بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش پنج عامل بزرگ شخصیت در پیش بینی نیاز به شوخ طبعی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی کیش می باشد. جامعه پژوهش را کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی کیش در سال تحصیلی 1394 -95 تشکیل می دادند که از این جامعه 233 نفر به روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه شخصت نئو - نسخه کوتاه - و مقیاس نیاز به شوخ طبعی در گروه نمونه پژوهش اجرا شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه پژوهش از روش آماری رگرسیون چند متغیری و گام به گام استفاده شده است. نتایج نشان دادند که سه عامل برون گرایی، توافق جویی و وظیفه شناسی در پیش بینی نیاز به شوخ طبعی سهم معنادار دارند و 43 درصد - R2 0/429 - از واریانس نمره های نیاز به شوخ طبعی دانشجویان توسط سه عامل فوق تبیین می شود - P < 0/01 و . - F 57/331
-1مقدمه
مدل پنج عامل بزرگ شخصیت یکی از نافذترین نظریه های شخصیتی معاصر است که از طریق تحول نظریه های شخصیت و پیشرفت در روش های اندازه گیری و تحلیل های آماری به وجود آمد.مدل پنج عامل بزرگ شخصیت در سالهای اخیر به عنوان رویکردی پرطرفدار و قدرتمند برای مطالعه ویژگیهای شخصیتی ، مورد توجه بسیاری از روانشناسان قرار گرفته است. این مدل بر این باور استوار است که انسان موجودی منطقی است که می تواند شخصیت و رفتار خویش را توضیح دهد. بر اساس این نظریه انسان موجودی است که روش زندگی خود را درک نموده و توانایی تجزیه و تحلیل کنش ها و واکنش های خود را دارد - مک کری و کاستا1 ، . - 1996
ظهور و پیدایش ساختار سازمان یافته مدل پنج عاملی شخصیت - کاستا و مک کری2 ، - 1996 زمینه را برای بررسی هرچه بیشتر ارتباط میان شخصیت و دیگر سازه های روانشناختی از جمله نیاز به شوخ طبعی فراهم آورده است. این پنج عامل شخصیت عبارتند از : برون گرایی در مقابل درون گرایی3 ، توافق جویی در مقابل دگرستیزی4 ، وظیفه شناسی5 در مقابل فقدان جهت یا مسامحه کاری ، روان رنجوری در مقابل ثبات هیجانی1 و انعطاف پذیری در مقابل بسته بودن2 آن. شوخ طبعی از جمله سازه هایی است که اکنون توجه ویژه برخی از روانشناسان را به خود معطف داشته است. حس شوخ طبعی ، رگه شخصیتی پایدار و متغیر مهم تفاوت های فردی است که در انواع رفتارها ، تجربه ها ، عاطفه ها ، بازخوردها و توانایی های مرتبط با سرگرمی ، خندیدن ف خندادندن و مانند آن تجلی می یابد - علی نیا کروئی و همکاران ، . - 1387
شوخی در مقابله با استرس نقش مراقبتی ایفا می کند و موجب کاهش تهدید و آسیبهای ناشی از استرس می شود. افراد دارای حس عمیق شوخ طبعی بعد از رویدادهای منفی زندگی ، به طور قابل ملاحظه ای ، خلق بهتری نشان می دهند شوخی موجب می شود فرد جنبه مثبت رویدادها را در نظر بگیرد و همین موضوع باعث می شود فرد توانایی پیدا کند تا رویدادها را از بعد شوخی و خنده دار دیده و لذا از میزان استرس آنان کاسته می شود - ملاحسنی ،. - 1386 لذا در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال اساسی هستیم که آیا پنج عامل بزرگ شخصیت در پیش بینی نیاز به شوخ طبعی در دانشجویان دانشگاه آزاد کیش نقش دارد؟
1-1پیشینه تحقیق
- گلستانه - 1391 - تحقیقی با عنوان نقش ویژگیهای شخصیتی ، خلاقیت و سبکهای شوخ طبعی در پیش بینی بهزیستی ذهنی دانشجویان با هدف تعیین رابطه متغیرهای پیش بین ویژگیهای شخصیتی ، سبکهای شوخ طبعی و خلاقیت با بهزیستی ذهنی انجام دارد. این تحقیق از نوع همبستگی بود. نتایج تحقیق نشان داد که بین ویژگیهای شخصیتی روان رنجوری ، برون گرایی ، گشودگی و وجدانی بودن با بهزیستی ذهنی رابطه معنی داری بدست آمد. اما بین ویژگی شخصیتی توافق پذیری با بهزیستی ذهنی رابطه معنی داری وجود ندارد.
