مقاله رابطه رضایت شغلی و روان رنجورخویی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

بخشی از مقاله

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه رضایت شغلی و روانرنجورخویی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان بود. جامعه و نمونه: جامعه آماری شامل دو گروه معلمان دوره متوسطه شهر تهران به تعداد 11473 نفر و دانشآموزان دختر و پسر دوره متوسطه به تعداد 167845 نفر در سال تحصیلی 94-95 را تشکیل دادند. به روش نمونه گیری خوشهای چند مرحلهای 100 نفر معلم و 400 نفر دانشآموز - 200 نفر دختر و 200 نفر پسر - به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. روش: روش پژوهش از نوع همبستگی بود. برای جمع آوری دادهها از پرسشنامههای رضایت شغلی بری فیلد و روث - - 1951، شخصیت پنج عاملی کاستا و مک کری - - 1989 و انگیزه پیشرفت تحصیلی علی و مک اینرنی - - 2005 استفاده شد. روش تجزیه تحلیل دادهها ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه بود. یافتهها: نتایج نشان داد که بین رضایت شغلی معلم با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان رابطه مثبت و معنیدار وجود داشت - . - P<0/01 بین روانرنجورخویی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان رابطه منفی و معنی دار وجود داشت - . - P<0/01 همچنین نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد از بین متغیرهای پیش بین، تنها متغیر روانرنجورخویی شخصیتی معلمان سهم معنیداری در پیش بینی انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان داشتند - . - P<0/05

کلیدواژه: رضایت شغلی، روانرنجورخویی، معلمان، انگیزه پیشرفت تحصیلی، دانشآموزان.
.1مقدمه

دانشآموزان بخش مهم و عظیمی از جمعیت هر کشوری را تشکیل میدهند. درصد قابل توجهی از دانشآموزان در مدارس ابتدایی مشغول به تحصیل هستند؛ دانشآموزان در مدرسه برای به دست آوردن دانش و تکنولوژی مورد نیاز مشاغل مختلف آماده میشوند - کیانی و کاکاوند، . - 1392 پیشرفت تحصیلی دانشآموزان یکی از شاخصهای مهم در ارزیابی آموزش و پرورش است و تمام کوششها و کششهای این نظام، در واقع برای رسیدن به این هدف مهم است. پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و بررسی عوامل موثر بر آن موضوع مهمی است که بخش عمده ای از پژوهش های علوم تربیتی را به خود اختصاص داده است - ارجمند سیاهپوش، قدس جعفری و فربغلانی، . - 1390

در واقع مهم ترین هدف عینی و مفید هر نظام آموزشی و پرورشی ارتقای پیشرفت تحصیلی دانشآموزان آن جامعه است. به عبارتی، جامعه و به طور ویژه آموزش و پرورش نسبت به سرنوشت، رشد و تکامل موفقیت آمیز و جایگاه دانشآموز در جامعه علاقمند است و انتظار دارد او در جوانب گوناگون اعم از ابعاد شناختی و کسب مهارت و توانایی و نیز در ابعاد شخصیتی، عاطفی و رفتاری، آن چنان که باید، پیشرفت کند و تعالی یابد - قلائی، کدیور، صرامی و اسفندیاری، . - 1391 نتایج پژوهشها حاکی از آن است که پیشرفت تحصیلی دانشآموزان مستلزم هماهنگی و تعامل میان ابعاد مختلف انگیزشی است - یوسفی، قاسمی و فیروزنیا، . - 1388

غالب رفتارهایی که انگیزه تحصیلی را نشان می دهند عبارت اند از پافشاری بر انجام تکالیف دشوار، سخت کوشی یا کوشش در جهت یادگیری در حد تسلط و انتخاب تکالیفی که به تلاش نیاز دارد. بنابراین انگیزه پیشرفت تحصیلی یا به عبارتی انگیزه درونی یک حالت روانشناختی است و هنگامی حاصل میشود که انسان خود را دارای کفایت لازم و خودمختاری ادراک شده بداند. با توجه به تاثیر انگیزه پیشرفت تحصیلی در موفقیت دانش آموزان در مدارس سعی پژوهشها سعی در شناسایی عوامل موثر بر انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان کرده اند - یوسفی، قاسمی و فیروزنیا، . - 1388در این پژوهش به بررسی رابطه دو عامل رضایت شغلی و شخصیت معلم در انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پرداخته میشود.

