بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی رابطه صلاحیت های حرفه ای و رضایت شغلی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان راهنمایی شهر اردبیل بود. در این پژوهش 140 نفر 75 - زن، 65 مرد - به صورت روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب و به پرسشنامه صلاحیت حرفهای کریمی - - 1388 و رضایت شغلی کندال - 1969 - پاسخ دادهاند. اطلاعات جمعآوری شده به وسیله روشهای آماری آلفای کرونباخ، همبستگی پیرسون، آزمون تی، تحلیل واریانس یکراهه و رگرسیون و آزمون t تجزیه و تحلیل شدند. نتایج بدست آمده نشان دادند که بین صلاحیت حرفهای و رضایت شغلی معلمان رابطه معناداری وجود ندارد، همچنین این دو متغیر رابطه چندانی با پیشرفت تحصیلی دانشآموزان نداشتند.
نتایج بدست آمده نشان دادند که دو متغیر صلاحیت حرفهای و رضایت شغلی توان پیشبینی همدیگر را نداشتند. افراد در اکثر خرده مقیاسهای صلاحیت حرفهای میانگین پایینتری داشتند و در خرده مقیاس رضایت شغلی تنها در سه خرده مقیاس - شغل، مسئول، و همکار - رضایت نسبی داشتند. نتایج نشان داد که خرده مقیاسهای صلاحیت شخصیتی و صلاحیت اخلاقی معلمان حاضر در این پژوهش نامناسب و در خور این حرفه نبود. همچنین در صلاحیت حرفهای و رضایت شغلی بین زنان و مردان تفاوت معناداری بدست نیامد. در این پژوهش بین افراد با سابقه تدریس و رشته تحصیلی مختلف تفاوتی در میزان رضایت شغلی یافت نشد.
مقدمه
جامعه امروز از فراهم نمودن اجباری آموزش به سمت تمرکز بر کیفیت آموزش وپرورش حرکت کرده و اصلاحات جدید برنامه درسی بر پرورش مهارتهای فراگیران، یادگیری چگونه یادگرفتن، توسعه برنامه درسی و استفاده از راهبردهای متنوع تدریس تأکید می نمایند. چنین تغییراتی مستلزم تغییر نقش معلم است - لی وهمکاران5، - 2003 نقش معلم از مخابره کننده اطلاعات، به یاریگر فراگیری، راهنما وهم درس با دانش آموز تغییر مییابد.
این نقش جدید از اهمیت مقام معلم نمیکاهد، بلکه مستلزم دانش و مهارت جدید است. درچنین محیطی، دانش آموز در فرایند یادگیری خود مسئولیت بزرگتری را به عهده میگیرد، چرا که میبایست بجوید، بیابد، نتیجه بگیرد ودانسته های خود را با دیگران شریک شود. فن آوری اطلاعات و ارتباطات، ابزارهای نیرومندی برای پشتیبانی از این سیر تحول به سوی فراگیری دانش آموز محور ونقش جدید معلم وشاگرد فراهم می کند - شمس،. - 1384 عصرحاضر با چالشهای پیچیده و بسیار در جامعه، نحوه انجام کار، برقراری ارتباط با دیگران، نحوه یادگیری ما را تحت تأثیرقرار داده است. عامل اصلی و تازه دراین تغییرات افزایش نقش بنیادی اطلاعات و دانش است.
جامعه اطلاعاتی، جامعه دانش وجامعه یادگیری اصطلاحاتی برای معرفی این دوره هستند. تغییرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه نه تنها بر دنیای اطراف معلم تأثیر میگذارد، بلکه باعث تغییر دانش آموزان، معلم و ابزارها و وسایل مورد استفاده برای تدریس می شود. در زمان حاضر، معلمان باید دانش خود را در مورد تغییرات مداوم در فرایند یاددهی یادگیری دوباره خلق کنند - وایلانت6،. - 2007 صلاحیت معلمی، مجموعه شناختها، گرایشها و مهارتهایی است که معلم با کسب آنها میتواند در جریان تعلیم و تربیت به پرورش جسمی، عقلی، عاطفی، اجتماعی و معنوی فراگیران کمک کند. صلاحیتهای معلمی را میتوان درسه حیطه صلاحیتهای شناختی7، صلاحیتهای عاطفی 8 و صلاحیتهای مهارتی9 طبقه بندی نمود.
منظور از صلاحیتهای شناختی مجموعه آگاهیها و مهارتهای ذهنی است که معلم را در شناخت و تحلیل مسائل و موضوعات مرتبط با تعلیم وتربیت توانا میسازد. صلاحیتهای عاطفی، مجموعه گرایشها و علایق معلم نسبت به مسائل و موضوعات مرتبط با تعلیم و تربیت است و صلاحیتهای مهارتی به مهارتها و توانایی های علمی معلم در فرآیند یادگیری مرتبط میشود و از مجموعه صلاحیتهای سه گانه، صلاحیت تأثیرگذاری بر دانش آموز حاصل میشود - ملکی،. - 1384 هانتلی - 2008 - 10 قابلیتهای معلمان را در سه زمینه دانش حرفهای، عمل حرفهای و تعهد حرفهای دسته بندی کرده است.
