بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه فرسودگی شغلی در شغل پراسترس پرستاری، عاملی اساسی برای افت کارایی و اثربخشی پرستاران، در بیمارستانهاست. یکی از متغیرهای تأثیرگذار بر این امر کسب و بهکارگیری دانش و اطلاعات روزآمد و تبادل این اطلاعات بین همکاران میباشد، چنین فرایندی نیازمند بهکارگیری سبک جدیدی از مدیریت به نام مدیریت دانش میباشند. لذا پژوهش حاضر باهدف بررسی نقش مدیریت دانش در کاهش فرسودگی شغلی پرستاران شاغل در اورژانس بیمارستان امام رضا - ع - شهر مشهد انجام گردید. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است، برای تجزیهوتحلیل دادهها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. در پژوهش حاضر جامعه آماری شامل همه پرستاران شاغل در اورژانس بیمارستان امام رضا - ع - شهر مشهد بودند که 200 نفر از پرسنل بهصورت تصادفی ساده انتخاب و پرسشنامههای مدیریت دانش و فرسودگی شغلی را کامل نمودند. یافتهها نشان داد که بین مدیریت دانش با فرسودگی شغلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. همچنین در بین ابعاد مدیریت دانش، اشتراک و تسهیم اطلاعات نقش پررنگتری در این زمینه ایفا میکند. با توجه به یافتههای حاضر یکی از روشهای کاهش فرسودگی شغلی پرستان، افزایش سطح مدیریت دانش در بین آنان است.
کلمات کلیدی: فرسودگی شغلی، مدیریت دانش، پرستاران، اورژانس، بیمارستان.
مقدمه و بیان مسأله:
با افزایش دغدغههای عصر حاضر در زیر سایه سیستماتیک شدن سازمانها و مراکز، زندگی شخصی و کاری افراد دستخوش دگرگونیهای عمدهای شده است. بروز این تغییرات تنش و استرس را فرامیخواند که در صورت عدم رسیدگی و برطرف شدن این حالات درنهایت به فرسودگیهای جسمی، روانی و شغلی منجر میشود. فرسودگی شغلی نشانههای فروپاشی عاطفی بعد از مهرومومها درگیری و اشتغال به کار است ، این نشانهها در بین مشاغل پرستاری، پزشکی، آموزشی، امنیتی و مواردی از این قبیل بیشتر مشاهده میشود. این اختلال با محرکهای تنشزایی مانند داشتن مراجع بیشازحد در یکزمان یا حجم کار بالا، نداشتن وقت کافی برای استراحت، ساعتهای کاری بسیار زیاد و سبک رهبری و کنترل پرستاران به روش مستبدانه، فقدان حمایت یا قدردانی، تقدیر و عدم پیشرفت و ترقی، داشتن نوع تیپ شخصیت A، میزان تحصیلات، جنسیت کارکنان، سن و سابقه اشتغال، میزان تعهد کاری و با داشتن مسئولیتهای همستیزنده و همزمانی، تعارض و تناقض و ازدیاد و ابهام وظایف، مرتبط است - ساعتچی، . - 1383
محیط پیرامون بشر شامل عوامل فیزیکی، اجتماعی و روانی است که هرکدام در وضعیت سلامتی نقش مهمی دارند. یکی از عوامل مهم تنشزا در انسان، محیط کاری است که میتواند دیگر حیطههای زندگی او را نیز تحت تأثیر قرار دهد. فرسودگی شغلی با فشارهای روانی که باعث عدم تعادل بین مطالبات و خواستههای محیطی با توانائی فرد برای پاسخ دادن به آنها میشود، در ارتباط است که به تجربه منفی در فرد و فرسودگی شغلی منتهی میگردد. فرسودگی شغلی3 در اثر فشار مداوم روانی پدید میآید که موجب تباهی در کیفیت خدمات ارائهشده توسط کارکنان میشود - حسینی، . - 1390 هر چه این فشارها بیشتر باشد میزان فرسودگی شغلی هم بالا میرود. زمانی که حجم فعالیت در حد توانائی افراد نباشد و کار در شرایط نامناسب انجام شود، کار زدگی یا تحلیل قوای روانی که گاهی با افسردگی همراه است اتفاق میافتد.
