بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر ،بررسی رابطه بین شیوه های فرزند پروری و ویژگیهای شخصیتی با تفکر انتقادی دانش آموزان دوره متوسطه است . روش پژوهش از نوع همبستگی است . و گروه نمونه ی مورد مطالعه در این پژوهش شامل 376 دانش آموز که از بین مدارس متوسطه شهر شیراز با روش نمونه گیری بصورت تصادفی خوشه ای انتخاب شدند . برای سنجش پرسشنامه گرایش تفکر انتقادی ریکتس - - 2003 ،پرسشنامه شیوه های فرزند پروری بامریند با ضریب پایایی %77 با استفاده ازروش بازآزمایی و پرسشنامه ویژگیهای شخصیتی پنج عاملی نئو با پایایی %86 ، استفاده شد.
داده ها با محاسبه همبستگی و رگرسیون چند گانه تحلیل شدند . نتایج رگرسیون متغیرهای پژوهش در پیش بینی تفکر انتقادی نشان داد که هر دو متغیرشیوه های فرزند پروری و ویژگی های شخصیت پیش بینی کننده مثبت و معناداری برای تفکر انتقادی دانش آموزان دبیرستانی می باشد و همچنین از بین شیوه های فرزند پروری سبک مقتدرانه پیش بین مثبت و معنادار تری با تفکر انتقادی نسبت به دو سبک دیگر می باشد و عامل مسئولیت و با وجدان بودن پیش بینی مثبت و معناداری برای تفکر انتقادی دارند.
مقدمه
خانواده اولین و مهمترین نهاد در تاریخ و تمدن انسانی است که افراد بشری در آن با شیوه های زندگی جمعی و تفاهم و سازگاری با دیگران آشنا می گرداند . خانواده مناسبترین بستر فعالیت یافتن قابلیت ها و استعداد ها و تواناییهای انسانی است و بخش عظیمی از ابعاد شخصیت افراد همچون باز بودن به تجربه ،توافق پذیر ،با وجدان بودن ،روان رنجور وبرونگرایی در آن شکل می گیرد .ویژگیهای شخصیتی ، ویژگیهای پایداری است که رفتار یک فرد را تعیین می کنند.
شیوه های فرزند پروری شیوه ها یا روشهایی است که والدین بر اساس آنها فرزند خود را تربیت می کنند مانند پذیرش و طرد ،آزاد گذاری یا محدودسازی و نظایر آنها . هر کدام از شیوه های تربیتی حاکم بر خانواده ها که والدین در جهت تربیت فرزندان بکار می برند خود دارای تأثیراتی در جهت تفکر انتقادی فرزندان دارد . خانواده نقش مهم و زیر بنایی در تفکر انتقادی فرد دارد. مطالعه برخورد والدین با فرزندان دردوران رشد نشان می دهد که معمولا والدین ناخودآگاه ،عجول ،بی ثبات ،پرخاشگر ،منفی بین و سخت گیر فرزندانی مضطرب و ناتوان و ناسازگار بار می آورند و والدین آرام و مسلط ؛مثبت بین ،احترام گذار ،فرزندانی با آرامش روان و دارای اعتماد به نفس و سازگار به بار می آورند.
- ناهید پور ،. - 1382 نحوه عملکرد خانواده دارای آثار عمیقی روی رشد کودک خواهد بود . در نظریه بامریند سه سبک اساسی فرزند پروری تعریف شده است مستبد ،آسان گیر ،و مقتدر . این سه سبک فرزند پروری در دو مشخصه با هم متفاوتند : میزان توجه یادگیری که کودک به دست می آورد و میزانی که رفتار و فعالیتهای کودک کنترل می شود ،که این موارد در نهایت سبب شکل گیری شخصیت های مختلف در فرزندان می شود - دوبری ،همکاران 2006؛به نقل از کریمی . - 1389 تربیت مقتدرانه در طول دوران کودکی و نوجوانی با چند جنبه از شایستگی ارتباط دارد، خلق خوش بینانه،خویشتنداری،استقامت درتکلیف ،همکاری ،عزت نفس بالا ،پختگی اجتماعی و اخلاقی و عملکرد تحصیلی مطلوب . - آماتور و فولر 2002،به نقل از برک ،ترجمه سید محمدی ،. - 1388فرزندان والدین مستبد ،مضطرب و ناخشنود هستند عزت نفس و اتکا به نفس پایینی دارند ووقتی ناکام می شوند باخصومت واکنش نشان می دهند.
پسرها بخصوص میزان بالای خشم و سرپیچی را نشان می دهند. گرچه دختران نیز به رفتار برون ریزی می پردازند ولی آنها به احتمال بیشتری وابسته هستند ،به کاوش علاقه ای ندارند و تکالیف دشوار آنها را از توان می اندازد. - هارت ،نیوول واولسن 2003،به نقل از برک ،ترجمه سید محمدی ،. - 1388فرزندان والدین آسان گیر تکانشی ،سرکش و نافرمان هستند ،در مقایسه با کودکانی که والدین آنها کنترل بیشتری اعمال می کنند آنها نیز بیش از حد پر توقع و به بزرگترها وابسته هستند و در تکالیف استقامت کمتری نشان می دهند رابطه بین تربیت آسان گیرانه و رفتار وابسته در مورد پسرها بسیار نیرومند تر است.
