بخشی از مقاله
چکیده
زمینه وهدف : دانش آموزان کودکان و نوجوانان سرمایههای جامعه می باشند و سلامت روح و جسم آنها تضمین کننده سلامت جامعه آینده است . به تابآوری به عنوان یکی از عوامل محافظتی درمقابل عوامل خطرساز آینده توجه شده است.در طول 20سال گذشته مطالعه درباره تاب آوری به طور معنی داری گسترش یافته است و نیاز به پژوهش درباره این موضوع احساس می شود. هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین سبک های مقابله ای و الگوی پنج عامل شخصیت با تابآوری دانشآموزان دختر دبیرستان می باشد.روش بررسی:تحقیق حاضر از نوع همبستگی است.جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه دانش آموزان دختر دبیرستان قوچان است که تعداد آن ها 3654 نفر است.
به صورت نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای بر اساس جدول مورگان 347نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. و بااستفاده ازپرسشنامه الگوی پنج عامل شخصیت کاستا و مک کری، پرسشنامه تاب آوری کانر و دیوید سون و پرسشنامه راهبردهای مقابلهای بیلینگز و موس مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده ها با روشهای آماری ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندمتغیره گام به گام با استفاده از نرمافزارSPSS- 20 تحلیل شدند.
یافته ها: بین سبک های مقابله ای با تاب آوری دانشآموزان وبین پنج الگوی شخصیت - برون گرایی، انعطاف پذیری، باوجدان بودن، روان نژندی و دلپذیر بودن - با سبک های مقابله ای دانش آموزان دختر رابطه وجود دارد.همچنین بین الگوی شخصیتی دلپذیر بودن و الگوی شخصیتی روان نژندی با تاب آوری همبستگی وجود دارد.نتیجه گیری: از آن جا که بین ابعاد سبک های مقابله ای و و الگوهای شخصیتی روان رنجور و دلپذیر بودن با تاب آوری دانش آموزان دختر دبیرستانی رابطه وجود دارد پس بهتر است مشاوران و برنامهریزان به این متغیرها بیشتر توجه کنند چرا که با توجه به نوع سبک های مقابله ای و شخصیتی که دانش آموز دارد می توان به آنها تاب آوری را آموزش دهند.
مقدمه
تغییرات پرشتاب و چشمگیر دنیای امروزی ایجاب می کند که انسانها پیوسته خود را با آنها هماهنگ کنند تا تعادل از بین رفته خود را دوباره برقرار نمایند و بدینسان از تنش های روانی ناشی از آن مصون بمانند .انسان در محیطی زندگی میکند که مملو از مشکلات گوناگون است و می تواند او را از حرکت و پیشرفت باز دارد .اگر کمی غفلت ورزد و راه سازگاری با مشکلات را نیاموخته باشد، چه بسا به ورطه های خطرناکی سقوط کند که راه نجات در آن وجود ندارد ولی اگر بتواند به این مشکل غلبه کند و تعادل جسمی و روحی خود را به دست آورد، در واقع به سازگاری دست یافته است نوجوانی و جوانی یکی از مهمترین مراحل زندگی آدمی محسوب می شود.
دانش آموزان کودکان و نوجوانان سرمایه های جامعه می باشند و سلامت روح و جسم آنها تضمین کننده سلامت جامعه آینده است. پیچیدگی و سخت یهای ویژه ای زندگی نوجوانان همراهی می کند، نظیر دگرگونیهای اجتماعی و خانوادگی، بروز بیماریهای خطرناک، رقابت، استرس امتحان و مانند اینها که هر کدام به تنهایی می تواند فشار و تنش فراوانی را بر آنها وارد سازد و سلامت آنها را به مخاطره افکند و لطمه های جبران ناپذیری به همراه آورد - میلر 1و همکاران، . - 1976
ازجمله متغیرهای مهمی که امروزه در این حیطه مورد توجه قرار گرفته، تابآوری است .به تابآوری به عنوان یکی از عوامل محافظتی درمقابل عوامل خطرساز آینده توجه شده است. اوایل قرن حاضر با ظهور مکتب روانشناسی مثبتگرا توسط سلیگمن و همکارانش همراه بود که اهداف عمده این مکتب، شامل کمک به افراد دارای شخصیت سالم و کمک به شکوفاسازی قابلیتهای انسانی بود - لاتنس، آوولیو، اوی و نورمن2،. - 2007 یکی از مسائل مطرح در روانشناسی مثبت، تاب آوری است .تابآوری ظرفیت روبرو شدن، غلبه کردن و حتی قویتر شدن به وسیله تجربه مشکلات یا آسیبها است .درفرایند تابآوری دو شرط مهم وجود دارد.