اگر خستگی در اثر کارهای یکنواخت و طولانی و در شرایط نامساعد بهتدریج بهصورت مزمن درآید و پس از مدتی عوارض و اختلالات جسمی و روحی در فرد ایجاد میکند که اگر در این مرحله درمان نشود بهصورت خستگیهای مزمن، عمومی و عصبی و درنهایت خستگی مفرط درمیآید و تمام اعمال جسمی و ذهنی فرد را مختل میکند. فرسودگی شغلی در اثر استرس افزایش مییابد، وقتی انگیزه و عزتنفس کاهش، قدرت و توانائی افراد کم و رغبت و تمایل آنها به انجام کار و فعالیت کاهش یافت - حمیدیان، - 1383، در این صورت گفته میشود فرد دچار فرسودگی شغلی شده است. نشانههای فرسودگی شغلی در 5 دسته خلاصه میشوند. شاخصهای هیجانی، نگرشی، رفتاری، روانشناختی و سازمانی. این شاخصها حائز اهمیت میباشند. ازجمله روشهای کاهش فرسودگی شغلی میتوان به این موارد اشاره کرد:
راههای بهبود فرسودگی شغلی، کاهش و از بین بردن استرسهای موجود در محیط کار، حمایت خانواده، دوستان و همکاران، تغییر شرایط کاری نامطلوب، استفاده از روش مدیریت زمان، استفاده از روشهای کارآمد برای انجام کارها، استفاده از روشهای خاص آرامش مانند ریلکسیشن4و مانند آن، تغییر طرز فکر نسبت به کار وزندگی، خوشبینی، توجه جدی به رفاه جسمی و روانی از قبیل تغذیه مناسب، ورزش و استراحت، توزیع کارها و کمک گرفتن از دیگران، شناخت و قبول تواناییها و نا توانائیهای خود، توسعه روابط دوستانه و صمیمانه با دیگران، انعطافپذیری در پذیرش دیدگاههای دیگران، پرورش حس شوخطبعی، در صورت حل نشدن مشکل، استفاده از خدمات روانشناسی و مشاوره تخصصی - منافزاده، . - 1394
لذا امروزه یکی از عوامل اساسی در کاهش کارایی و اثربخشی فرسودگی شغلی هست، مشاغلی که دارای فشار و کار بیشتر میباشند دارای فرسودگی بیشتری میباشد، با توجه به این امر تحقیقات مختلفی صورت گرفته است و شناسایی عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی موردتوجه محققان و پژوهشگران قرارگرفته است. که دراینبین متغیرهایی مدنظر بوده تا هم فرسودگی شغلی را کاهش دهد و هم اثربخشی و راندمان کار را بالا ببرد، لذا یکی از متغیرهای مهم در این زمینه مدیریت دانش و بهکارگیری آن میباشد که هردوی این تأثیر را میتواند همزمان داشته باشد. بهعبارتدیگر عامل مهمی که میتواند در فرسودگی شغلی اثر قابلتوجهی داشته باشد،سبک رهبری خاصی است که مدیر یک سازمان به کار میگیرد، و یکی از سبکهای جدید در این دوره مدیریت دانش کارکنان هست.
دنیای پیرامون زندگی ما به علت جهانیشدن، دچار تغییرات سریع و اجتنابناپذیری است. چالشهای عصر حاضر حاصل فناوری اطلاعات و ارتباطات است. سازمانها نیازمند تمرکز بر فنون و فناوری و یا بهکارگیری سبک جدیدی از مدیریت به نام مدیریت دانش میباشند - قربانی، . - 1388تعریف مدیریت دانش بسیار پیچیده و کلی است. ترکیب داده و اطلاعات و دانش بهصورت سازمانی مخلوط سیالی از تجربیات، ارزشها، اطلاعات موجود و نگرشهای کارشناسی نظامیافته را مطرح میکند که چارچوبی برای ارزشیابی و بهرهگیری از تجربیات و اطلاعات جدید به دست میدهد. دانش به شکلهای پویا و نیز انباشته و ایستا قابلتصور است - رحمان سرشت، . - 1379
دانش از اطلاعات و اطلاعات از دادهها مشتق میشوند. گسترش دانش به شور و هیجان یادگیری و دانش پیشین وابسته است. بهعبارتدیگر، دانش اندوخته شده عامل مهمی در تسهیل افزایش واکنش و فراگیری مفاهیم است. بنابراین، دانش ترکیب سازمانیافتهای است از »دادهها« که از طریق قوانین، فرایندها و عملکردها و تجربه حاصل آمده است. تنها از طریق این مفهوم است که »اطلاعات« حیات یافته و به دانش تبدیل میشوند - کوهن و لوینتان5، . - 1990امروزه مدیریت دانش ترکیبی از مفاهیم داده، اطلاعات و دانش است که باهم ارتباط و تفاوت دارند. داده یک مورد از حقایق و واقعیتهای خام است که منعکسکننده تعاملات و مبادلات کامل و واحد و منسجم تحت عنوان اجزاء
