بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین 5 عامل بزرگ شخصیتی روان رنجورخویی، برونگرایی، خوشایندی، پذیرا بودن به تجارب و وظیفه شناسی با سازگاری زناشویی است. جامعه آماری شامل کلیه معلمان متأهل شاغل در آموزش و پرورش شهر نورآباد در سال تحصیلی 93-94 و حجم در برگیرنده 154 نفر معلم متأهل 77 - زوج - بود که از طریق روش نمونه گیری تصادفی ساده در پژوهش شرکت داده شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه NEO-FF-I و پرسشنامه سازگار دو نفره - DAS - به ترتیب برای گردآوری داده های مربوط به 5 عامل شخصیت و سازگاری زناشویی بود.
نتایج ضریب همبستگی نشان داد که از بین 5 عامل شخصیت، روان آزرده خویی رابطه معنادار و منفی، برونگرایی، خوشایندی و وظیفه شناسی رابطه مثبت و معناداری با سازگاری زناشویی دارند. بین پذیرا بودن به تجارب و سازگاری زناشویی رابطه ای وجود نداشت. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که از بین این پنج عامل به ترتیب روان آزرده خویی و بعد از آن خوشایندی قویترین پیش بینی کننده های سازگاری زناشویی بوده و توان پیش بینی آن را در سطح معناداری دارا می باشند.
مقدمه
خانواده مهمترین واحد اجتماعی هر جامعه است که با بستن پیمان زناشویی بین زن و مرد به وجود می آید. رضایت از ازدواج و سازگاری زناشویی1 از موارد مهم در ازدواج است. زوجین سازگار زن و شوهرهایی هستند که از روابط شان راضی اند و در زمینه مسائلی مانند گذران اوقات فراغت و مسائل مالی با یکدیگر تا حد زیادی توافق دارند - گریف2، . - 2000 سازگاری زناشویی سنگ زیر بنای عملکرد خوب خانواده است و مهمترین عامل پیش بینی کننده بهداشت روانی افراد متأهل است - لاسول و لاسول3، - 1982 .مطالعات نشان می دهد که سازگاری زناشویی به سازگاری کلی فرد کمک می کند؛ یعنی همسرانی که از سازگاری زناشویی بالاتری برخوردارند، عزت نفس بیشتری دارند و در روابط اجتماعی سازگارترند.
در زندگی روزمره زوجهای سازگار پویایی و تحرکی وجود دارد که از افکار و احساسات منفی درباره یکدیگر - که همه زوجها دارند - و غلبه این افکار بر احساسات مثبت بازداری میکند. این زوجها زندگی زناشویی هوشمندانه و عاطفی دارند - گاتمن4، . - 1999 کاهش و فقدان سازگاری بین زوجین یکی از مهمترین علل مراجعه زوجها به مشاوران و درمانگران خانواده است. سیر صعودی آمار طلاق و وجود تعارضات و آشفتگی روابط زوجها، انگیزه محققان را برای یافتن راهکارهای جهت مقابله با این پدیده ی اجتماعی افزایش داده است.
بررسی های متعدد گواه این بوده است که ازدواج های ناپایدار و ناآرام علاوه بر اینکه مشکلات روانشناختی و جسمانی را در زن و شوهر افزایش می دهد، همچنین سبب افزایش این مشکلات در فرزندان نیز می شوند - واتسون و همکاران، . - 2000 بیشتر پژوهش هایی که در کشور ما در زمینه علل سست شدن پیوندهای زناشویی و ناسازگاری زوجها از زندگی مشترک خود صورت گرفته است بر متغیرهای کلان از جمله وضعیت اقتصادی، کاهش درآمد خانواده، بیکاری، سطح تحصیلات، مذهب، سن و چالشهای فرهنگی - اجتماعی تأکید نموده اند. در حالی که نقش این عوامل را در افزایش ناسازگاری های زناشویی نمی توان نادیده گرفت، اکثر پژوهشگران از عوامل درون فردی یعنی صفات و ویژگی های شخصیتی که در درازمدت و به صورت پایدار رضایت و سازگاری زوج ها در زندگی مشترک را متأثر می سازد، غفلت کرده اند.
از جمله مهمترین و با نفوذترین مدل ها در بررسی صفات شخصیت در دهه های اخیر مدل پنج عاملی بوده است که بیش از همه حوزه پژوهش را به خود اختصاص داده است. این 5 عامل که به پنج بزرگ معروفند عبارتند از؛ روان آزرده خویی، برون گرایی، خوشایندی، پذیرا بودن به تجربه و وظیفه شناسی - پروین و جان، . - 1381 در واقع پیوند زناشویی، ازدواج دو شخصیت است. به همین جهت ضروریست با دیدگاهی آسیب شناسی به علل درون فردی ناسازگاریهای زناشویی و عدم موفقیت در ازدواج ها پرداخته و نقش عوامل شخصیتی در سازگاری زناشویی مورد بررسی قرار گیرد.
