بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین عزت نفس و تاب آوری با فرسودگی شغلی در کارکنان بیمارستان گلستان شهر اهواز بود. جامعه آماری شامل 800 نفر از کارکنان بیمارستان گلستان شهر اهواز بود که بر اساس جدول مورگان تعداد 265 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. طرح پژوهش از نوع همبستگی بود. ابزار های مورد استفاده در این پژوهش شامل: پرسشنامه عزت نفس روزنبرگ - - 1965، پرسشنامه تاب آوری کونور و دیویدسون - - 2003 و پرسشنامه فرسودگی شغلی مزلاچ - - 1981 می باشند.
برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیری استفاده شد. نتایج نشان داد که بین عزت نفس و فرسودگی شغلی در بین کارکنان بیمارستان، رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد. بین تاب آوری و فرسودگی شغلی در بین کارکنان بیمارستان، رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد و بین عزت نفس و تاب آوری با فرسودگی شغلی رابطه چندگانه وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون مرحله ای نیز نشان داد که متغیرهای تاب آوری و عزت نفس به ترتیب پیش بینی کننده فرسودگی شغلی در کارکنان بیمارستان می باشند.
1. مقدمه
امروزه اهمیت و نقش سرنوشت ساز شغل در ابعاد گوناگون زندگی انسانی آشکار است، زیرا شغل علاوه بر تأمین هزینه های زندگی، ارتباط مستقیمی با سلامت جسمی و روانی فرد دارد و زمینه ساز ارضای بسیاری از نیازهای غیرمادی او نیز می باشد. کار فقط یک روش زندگی آبرومندانه نیست بلکه یک عنصر مهم پایگاه اجتماعی و سرچشمه معنا در زندگی افراد است - نیری،. - 1379 بدیهی است نقش سازنده شغل منوط به تناسب ویژگیهای شغل و شاغل و احساس ارزشمندی، کارآمدی و توانمندی شاغل است.
در واقع موفقیت شغلی عبارت از احساس فرد از میزان کارآیی و توانایی اش در انجام امور محوله است - شفیع آبادی،. - 1371 اگرچه حرفه خود به سلامت روانی و جسمی کمک می کند و به کاهش 4 تا 10 درصدی شیوع افسردگی1، اضطراب2و بیماری های جسمی در شاغلین نسبت به بیکاران منجر می شود - کلوسن3،. - 1993 منابع مختلف تنیدگی حرفه ای و سازمانی از قبیل شغل فرد، نقش سازمانی فرد، روابط حرفه ای، ساختار و جو سازمانی، رویارویی خانواده با کار، ممکن است به واکنش های روانی مختلفی منجرشوند که فرسودگی شغلی یکی از این واکنش ها محسوب می شود.
محیط بشر شامل عوامل فیزیکی، اجتماعی و روانی است که هر کدام در وضعیت سلامتی بشر نقش مهمی دارند یکی از عوامل تنیدگی زا در انسان، محیط کار وی است که می تواند دیگر حیطه های زندگی او را تحت تأثیر قرار دهد. قسمت عمده ای از زندگی روزانه ی هر شخص صرف اشتغال به کار می شود. یکی از مفاهیمی که در سالهای اخیر توجه روان شناسان کار، روانشناسان بهره وری و روان شناسان صنعتی و سازمانی را به خود معطوف داشته، نشانه ها، علل و آثار فرسودگی شغلی4 است - استورا،. - 1377 فرسودگی شغلی با فشار های روانی5 ارتباط دارد.
فشارهای روانی وقتی رخ می دهد که عدم تعادل بین مطالبات و خواسته های محیطی با توانائی فرد برای پاسخ دادن به آنها وجود داشته باشد. هرچه مطالبات و خواسته های محیطی افزایش یابد و توانائی فرد برای پاسخ دادن به آنها کاهش یابد فشار روانی ایجاد می شود که باعث تجربه ی منفی در فرد و فرسودگی شغلی می گردد. در واقع فرسودگی شغلی در اثر فشار مداوم روانی پدید می آید - فاربر1983 6؛ نقل از احمدی، . - 1381 فرسودگی شغلی پیامدی از فشار شغلی دایم و مکرر است. بدین ترتیب که شخص در محیط کارش به علت عوامل درونی و بیرونی احساس فشار می کند و این فشار، پیوسته و چندین باره بوده و سرانجام به احساس فرسودگی تبدیل میگردد.
فرسودگی شغلی به عنوان فقدان انرژی و نشاط تعریف میشود و شخص دچار فرسودگی شغلی احساس کسالتانگیزی را نسبت به انجام رفتار شغلی نشان میدهد . شخصی که مسئولیتهای هم ستیزنده و همزمانی دارد، این احساس را خواهد داشت که به چند جهت کشیده میشود، این امر به خستگی از کار و سرانجام، فرسودگی شغلی خواهد انجامید - گرین برگ7،. - 1991 فرسودگی شغلی، سندرمی شایع در مشاغلی است که قسمت عمده زمان در آن، صرف حمایت از سایر افراد میشود و در بین شاغلین حرفههای پزشکی، بسیار مورد مطالعه قرار گرفته است.
