بخشی از مقاله
چکیده مقدمه: نیروی انسانی یکی از مهمترین سرمایههای انسانی به شمار می رود که نقش مهمی در پیشرفت اقتصادی کشورها دارد. رضایت شغلی به عنوان متغیری تاثیر گذار در عملکرد شاغلان به عنوان یک حالت هیجانی مثبت که از ارزیابی خود شغل یا شرایطی شغلی به دست میآید. هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت با رضایت شغلی معلمان جنوب شهر تهران با نقش واسطهای هویت اخلاقی بود.
روش: روش پژوهش از نوع همبستگی بود. جامعه آماری کلیه معلمان ناحیه 2 شهر ری منطقه 20 تهران در سال تحصیلی 95-96 را تشکیل دادند که به روش نمونه گیری در دسترس تعداد 100 نفر به عنوان حجم نمونه معین شدند. برای جمع آوری دادهها از هویت اخلاقی توسط آکینو و رید - - 2002، پرسشنامه شخصیتی کاستا و مک کری - - 1992 و رضایت شغلی بری فیلد و روث - - 1951 استفاده شد. روش تجزیه تحلیل دادهها ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون سلسه مراتبی بود.
نتایج: یافتههای این پژوهش نشان داد که بین صفات شخصیت و رضایت شغلی رابطه وجود دارد. بین صفات شخصیت و هویت اخلاقی رابطه وجود دارد. بین هویت اخلاقی و رضایت شغلی رابطه وجود دارد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج رگرسیون سلسله مراتبی میتوان نتیجه گرفت که هویت اخلاقی در رابطه بین صفات شخصیت و رضایت شغلی نقش واسطهای دارد. بنابر یافتهها میتوان گفت که بخشی از اثر صفات شخصیت بر رضایت شغلی از طریق هویت اخلاقی تبیین میشود.
مقدمه و بیان مساله
نیروی انسانی یکی از مهمترین سرمایههای انسانی به شمار می رود که نقش مهمی در پیشرفت اقتصادی کشورها دارد. یکی از جنبههایی که موجب میشود نیروی انسانی در سازمانها کارایی خودشان را از حفظ کنند رضایت شغلی است - گیرما، . - 2016 رضایت شغلی به عنوان متغیری تاثیر گذار در عملکرد شاغلان به عنوان یک حالت هیجانی مثبت که از ارزیابی خود شغل یا شرایطی شغلی به دست میآید - اسکالویک و اسکالویک، - 2011 و با کیفیت زندگی کاری کارکنان در ارتباط بوده است.
رضایت شغلی همه ویژگی های خود شغل، محیط کار، روابط انسانی و رسمی حاکم بر کار، خصوصیات شخصیتی و جمعیت شناختی شاغلین، جایگاه اجتماعی شغل، سلسله مراتب قدرت و مزایای اقتصادی آن را در بر میگیرد - اسپنس، اسوالد، لاتور و آرمینکا، 2005؛ هو و آیو، . - 2006پژوهشها نشان دادهاند که رضایت شغلی با ویژگیهای شخصیتی در ارتباط هستند. در پژوهشها به به رابطه بین بهزیستی ذهنی و رضایت شغلی کارکنان با صفات شخصیتی آنان پرداخته شده است - برگلوند، جوهانسون و استراند، . - 2016 شخصیت به الگوینسبتاً پایدار حالتهای ثابت و رفتارهایی که بیانگر تمایلات فردی شخص میباشد، اشاره دارد.
شخصیت از عناصر درونی و بیرونی متأثر میباشد - مکشین و ون-گلینو، . - 2003 هنگامی که از شخصیت افراد بحث میشود، در واقع به مجموعهی نسبتاً ثابتی از احساسات و رفتارهایی اشاره داریم که اساساً تحت تأثیر عوامل محیطی و ژنتیکی شکل گرفتهاند. اگر صفات شخصیتی غیر قابل انعطاف باشد و به اختلال ذهنی یا اختلال در عملکرد فرد منجر شود، تشخیص اختلال شخصیت مطرح میشود - شیمیزیوتانی و همکاران، . - 2008 به طور دقیق تر، اختلال شخصیت یک الگوی پایدار از رفتار و تجربه درونی است که با انتظارات فرهنگی، به میزان قابل ملاحظه ای مغایرت دارد، فراگیر و انعطافناپذیر است، در دوران نوجوانی آغاز می شود و در طی زمان پایدار است و به پریشانی یا اختلال منجر میشود.