-1 افراد با تهدیدهای مهم یا سختیهای شدید روبرو میشوند، -2 با وجود سختیها و مشکلات مهم به سازگاری مثبت دست یافته و پیشرفت میکنند . راتر3 - 1999 - تابآوری را شامل تعامل میان عوامل خطرزا و عوامل محافظتی می داند .عوامل خطر به هر شرایط یا رویدادی که به پیامدی ناسازگار منجر شود اطلاق میگردد، اما شرایط اجتماعی-اقتصادی پایین، آسیبهای اجتماعی گسترده یا طلاق والدینمعمولاً به عنوان عوامل خطر شناخته شده است .عوامل محافظتی نیز به هر رویداد یا شرایطی که فرد را در مقابل آسیبها ایمن می کند، اطلاق می شود اما خصوصیات شخصیتی، عوامل خانوادگی و حمایت اجتماعی معمولاً به عنوان عوامل محافظتی شناخته می شوند - ماستن و رید4، - 2002
کانر و دیویدسون - 2003 - 5 تاب آوری را توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی-روانی در شرایط خطرناک بیان میکنند.آنها تابآوری را تنها پایداری در برابر شرایط تهدیدکننده قلمداد نمیکنند، بلکه شرکت فعال فرد در محیط را مهم میدانند. بررسی ها نشان داده اند چنانچه نوجوانان به مهارتهای مقابله ای کارآمد مجهز نباشند و توانایی کمی برای درک هیجانهای خود و دیگران داشته باشند، در برخورد با فشارها و بحرانهای دوران نوجوانی توان کمتری خواهند داشت و مشکلات رفتاری بیشتری را به صورت پرخاشگری، افسردگی، اضطراب نشان خواهند داد. در چنین حالتی به مهارت و برنامه ریزی شایسته ای نیاز است که بتواند سازگاری و پایداری نوجوان را دربرابر سختیها و در عین حال سلامت او افزایش دهد - پزشکیان، . - 1387
سبکهای کارآمد مقابله عبارت است از تلاشهای فکری و رفتاری مستمری که برای برآوردن احتیاجات خاص بیرونی یا درونی به کار می رود .این احتیاجات ممکن است مطابق و یا افزون بر امکانات و منابع فرد باشد . روشهای مقابله با فشار روانی به صورت شیوه های مسأله مدار و هیجان مدار می باشد .طبقه بندیهای جدیدتر چهار سبک مقابله شامل منطقی، گسسته، هیجانی و اجتنابی را توصیف کرده اند .مقابله منطقی بعنوان راهکاری مسأله مدار و مقابله گسسته به عنوان رویکردی که بر اساس آن فرد از نظر شناختی از مشکل فاصله م یگیرد تا از این طریق با آن مواجه شود و تاثیر بالقوه هیجان را کاهش دهد تعریف می شود .
مقابله منطقی و گسسته سبکهای کارآمد و مقابله هیجانی و اجتنابیغالباً سبکهای ناکارآمد محسوب می شوند - لازاروس و فولکمن6، - 1980 محققان زیادی ارتباط بین سبک های مقابله ای و تاب آوری را اثبات کردند. کریک - - 2001 بیان کرده است بین عدم استفاده از راهبردهای مقابله ای منفی و میزان تاب آوری رابطه وجود دارد. چاتمن - - 2006 در تحقیقی بیان کرده است که عدم استفاده از راهبردهای مقابله ای منفی، میزان تاب آوری را در نوجوانان ساکن حاشیه ی شهرهای افزایش می دهد.
- به نقل از میکائیلی و همکاران، - 1391 از جمله مسائلی که در حوزه تاب آوری مطرح است، نقش صفات شخصیتی است براساس مدل انتخاب مقابله افتراقی بلوگر و زوکرمن - - 1997 راهبردهای مقابله ای مورد استفاده در رویارویی با تنش تعیین کننده پیامدهای مثبت یا منفی هستند و نوع راهبردهای مقابله انتخاب شده به صفات شخصیتی افراد بستگی دارد. در واقع طبق این مدل شخصیت از طریق تأثیر در میزان رویارویی با تنش ، تاثیر در نوع واکنش به آن یا تأثیر در هر دو زمینه بر فرایندهای مرتبط با تنش تاثیر می کذارد - لاندرو و کاستیلو7، - 2010 در نتیجه از آنجا که صفات شخصیتی خاص افراد به کارگیری راهبردهای مقابله ای متفاوت را ترغیب می کنند، افراد به صورت متفاوت به تنش پاسخ می دهند.