- حسینی و همکاران - 1388 - تحقیقی با عنوان پنج عامل بزرگ شخصیت و نیاز به شناخت انجام دادند. این تحقیق با هدف بررسی رابطه پنج عامل بزرگ شخصیت و نیاز به شناخت انجام شد نتایج نشان داد که نیاز به شناخت با گشودگی نسبت به تجربه ، وظیفه شناسی و برون گری ، ارتباط مثبت با نورز گرایی ارتباط منفی دارد و با مقبولیت رابطه ای ندارد. اما فقط گشودگی نسبت به تجربه توانست نیاز به شناخت را پیش بینی کند.
- مطلب زاده - 1384 - نیز تأثیر شوخ طبعی را بر سلامت روان و شادمانی ذهنی در مورد 788 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه شهر شیراز آزمون کرد و نشان داد شوخ طبعی سلامت روان و عامل های آن را پیش بینی میکند .افزون بر این، شوخ طبعی مقابله ای می تواند سلامت روانی و افسردگی را و نگرش به شوخی نیز می تواند سلامت روانی ، افسردگی و علائم جسمانی را پیش بینی کند.
- آرنیه ، کن - 2014 - در تحقیقی با عنوان تأثیر شوخ طبعی بر مطلوبیت اجتماعی با استفاده از پرسشنامه استاندارد شوخ طبعی به بررسی تأثیر این عامل بر مطلوبیت زندگی اجتماعی فردی پرداخت. نهایت امر مشخص شد که ابعاد شوخ طبعی بر جنبه های اجتماعی زندگی فرد تأثیر گذار است.
- رف - 2006 - ، در پرسشنامه ای که برمبنای سبک های شوخ طبعی فوق تهیه کرده است، شوخ طبعی خودافزایی و شوخ طبعی پیوند دهنده ر ا با هم و با عنوان شوخ طبعی مثبت عنوان کرده که در این پژوهش نیز برای سنجش شوخ طبعی از پرسشنامه ی سه سبک شوخ طبعی وی استفاده شده است.شوخ طبعی، درد جسمی و ذهنی را کاهش میدهد و پیامدهای مثبتی در بر دارد که از آن میان می توان به خشنودی، رضامندی، سازگاری با ناتوانی های جسمی ، خرسندی از زندگی، مقابله با استر س و محافظت شخص در برابر بیماری هایی مثل سرطان و جلوگیری از خودکشی اشاره کرد. شوخ طبعی با آزادسازی هیجان ها بدون فشار روانی و اثرا ت منفی بر دیگران، به افراد کمک می کند تا بر آن چه آسیب زا است، غلبه نمایند و فاصله ی اجتماعی میان فردی را کاهش و به آن ها اجازه دهد تا در افکار و احساسات هم سهیم باشند. شوخ طبعی یک پیش بینی کننده ی قوی از جذابیت میان فردی محسوب میشود - مارتین و همکاران، 2003؛ رف، . - 2006
-2ادبیات تحقیق
1-2 ابعاد پنج عامل بزرگ شخصیت
مدل پنج عامل بزرگ شخصیت که توسط مک کری و کاستا طرح شدهاند، پنج بعد اساسی را برای شخصیت معرفی میکند و هر بعد در بر گیرندهی تعدادی از صفات خاصی است که مجموع آن صفات مدل پنج عامل شخصیتی را تشکیل میدهند. در شکل زیر، این ابعاد شخصیتی و ویژگیهای هر کدام از آنها به طور خلاصه آمده است:
عامل اول: برونگرایی - - E