هر یک از همسران با پیشینه تحولی و سبک شخصیتی و ترکیب عوامل زیست شناختی، محیطی، تجربی گوناگون به زندگی مشترک قدم می گذارند و یافته های پژوهشی نشان می دهند که عوامل و ابعاد شخصیتی بهتر از متغیرهای تقویمی مثل سن، تحصیلات یا سابقه جدایی در گذشته کیفیت رابطه زناشویی را پیش بینی می کند - بنتلر و نیوکمپ، . - 1998 چون در فرهنگ ما تجربه زندگی مشترک قبل از ازدواج دائمی زوجین امکانپذیر نیست، بنابراین بسیاری از زوجین در مدت کوتاه نامزدی نمی توانند به خصوصیات شخصیتی یکدیگر پی ببرند و همین امر می توانمد به عنوان یکی از عوامل ناسازگاری زناشویی در بسیاری از زوجین بعد از گذران مدت کوتاهی از زندگی مشترک شود.
در اینجا این سئوال مطرح می شود که هرکدام از ویژگی ها و صفات اصلی شخصیتی زوجها تا چه اندازه با سازگاری زناشویی آنها ارتباط دارد؟ در این رابطه فیشر و مک نالتی - 2008 - 1 در یک مطالعه طولی نشان دادند که سطح بالای روان رنجور خویی خود فرد و همسرش سطوح پایین سازگاری زناشویی را در یک سال بعد پیش بینی کرد.. در تحقیقی دیگر پژوهشگران دریافتند که همسران درگیر در روابط آشفته، روان رنجورخوتر و درون نگر تر از همسران عادی بودند - بارلدز، بارلدز و ریجیکستر، . - 2006 مطالعات متعددی نشان می دهند که عوامل شخصیتی خاصی می توانند کیفیت زناشویی را پیش بینی کنند. به طور مثال در پژوهش بنتلر و نیوکومب - 1987 - 2 عوامل شخصیتی بهتر از عوامل جمعیت شناختی - سن، تحصیلات و ... - توانست بی ثباتی زناشویی را پیش بینی کند. لیستر و دیگران - - 1989 دریافتند هنگامی که برونگرایی در هر دو زوج بالاست، نارضایتی زناشویی افزایش می یابد.
در مورد عوامل شخصیتی دیگر یعنی توافق پذیری، وظیفه شناسی و اعطاف پذیری - گشودگی - بیشتر پژوهش ها - از جمله بوتوین، باس و شاکلفورد3، 1997؛ باس، 1991؛ راسل و ولز ، 1994؛ عطاری و همکاران، 1385؛ رزاقی و همکاران، 1390؛ قلی زاده و همکاران، - 1389 رابطه مثبت این عوامل با سازگاری زناشویی را نشان دادند. پژوهش ها نشان داده است که برخلاف زنان جوان که استرس کمتری نسبت به دوران تجرد خود دارند، مردان جوان متأهل دچار استرس بیشتری نسبت به دوره تجرد خود می شوند، زیرا ازدواج موجب امنیت خاطر برای زنان و احساس مسئولیت بیشتر برای مردان است.
ازدواج برای زنان بیشتر دارای جنبه ی عاطفی و صمیمیت و تعلق است، درحای که برای مردان جنبه های مراقبت، کارهای خانه، ارتباط جنسی و پرورش فرزندان به وسیله زنان را در بر می گیرد - راجرز و اسکیت، . - 2004کلی - 1992 - و نولر - 1997 - 4 با بررسی زوج های در حال طلاق به این نتیجه رسیدند که فقر روابط، عدم رضایت زناشویی و مشکلات عاطفی، بروز طلاق را افزایش می دهد - صادقی، . - 1380 اپت و همکاران - - 1996 و یانگ5 و همکاران - - 2000 نیز دریافتند که روابط جنسی و ابراز محبت باعث بالارفتن سازگاری زناشویی زوجین می شود - به نقل از لتزینگر و گوردون، . - 2005 با توجه به نتایج متناقض در پژوهش های به عمل آمده، در پژوهش حاضر بر آن شدیم تا رابطه بین پنج عامل بزرگ شخصیتی روان آزرده خویی، برون گرایی، خوشایندی، پذیرا بودن به تجربه و وظفه شناسی را با سازگاری زناشویی زوجین به دست آوریم.
روش
جامعه مورد نظر در این پژوهش شامل کلیه معلمان متأهل شاغل در آموزش و پرورش شهر نورآباد دلفان در سال تحصیلی 93-94 می باشند. نمونه گیری با استفاده از روش تصادفی ساده انجام شد. بدین صورت که با مراجعه به واحد کارگزینی اداره آموزش و پرورش لیست کلیه معلمان متأهل تهیه گردید سپس از طریق فرمول برآورد حجم نمونه - دلاور، 77 - 1380 معلم متأهل به همرا همسرانشان - 154 - نفر با روش تصادفی ساده از بین کلیه معلمان متأهل انتخاب گردید. بیشترین فراوانی آزمودنیها از لحاظ دامنه سنی، 35-30 سال - - 0/37، از لحاظ مدت ازدواج، 3 تا 4 سال - 0/24/1 - ، از لحاظ میزان تحصیلات، کارشناسی - 0/30/5 - و از لحاظ تعداد فرزندان، زوجهای بدون فرزند - 0/52/9 - می باشند.