رضایت شغلی را یک مفهوم چند وجهی میدانند که شامل ابعاد درونی و بیرونی است. منابع رضایت درونی به ویژگیهای شخصیتی فرد بر میگردند، مانند توانایی ابتکار عمل و برقراری ارتباط با دیگران که به آنها جنبههای کیفی شغل میگویند. منابع رضایت درونی،اقتضایی و وابسته به شرایط محیطی هستند، مانند پرداخت، ارتقاء یا امنیت شغلی. تفاوت واحدهای سازمانی از نظر میزان رضایت شغلی را میتوان نشانه وجود نقاط بالقوه مشکل زا دانست - ولف، 2001؛ به نقل از درویش، . - 1386 عامل شخصیت در بسیاری از موارد نقشی بسیار مهم و قابل توجه دارد. خصوصیات شخصیتی در حقیقت، به عنوان محرکهای خلق و خو، راه دستیابی به هدف، تلقی میشوند. به این معنا که این خصوصیات انسان را مستعد انجام رفتارهای مختلف در موقعیتهای خاص مینماید - کالیگوری، . - 2008

لذا با توجه به آنچه گفته شد در این پژوهشبه بررسی رابطه رضایت شغلی و روانرنجورخویی معلم با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان پرداخته شده است.
شخصیت به عنوان سازمانی درون سیستمهای عاطفی، احساسی، شناختی و مفهومی فرد تعریف شده است که تعیین کننده واکنشهای منحصر به فرد انسان به محیط است - دول و اسکرودر، . - 2001 شخصیت از عناصر درونی و بیرونی - مکشین و ون-گلینو، - 2003 متأثر میباشد. هنگامی که از شخصیت افراد بحث میشود، در واقع به مجموعهی نسبتاً ثابتی از احساسات و رفتارهایی اشاره داریم که اساساً تحت تأثیر عوامل محیطی - اتکا، چریه، تراسی، ناتالی، روبرت و پیترزاک، - 2016 و ژنتیکی - ایوانسویچ و میتسن، - 2002 شکل گرفتهاند. یکی از نظریههای شخصیت نظریهی پنج عاملی شخصیت است - برنهارد، بتینا، میچل، فام، نوود و شاکلفورد، . - 2015

اساس مدل پنج عاملی بر مولفههای برون گرایی، روانرنجوری، گشودگی نسبت پذیرش تجربه، مقبولیت و وظیفه شناسی میباشد - کوماراجو، کارائو و اسچمک، . - 2009 مقبولیت به عنوان یک ویژگی شخصیتی شامل ملاطفت و ملایمت، تحمل، صبوری، صلح طلبی و خوش طبعی در مقابل تحریک پذیری، ستیزهجویی، پرخاشگری و تندمزاجی، تمایل فرد برای مثبت بودن، جرأتورزی، پرانرژی بودن و صمیمی بودن و تمایل فرد به بخشندگی، مهربانی، سخاوت، همدلی و همفکری، نوع دوستی و اعتماد ورزی است - کوماراجو، کارئوا، اسچمک وآدویس، . - 2011 جورج و جونز چهار عامل اساسی شخصیت و صفات شخصیتی، ارزش ها، موقعیت کار و شغل و تاثیر اجتماعی را در میزان و سطح رضایت شغلی موثر میدانند . با توجه به اهمیت اساسی نقش معلم در جریان تعلیم و تربیت و رسالتی که از نظر تکوین هدفهای آموزشی تربینی بر عهده او گذاشته شده است ضرورت دارد که خصوصیات کلی و مهارت های لازم برای ایفای نقش مورد بررسی قرار گیرد.