این عامل در برگیرنده صفاتی همچون جامعه پذیری، معاشرتی بودن، سلطه جویی، هیجان خواهی، فعال بودن، پر حرف بودن، پرانرژی بودن، قاطعیت و…است . افرادی که در عامل برونگرایی نمره بالایی به دست میآورند بسیاری از صفات فوق درآنها دیده میشود. برای مثال، آنها مهارتهای اجتماعی زیادی دارندودائماً در جنب و جوش هستند و به ریسکهای زیادی در زندگی خود علاقه نشان میدهند. اگر کسی درعامل E نمرهی پایین گرفته باشد باید او را در طرف دیگر این پیوستار قرار دهیم. در این صورت این افراد به عنوان درون گرا شناخته میشوند که صفتها و ویژگیهایی مانند کم حرف بودن، کمتر فعال بودن و غیر معاشرتی بودن در آنها دیده میشود - کاستا مک کری،. - 1996
-1 گرمی: این صفت به میزان صمیمیت بین افراد و نیز روابط فرد با دیگران اشاره دارد. -2 قاطعیت: این صفت به قاطع بودن و جرأت و رک گویی افراد اشاره دارد.
-3 فعالیت: این صفت بیانگر تحرک، قدرت و انرژی درافراد است.
-4 هیجان خواهی: یعنی فرد ائماً در جستجوی تحریک و هیجان است.
-5 هیجانهای مثبت : یعنی افراد به هیجانهای مثبت و لذت بخش، خنده ،شادی و عشق گرایش دارند.
عامل دوم: روان رنجوری - - N
این عامل که اساس آن را تجربه هیجانات منفی و نامطلوب تشکیل میدهند از تعدادی صفت مانند اضطراب،افسردگی، آسیب پذیر بودن æ بیثباتی هیجانی تشکیل شده است. یکی از مشخصههای اصلی این عامل ناسازگاری و عواطف منفی است. یعنی افرادی که در این عامل نمره بالایی بدست میآورند با محیط بیرونی سازگاری کمتری دارند و اغلب دچار عواطف منفی میشوند. بر عکس، افرادی که در این عامل نمره پایینی میآورند،با محیط سازگاری بیشتری دارند و از لحاظ عواطف و هیجانات در سطح مطلوبی برخوردارند - شاملو ، . - 1386
-1 اضطراب: ترس، نگرانی، استرس وانگیختگی را شامل میشود.
-2 پرخاشگری: به خشم افراد نسبت به یک چیز یا شخص گفته میشود. -3 افسردگی: به خلق پایین و عواطف منفی و یأس و ناامیدی اشاره دارد.
-4 کمرویی: به حالاتی مانند شرم و خجالت گفته میشود و گاهی اوقات ممکن است به ترسهای مرضی از اجتماع نیز منجر شود.
-5 تکانشوری :به رفتارهای انفجاری و تکانشی کهنسبتاً غیر ارادی هستند و بدون فکر کردن و تصمیم گیری انجام داده میشوند، گفته میشود.
-6 آسیبپذیری: یعنی افراد در برابر فشارها و استرسها، آسیب روانی و جسمی بیشتری را متحمل میشوند.
عامل سوم: انعطاف پذیری - - O
این عامل میزان انعطافپذیری افراد را در برابر تجارب تعیین میکند. آن دسته از افرادی که در این عامل نمرات بالایی میگیرند، عقاید æ ارزشهای جدید و غیر متعارف را بیشتر میپذیرند و همچنین هیجانهای مثبت و منفی را بیشتر و عمیق تر تجربه میکنند - سیاسی ، . - 1389
-1 تخیل: به افکار، تصورات و تخیلاتی گفته میشود که افراد در دنیای درونی خود دارند. -2 زیبا پسندی: به درک عمیق از هنرها و زیباییها ،شعر و موسیقی، گفته میشود.
-3 احساسات: به تجارب و ادراک افراد از هیجانهای درونی خود اشاره دارد.
