کنیم و سپس با تحقق بخشیدن به آن در دنیای بیرون به آن دست می یابیم. سنگه - 1990 - چشم اندازها را تصاویر یا پندارهایی که مردم در سر قلب خود دارند، تعریف می کند. بنابراین لازم است یک مدیر بتواند با شجاعت، آینده آرمانی مورد نظر خود را قطع نظر از موانع امروز و پیش از این که اقدامی در خصوص آن انجام دهد تصور کند. سپس با نگاه به این مطلوب آرمانی و با توجه به اهداف با ارزش تمامی، کارکنان، چشم اندازی را که در آن ارزیابی های داخلی و خارجی را نیز مورد نظر قرار داده است، خلق و در سازمان اعتقادی مشترک نسبت به آن ایجاد کند. مدیر بدین شیوه می تواند اهداف نهایی را تعریف کند، تمامی فرایندهای سازمان را در راستای چشم انداز مشترک جهت دهد و ارزش مندی اهداف میانی را با توجه به اهداف نهایی و آینده آرمانی تعیین کند.
فرصت طلبی هوشمندانه
فرصت طلبی هوشمندانه یکی از قابلیت های اصلی تفکر استراتژیک است. واقعیت این است که برای تشخیص صحیح فرصت ها و عوامل مزیت بخش رقابتی، فرایندی وجود ندارد و به جای آن باید به بصیرت و فهم مدیران از محیط کسب و کار متکی بود؛ بصیرتی که حاصل شناخت صحیح قواعد کسب و کار است. رهبران باید قابلیت دیدن سیستم ها به صورت کلی با درک ویژگی ها، نیروها، الگوها و روابط متقابلی که رفتار سیستم ها را در حالت های مختلف اقدام موجب می شود، داشته باشند. - حسینی و همکاران، - 1391
تفکر در طول زمان
یکی از ویژگی های تفکر استراتژیک، تفکر در طول زمان است و آن در نظر گرفتن گذشته برای حرکت از حال به آینده است تا کیفیت تصمیم گیری و سرعت عمل را بهبود بخشد.