- بامریند ،. - 1991تفکر انتقادی مستلزم آگاهی از اندیشیدن خود تفکر فرد درباره چگونه اندیشیدن خود و تعمق در تفکر نسبت به خود و دیگران به عنوان یک هدف شناختی محسوب می گردد. چرا که توجه به چگونه اندیشیدن باعث کشف و تعیین نقص های دانش شده و همچنین امکان شناسایی، بهترین و موثرترین راهبرد یا روش یادگیری در سطوح عمیق تر را مسیر می سازد - توماس1، . - 2005 با توجه به مطالب بیان شده ، هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه شیوه های فرزندپروری و ویژگیهای شخصیتی وتفکر انتقادی در دانش آموزان دوره متوسطه شیراز می باشد .
فرضیه های پژوهش :
-1 بین تفکر انتقادی و ویژگیهای شخصیتی رابطه معناداری وجود دارد .
-2 بین شیوه های فرزند پروری و تفکر انتقادی رابطه معناداری وجود دارد.
-3 ویژگیهای شخصیتی و شیوه های فرزند پروری پیش بینی کننده معناداری برای تفکر انتقادی می باشند
روش پژوهش :
پژوهش حاضر از نوع همبستگی می باشد.
جامعه آماری ونمونه آماری و روش نمونه گیری : جامعه آماری پژوهش حاضر عبارت است دانش آموزاندختر و پسر متوسطه که شهر شیراز مشغول به تحصیل بوده اند. نمونه پژوهش شامل 376نفر دانش آموز دختر و پسر دبیرستانهای شهر شیراز بود که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شد . ابتدا به صورت تصادفی از بین دبیرستانهای آموزش و پرورش شهر شیراز انتخاب و در مرحله بعد از هر دبیرستان 3 کلاس در 3 پایه تحصیلی اول تا سوم بصورت تصادفی برای انجام پژوهش انتخاب شدند.
ابزار جمع آوری داده ها :
الف - . پرسشنامه گرایش تفکر انتقادی ریکتس :
پرسشنامه گرایش به تفکر اتقادی - ریکتس، - 2003، یک ابزار خود گزارشی است که میزان تمایل به تفکر نقادانه را می سنجد. تفکر انتقادی تفکری است که با استفاده از راهبردها یا مهارت های شناختی احتمال دستیابی به بازده مطلوب را بالا می برد. این پرسشنامه دارای 33 عبارت در مقیاس 5 درجه ای لیکرت - کاملا مخالفم1=، مخالفم2=، نظری دارم3=، موافقم4= و کاملا موافقم - 5= است. پرسشنامه مذکور برای سنین 21-16 سال مناسبتر بوده و مدت زمان پاسخگویی به پرسشنامه 10 دقیقه می باشد ابزار حاضر، در بردارنده 3 مولفه خلاقیت، بلوغ شناختی و درگیری ذهنی می باشد که 11 آیتم مربوط به خلاقیت، 9 آیتم مربوط به مولفه بالیدگی - بلوغ شناختی - و 13 آیتم مربوط به تعهد - درگیری ذهنی - است.
خلاقیت: تمایل دانش آموزان در کنجکاوی های هوشمندانه و خلاقانه برای کشف واقعیت های جدید.
بلوغ شناختی: دانش آموزان تا چه اندازه بر پیچیدگی های مسائل واقعی، واقف اند با توجه به شناختی که نسبت به دانش خود و دیگران دارند، تا چه میزان قادر به پذیرش دیدگاه دیگران هستند - انتقاد پذیری - .
درگیری ذهنی: آمادگی دانش آموزان برای استدلال و پیش بینی موفقیت هایی که نیازمند استدلال بوده و اطمینانی که دانش آموز نسبت به توانایی خود در زمینه استدلال کردن دارد.این مقیاس پس از آنکه مو، رود و پنفیلد - 2003 - به نتایج متفاوت و مهمی درباره پرسشنامه گرایش به تفکر نقادانه کالیفرنیا دست یافتند، طراحی شد. ریکتس سعی کرد یک مقیاس کوتاهتر، تاثیر گذارتر و پایاتر تهیه کند. ریکتس - - 2003به منظور هنجاریابی پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی، آن را بر روی 60 نفر از دانشجویان سال دوم رشته کشاورزی اجرا کرد.
ضریب پایایی زیر مقیاس ها بدین شرح گزارش شد: گروهی از اساتید، اعتبار صوری این مقیاس را تایید کردند. به علاوه از آنجایی که این مقیاس بر مبنای کار اصلی فاشیون - - 1990 تهیه شده، روایی سازه ی آن نیز تایید می شود. در ایران نیز حمیده پاک مهر، فاطمه میردورقی، علی غنایی چمن آباد و مرتضی کرمی به بررسی روایی، اعتبار و ساختار عاملی پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی ریکتس - - 2003 در دانش آموزان مقطع متوسطه پرداختند. در این پژوهش توصیفی پیمایشی، با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای نمونه ای 472 نفر - 270 دختر و 202 پسر - از دانش آموزان مقطع متوسطه شهر- مشهد در سال تحصیلی 90 انتخاب شدند و پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی را تکمیل نمودند.