فرسودگی شغلی با گزارشات مشخصی از کاهش توانایی در توجه کردن به بیماران همراه بوده است. مدل مازلاچ فرسودگی شغلی، سندرم خستگی هیجانی، مسخ شخصیت8 و کاهش احساس کفایت شخصی، یا ترکیبی از این ویژگی ها را در افراد مورد مطالعه توصیف می کند. پرستاران نسبت به پیشرفت فرسودگی شغلی مستعدترند و علت آن، به طور عمده، ماهیت شغل و تقاضای هیجانی آنان است - پیامی بوساری، . - 1381 فرسودگی شغلی در پاسخ به فشارهای هیجانی مزمن پیشرفت کرده، در نتیجه در رابطه پرستاران با بیماران، همکاران، خانواده و محیط اجتماعی، اختلال ایجاد میکند.
همچنین، فرسودگی شغلی ارتباط نزدیکی با غیبت از کار پرستاران و رهاکردن شغل پرستاری دارد و در نهایت به کاهش توجه و مراقبت از بیماران منتهی میشودشدّت. فرسودگی شغلی در پرسنلی که در زمینههای مختلف مشغول به کارند، متفاوت است. مقایسه انجام شده بین بخشهای مختلف بیمارستان - اتاق عمل، بخش کودکان، زنان و جراحی - ، تأثیر محیط را بر فرسودگی شغلی، تأیید میکند - عبدی و شهبازی ،. - 1383 یکی از عوامل مرتبط با فرسودگی شغلی در پرسنل بیمارستان، عزت نفس1 است.
انسانها میل و اشتیاق به داشتن عزت نفس را به عنوان یک نیاز اساسی تجربه می کنند. عزت نفس اعتماد به ظرفیت فرد برای کسب ارزش هاست - براندن 2، . - 1970 این سازه ی شخصیتی یک مفهوم ذهنی و پایدار از تایید خود واقعی است و دیدگاهها و ارزشهای فرد را در اغلب سطوح بنیادی تجربه گری روان شناختی بیان می کند - بدنار و پترسون3، . - 1995 اوسبورن - 1993 - 4، عزت نفس را به عنوان احساس مثبت و و منفی نسبتا دایمی درباره خود که ممکن است کم و بیش در برخورد با افراد شکل بگیرد، تعریف می کند.
عزت نفس عموما یک مولفه ارزیابی کننده از خودپنداره و معرف گستره خود است که شامل: جنبه های شناختی، رفتاری و نیز عاطفی است. در حالی که این سازه اغلب برای اشاره به مفهوم کلی ارزش شخصی استفاده می شود. مفاهیم ظریف مانند: اعتماد به خود تلویحا به عنوان یک مفهوم عزت نفس در بیشتر حیطه های خاص مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین، به طور وسیع فرض می شود که عزت نفس به عنوان یک صفت عمل می کند.
یعنی عزت نفس در طول زمان در افراد ثابت است. با این وجود، این اصطلاح یک سازه ی رایج در حیطه های مختلف روان شناسی از جمله شخصیت - خجالتی بودن 5 - ، رفتاری - عملکرد تکلیف - 6، شناختی - سوگیری اسنادی - 7 و مفاهیم بالینی - اضطراب و افسردگی - 8 در ارتباط است. به ویژه تعدادی از پژوهشگران بر کارکردهای انطباقی و خود حمایتی عزت نفس تاکید دارند - بلاسکویچ و توماکا9،. - 1991 اغلب انسانها اهمیت عزت نفس را احساس می کنند و برای آنها بسیار دشوار و حتی غیر ممکن است که نسبت به توصیف های دیگران درباره خود مانند عدم صلاحیت، جاذبه و غیره بی اعتنا باشند. به نظر می رسد که عزت نفس عامل اصلی و اساسی در سازگاری عاطفی _ اجتماعی است.
افراد دارای عزت نفس ضعیف به سادگی تحت تأثیر عوامل خطرزا ی روانیB اجتماعی مانند: فشار کاری، عدم حمایت اجتماعی، تنهایی کار کردن، کار در بخش های پراسترس، کار با بیماران مزمن و سرطانی و کار در بخش ها ی ویژه قرار می گیرند و نسبت به افراد دارای عزت نفس بالا دارای مشکلات بیشتری هستند همچنین مستعد بروز علایم جسمی سلامتی در پاسخ به استرس هستند. همچنین پرستارانی که مبتلا به فرسودگی شغلی باشند قادر به برآورد کردن نیازهای بیماران خود نیستند یکی دیگر از سازه های مرتبط با فرسودگی شغلی در پرسنل بیمارستان، تاب آوری11 می باشد. کنار آمدن موفقیت آمیز فرد با عوامل استرس زا و موقعیت های دشوار، تاب آوری نامیده می شود - مک کوبین12، . - 1996 تاب آوری به عنوان حیطه ای پر طرفدار در سال های اخیر، به مطالعه و کشف توانمندی های فردی و بین فردی می پردازد که باعث پیشرفت و مقاومت در شرایط دشوار می شود .