یکی از نظریههای شخصیت نظریهی پنج عاملی شخصیت است - برنهارد، بتینا، میچل، فام، نوود و شاکلفورد، . - 2015 اساس مدل پنج عاملی بر ابعاد روان آزرده گرایی، برون گرایی، مقبولیت، گشودگی و با وجدان بودن میباشد. ابعاد شخصیتی در حقیقت، به عنوان محرک های خلق و خو، راه دستیابی به هدف، تلقی میشوند - فیو و همکاران، . - 2016 به این معنا که این خصوصیات انسان را مستعد انجام رفتارهای مختلف در موقعیتهای خاص می نماید. روان آزرده گرایی به توانایی فرد در تحمل استرس و به شدت تعلق فرد به یک گروه خاص و تعصب داشتن در این امر که به خشم، کینه و رفتارهای تکانشی و آسیب پذیری از استرس مربوط است؛ برون گرایی درجهای است که شخص، پرانرژی، معاشرتی، جسور، فعال، هیجان طلب و دارای شور و شوق، دارای اعتماد به نفس و احساسات مثبت است.
افراد برون گرا به اجتماعی بودن، احساسی بودن و صمیمی بودن تمایل دارند معمولاً با افراد متفاوت بهتر کنار میآیند؛ انعطاف پذیری یا پذیرش جستجوی احتمالی و ظرفیت مواجه شدن با پدیدههای ناآشنا، شامل خلاقیت، عقل، فلسفه گرایی، استعداد، فرهیختگی، بذله گویی، خلاف عرف بودن در برابر سر به راه و مطیع بودن است؛ دلپذیر بودن به تمایل فرد برای مثبت بودن، جرأت ورزی، پرانرژی بودن و صمیمی بودن و تمایل فرد به بخشندگی، مهربانی، سخاوت، همدلی و همفکری، نوع دوستی و اعتماد ورزی است و در نهایت شاخص اصلی مسئولیت پذیری، نظم درونی - منضبط بودن - ، عملکرد سنجیده - احتیاط در تصمیمگیری - و دادن پاسخ به گونهای مؤثر به جای واکنش به تکانشی است - کاستا و مک کری، . - 2002 در خصوص نقش واسطهای بودن هویت اخلاقی در رابطه بین صفات شخصیتی و فرسودگی شغلی میتوان گفت که از نظر هاردی و همکاران - 2010؛ به نقل از امیری، همتی و مبینی، - 1389 هویت اخلاقی متاثر از عوامل زمینهای و فردی است.
در سطح فردی مواردی از قبیل شخصیت، تحول شناختی ارزشها، نگرشها میتواند بر هویت اخلاقی تاثیر بگذارد. در سطح زمینهای مهمترین عامل ساختار اجتماعی که شامل محله، مدرسه و خانواده است که میتواند در ارتقای هویت اخلاقی موثر باشد. آکینو و رید - - 2002 هویت اخلاقی را اندیشیدن در مورد شناخت و ادراک از خود، که متمرکزبر شماری از صفات اخلاقی مانند مهربانی، عدالت، بخشندگی است تعریف کردهاند. بنابراین ابعاد شخصیت یکی از عوامل پیش آیندی در رشد و تحول اخلاقی فرد محسوب میشوند.
از طرفی افرادی که دارای هویت اخلاقی پیشرفتهای هستند میتوان آنها را فردی پاسخگو و مسئولیتپذیر، داری قدرت تصمیمگیری، قدرت پذیرش پیامدهای تصمیمات خود، الگو و سرمشق دیگران، حساس و اخلاق مند، اهیمت دادن به درستکاری و خوشنامی در کارش، کوشا بودن برای ادای تمام مسئولیت های خویش، انجام مسئولیتهای خود با تمام توان و خلوص نیت دانست - امیری، همتی و مبینی، . - 1389 بنابراین هویت می تواند به صورت بالقوه موجب افرایش رضایت شغلی در کارکنان شود. با توجه به آنچه گفته شد سوال اساسی پژوهش حاضر این است که آیا هویت اخلاقی در رابطه بین صفات شخصیت و رضایت شغلی در کارکنان شهردارایها نقش واسطهای دارد یا خیر؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. در این پژوهش صفات شخصیت به عنوان متغیر بین و رضایت شغلی به عنوان متغیر ملاک و همچنین هویت اخلاقی به عنوان متغیر واسطهای در نظر گرفته شدند. جامعه آماری کلیه معلمان ناحیه 2 شهر ری منطقه 20 تهران در سال تحصیلی 95-96 را تشکیل دادند که به روش نمونه گیری در دسترس تعداد 100 نفر به عنوان حجم نمونه معین شدند. برای جمع آوری دادهها از هویت اخلاقی توسط آکینو و رید - - 2002، پرسشنامه شخصیتی کاستا و مک کری - - 1992 و رضایت شغلی بری فیلد و روث - - 1951 استفاده شد.