دانش حرفهای شامل دانش محتوا، شناخت دانش آموز و آگاهی از تدریس و یادگیری است. عمل حرفهای از طراحی یادگیری، ایجاد محیط یادگیری و سنجش و ارزشیابی یادگیری تشکیل شده است و تعهد حرفهای، یادگیری حرفه-ای، مشارکت، رهبری، ارزشها، ارتباطات و اخلاقیات را شامل میشود. کاستر و همکارانش - 2005 - 11 صلاحیتهای معلمان را به پنج دسته اصلی و زیر مجموعههای آنها تقسیم میکنندکه عبارتند از:
-1 دانش تخصصی شامل: داشتن اطلاعات لازم در زمینه دانش تخصصی، توسعه و به روز نگه داشتن آن؛
-2 ارتباطات شامل: برقراری ارتباط با دانش آموزان با داشتن پیشینه مختلف، هدایت و انجام وظایف، تحلیل و روشنسازی دیدگاههای دانشآموزان؛
-3 سازماندهی شامل: تعیین سیستم عملکرد دانشآموزان، مدیریت زمان و تنظیم برنامه درسی مطابق اهداف سازمانی؛
-4 پداگوژی که چهار عامل را در بر میگیرد که عبارتند از: کمک به دانشآموزان و تعیین نیازهای یادگیری، تنظیم برنامه درسی بر اساس نیاز دانشآموزان مختلف، طراحی فعالیتهایی برای تسهیل یادگیری و رشد فراگیران، استفاده از فنآوری اطلاعات در تدریس
- 5 صلاحیت رفتاری شامل: داشتن رویکرد دموکراتیک، نگرش پیشکنشی، کنجکاوی در مورد تازهها، صداقت و درستی. به نظر گرنت و گیلت - 2006 - 12 معلمی اثربخش است که باور دارد تمام دانش آموزان میتوانند موفق شوند و انتظارات بالایی برای آنها در نظر میگیرد. اجتماعات یادگیری درکلاس تشکیل داده و با خانواده دانش آموزان ارتباط برقرار میکند، درحال یادگیری است و آموزش را با نیاز دانش آموزان تطبیق میدهد، مهارتها و دانش فراگیران را باور دارد و از آن در آموزش استفاده می نماید، نظارت برخود و عقاید و عملکردش داشته و از سوءگیری و پیش داوری پرهیز میکند؛ سطوح سه گانه آرمانی، رسمی وتجربه شده برنامه درسی تربیت معلم را مورد بررسی قرارداده است.
تغییرات عمیق درساختار، برنامه درسی و جمعیت دانش آموزی، هویت حرفهای معلمان را دچار بحران نموده است. فقدان صلاحیتهای مرتبط برای برخورد با این موقعیت جدید باعث شده که بسیاری از معلمان هویت حرفهای خود را درتنگنا ببینند. علاوه براین، فشارهای داخلی برای پذیرفتن مسئولیتهای جدید توسط معلمان، بین معلومات و دانش قبلی آنها فاصله انداخته و بحران هویت را عمیق تر و بیشتر نموده است.
بنابراین هویت حرفهای معلمان نیاز مبرم به بازسازی مجدد دارد - مورنو13،. - 2007 بنابراین رضایت شغلی کارمندان موجب انگیزش و تلاش آنها در پست های مورد تصدی خود میشود. لیکن پایین بودن میزان رضایت شغلی، آنان را از پویایی و تلاش پیگیر باز میدارد و به خاطر همین امر در ایران سازمان ها همیشه در تلاش برای ارتقاء میزان رضایت زیردستان خود هستند. با توجه به مطالبی که بیان شد و اینکه معلم و مدرسه بعد از خانواده نقش بسیار مهمی در ارتقای سطح دانش و مهارت دانشآموزان به عنوان آیندهسازان کشور بر عهده دارند مطالعه صلاحیتهای حرفهای معلمان و تامین رضایت شغلی آنها در تمام زمینهها امری بسیار مهم و حیاتی و تاثیر گذار در جهت پرورش موثر استعدادهای دانشآموزان در هر کشوری محسوب میشود.
در همین راستا، در فروردین و اردیبهشت 1381، وزارت آموزش و پرورش موظف به ایجاد مراکز سنجش صلاحیت حرفهای معلمان در وزارت آموزش و پرورش بهمنظور تعیین نیازها و صلاحیتهای حرفهای مشاغل آموزشی و پرورشی شده است تا براساس معیارها و ضوابط استاندارد هر پنج سال یک بار معلمان را مورد ارزیابی قرار داده و به افراد واجد شرایط، گواهی صلاحیت حرفهای اعطا کند. - صافی، . - 1382
بنابراین ضرورت انجام چنین پژوهشهای به طور مستمر و با رعایت فاصلههای زمانی مناسب در طول دورههای مختلف امری بسیار مهم و ضروری است و هدف پژوهش حاضر نیز شناسایی مواردی است که در رشد و شکوفایی هر چه بهتر دانشآموزان موثر است که از جملهی این موارد که در پیشرفت دانشآموزان نیز بسیار تاثیرگذار است بررسی صلاحیتهای حرفه ای معلمان و رضایت شغلی آنها میباشد. در ادامه به نمونههایی از تحقیقات پیشین در این زمینه اشاره میشود: حسنمرادی - 1373 - ، و شکوهیان - - 1374 بر مبنای تحقیقات خود گزارش دادهاند که سطح مهارت معلمان پایین و معلمان مهارت کافی ندارند. لنکرانی - - 1382 بیان میکند که بسیاری از معلمان در صلاحیتهای مدیریت کلاس، استفاده از ابزار مؤثر در تدریس خصوصا روش چند رسانهای14، در وضعیت مطلوبی نیستند.