از محاسن انجام پژوهش این است عوامل غیر فردی موثر چون رضایت شغلی معلمان و شخصیت معلم بر انگیزش پیشرفت تحصیلی شناسایی می شود و از این طریق میتوان با برنامه ریزیهای لازم زمینه ارتقاء انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشآموزان میشود. لذا اهمیت بررسی عوامل موثر بر موفقیت و انگیزه تحصیلی دانشآموزان ضروری است. از معایب انجام ندادن این پژوهش بی توجهی به وضعیت انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشآموزان و به تبع آن بی اطلاعی از عوامل موثر بر این انگیزش در دانشآموزان خواهد بود لذا انجام پژوهش در این زمینه ضرورت و دارای اهمیت است. از نتایج این پژوهش می توان برای سازمان آموزش و پرورش برای کمک به دانش آموزان استفاده کرد. سوال پژوهش این است که آیا بین رضایت شغلی و روان رنجورخویی معلمان با انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد؟

.2مبانی پژوهشی

رحیمی کچویی، بذرافشان و علیخانی - - 1393 با عنوان رابطه بین تیپ های شخصیتی و رضایت شغلی معلمان با پیشرفت تحصیلی دانشآموزان نتایج نشان داد که تیپ شخصیتی و رضایت شغلی معلمان به تنهایی، همبستگی معناداری با پیشرفت دانش آموزان دارند. در تعامل تیپ شخصیتی و رضایت شغلی معلمان، تنها تیپ شخصیتی سهم معناداری در پیش بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد. هر چه تیپ شخصیتی معلمان بیشتر به تیپ B گرایش داشته باشد، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بالاتر است. در پژوهش حبیبی - 1392 - با عنوان رابطه بین سلسله مراتب نیازهای مازلو، منبع کنترل و سابقه خدمت با رضایت شغلی معلمین ابتدایی شهر تهران آمده نتایج نشان داد که ارتباط بین نیاز فیزیولوژیک با منبع کنترل رابطه معنا داری را نشان نمیدهد، در حالیکه بین نیازهای ایمنی، نیاز اجتماعی، احترام و خود شکوفایی با منبع کنترل رابطه معنا داری تایید میگردد.

نتیجه حاصل از این بررسی ارتباط بین سلسله مراتب نیازهای مازلو با رضایت شغلی رابطه معناداری را نشان میدهد، همچنین ارتباط بین سلسله مراتب نیازهای مازلو با رضایت شغلی و سابقه خدمت رابطه معناداری را نشان میدهد. بررسی نتایج حاکی از آن است که بین منبع کنترل با رضایت شغلی معلمان ابتدایی رابطه معناداری وجود دارد و همچنین بین سابقه خدمت و رضایت شغلی رابطه معنادار تایید میگردد. با توجه به مدل نهایی رگرسیون مربوط به رابطه سلسله مراتب نیازهای مازلو، سابقه خدمت، منبع کنترل با رضایت شغلی نشان میدهد که بهترین عامل افزایش رضایت شغلی سابقه خدمت میباشد. در پژوهش اسمعیل، یائو، یئو، لای-کوآن و سون-یئو - - 2016 در پژوهشی با عنوان استرس شغلی، هوش هیجانی و رضایت مندی شغلی: یک مطالعه آزمایشی در موسسه خصوصی آموزش عالی نتایج نشان داد که بین استرس شغلی رضایت مندی شغلی رابطه منفی و معنی دار و بین هوش هیجانی و رضایت مندی شغلی رابطه مثبت و معنی داری در کارکنان آموزش عالی وجود دارد.

در پژوهش وانگ، هال و رحیمی - - 2015 با عنوان خودکارآمدی و اسنادهای علی در معلمانو تاثیر آن بر فرسودگی شغلی و رضایت شغلی و بیماری نتایج نشان داد که یافته ها برروی 523 معلم کانادایی نشان داد که خودکارآمدی و اسنادهای علی به طور مستقل نقش پیش بینی کننده برروی فرسودگی شغلی و رضایت شغلی معلمان دارند. همچنین نتایج نشان داد که خودکارآمدی معلم برای درگیری تحصیلی دانش آموز پیش بینی کننده است و خودکارآمدی و اسنادهای علی نه تنها درگیری تحصیلی دانش آموزان را پیش بینی می کنند بلکه این متغیرها می توانند پیش بینی کننده بهزیستی روانشناختی و عدم ترک شغل معلمان را پیش بینی کند. در پژوهش شیفیله اسچافنر - - 2015 با عنوان انگیزاننده های معلم، اهداف تسلط و خودکارآمدی به عنوان پیش بینی کننده های آموزشی و انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان نتایج نشان داد که شخصیت و انگیزش معلم نقش پیش بینی کنندهای را در پیش بینی شیوههای آموزشی در مدرسه و انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد.