ابزارهای پژوهش الف - پرسشنامه هویت اخلاقی
این پرسشنامه توسط آکینو و رید - - 2002 ساخته شده است. این پرسشنامه دارای دو زیر مقیاس هویت اخلاقی درونی و هویت اخلاقی نمادین تشکیل شده است.این پرسشنامه بر اساس لیکرت 5 درجه ای نمره گذاری می شود. این مقیاس از 10 سوال تشکیل شده است که دو گویه آن 3 و 4 به صورت معکوس نمره گذاری می شود. اینکه فردی با این صفات - مراقب، دلسوز، عادل، صمیمی، بخشنده، سخت کوش، مفید، صادق، مهربان - باشم، احساس خوبی را به من میدهد نمونهای از گویه هویت اخلاقی درونی و انواع کتاب ها و مجلاتی را که میخوانم، مرا به عنوان دارنده این صفات معرفی میکند، نمونهای از گویه هویت اخلاقی نمادین است . همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ این دو بعد درونی سازی و نمادی سازی به ترتیب عبارت است از 0/77 و 0/76 به دست آمده است. پایایی این مقیاس در مطالعه محمد مصیری، حاجلو و عباسیان - 1392 - با استفاده از روش آلفای کرونباخ برابر با 0/72 به دست آمده است.
ب - پرسشنامه استاندارد شخصیتی
این پرسشنامه را که کاستا و مک کری - - 1992 ساخته شده است شامل 60 سؤال است. شاخصهای مورد بررسی شامل پنج عامل شخصیتی روانرنجورجویی، برون گرایی، گشودگی، موافق بودن و با وجدان بودن است که هر کدام از طریق 12 گویه، اندازه گیری می شوند. تمامی گویههای این پرسشنامه، به صورت پنج گزینه ای طیف لیکرت پاسخ داده می شوند و هر گویه، امتیازی بین1 تا 5 را به خود اختصاص میدهد. پایایی پرسشنامه به وسیله ضریب آلفای کرونباخ در پژوهش کاستا و مگ گری آلفای کرونباخ بین 0/68 تا 0/86 را نشان داده شده است.
- کاستا و مک گری، . - 1992 همچنین در بررسی ویژگی های روان سنجی پرسشنامه نئو نسخه کوتاه توسط روشن و همکاران - - 1385 ضرایب باز آزمایی 5 عامل با فاصله یک هفته بین0/76 تا 0/85 محاسبه شد. در پژوهش گروسی - 1377 ؛ نقل از بشیری، - 1394 آلفای کرونباخ بدست آمده برای زیر مقیاس های این پرسشنامه بین 0/75 تا 0/83 محاسبه شد. در پژوهش حاضر بر روی کارکنان پایایی پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضرایب برای صفات شخصیت بین 0/73 تا 0/89 به دست آمد.
ج - پرسشنامه رضایت شغلی
این توسط بری فیلد و روث - 1951، به نقل از رضایی و خلیل زاده، - 1388، به منظور میزان رضایت شغلی افراد شاخته شده است و شامل 19 سوال 5 گزینه ای است. در این پرسشنامه از پاسخ دهندگان خواسته میشود تا احساس و نگرش های خود را نسبت به شغل شان بر روی مقیاس 5 درجهای مشخص کنند. در گویههای 1، 2، 3 ، 4 ، 6، 8، 10، 13، 14، 16، 18 برای گزینه به شدت مخالفم، مخالفم، بلاتکلیفم، موافقم و به شدت موافقم به ترتیب 1، 2، 3، 4، 5 منظور شده است.
به این ترتیب حداقل نمره کل گویه های این ابزار برابر 19 و حداکثر نمره آن برابر 95 می باشد. رضایی و خلیل زاده - - 1388، ضریب پایایی پرسشنامه رضایت شغلی فیلد و روث با استفاده از آلفای کرونباخ 0/68 محاسبه گردید. در این پژوهش بر روی کارکنان برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ 0/91 به دست آمد.