.3روش پژوهش

پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. در این پژوهش رضایت شغلی و شخصیت معلم به عنوان متغیرهای پیش بین و انگیزه پیشرفت تحصیلی به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شدند. در این پژوهش جامعه آماری شامل دو گروه بودند. گروه اول کلیه معلمان دوره متوسطه آموزش و پرورش شهر تهران به تعداد 11473 نفر بودند و گروه دوم کلیه دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهر تهران به تعداد 167845 نفر بودند که از این تعداد 52965 نفر در رشته ریاضی، 57931 نفر در رشته علوم انسانی و 56900 نفر در رشته تجربه در سال تحصیلی 1394- 1395 مشغول به تحصیل بودند. در این پژوهش به دلیل حجم گسترده جامعه آماری، تعداد 100 معلم به عنوان نمونه و با استفاده ازروش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. به این ترتیب که ابتدا شهر تهران به پنج خوشه - شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز - تقسیم شدند، سپس از هر خوشه یک منطقه آموزشی و از هر منطقه تعداد 4 دبیرستان - دخترانه و پسرانه - به صورت تصادفی انتخاب و در نهایت پرسشنامههایی در آن مدارس توسط معلمان و دانش آموزان آنها تکمیل شد. لازم به ذکر است برای هر معلم تعداد 4 دانش آموز همان معلم، به صورت تصادفی ساده انتخاب و پرسشنامه ها را تکمیل کردند.

-1-3ابزارهای پژوهش
-1-1-3پرسشنامه رضایت شغلی

این پرسشنامه توسط بری فیلد و روث - 1951 ، به نقل از رضایی و خلیل زاده، - 1388، به منظور میزان رضایت شغلی افراد شاخته شده است و شامل 19 سوال 5 گزینه ای است. در این پرسشنامه از پاسخ دهندگان خواسته میشود تا احساس و نگرش های خود را نسبت به شغل شان بر روی مقیاس 5 درجهای مشخص کنند. در گویههای 1، 2، 3، 4، 6، 8، 10، 13، 14، 16، 18 برای گزینه به شدت مخالفم، مخالفم، بلاتکلیفم، موافقم و به شدت موافقم به ترتیب 1، 2، 3، 4، 5 منظور شده است. به این ترتیب حداقل نمره کل گویه های این ابزار برابر 19 و حداکثر نمره آن برابر 95 می باشد. رضایی و خلیل زاده - 1388 - ، ضریب پایایی پرسشنامه رضایت شغلی فیلد و روث با استفاده از آلفای کرونباخ 0/68 محاسبه گردید. این پژوهش روایی و پایایی پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. در روایی همزمان ضریب همبستگی بین میانگین 18 سوال اول و با سوال 19 مقدار 0/74 به دست آمد و در بررسی روایی محتوایی ضریب روایی کل سوالهای پرسشنامه رضایت شغلی 0/72 محاسبه شد. در این پژوهش بر روی معلمان شهر تعران برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ 0/91 به دست آمد.

-2-1-3پرسشنامه روان رنجورخویی

این خرده مقیاس توسط کاستا و مک کری - 1989؛ به نقل از انیسی، مجدیان، جوشن لو و گوهری کامل، - 1390 ساخته شده است و 10 سؤال دارد. تمامی گویههای این پرسشنامه، به صورت پنج گزینه ای طیف لیکرت پاسخ داده می شوند و هر گویه، امتیازی بین1 تا 5 را به خود اختصاص میدهد. پایایی پرسشنامه به وسیله ضریب آلفای کرونباخ در پژوهش کاستا و مگ گری آلفای کرونباخ بین 0/68 تا 0/86 را نشان داده شده است - کاستا و مک گری، . - 2002 همچنین در بررسی ویژگیهای روان سنجی پرسشنامه نئو نسخه کوتاه توسط روشن و همکاران - - 1385 ضرایب باز آزمایی با فاصله یک هفته بین 0/76 تا 0/85 محاسبه شد. در پژوهش گروسی - 1377؛ نقل از بشیری، - 1394 آلفای کرونباخ بدست آمده برای زیر مقیاس های این پرسشنامه بین 0/75 تا 0/83 محاسبه شد. در پژوهش حاضر بر روی معلمان شهر تهران برای بررسی پایایی آزمون از روش همسانی درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب برای روان رنجورخویی 0/78 به دست آمد.

-3-1-3پرسشنامه انگیزه پیشرفت تحصیلی