بخشی از مقاله
چکیده
هدف: مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطهی طرحوارههای ناسازگار اولیه با تعارضات ارتباطی دختران نوجوان و والدینشان انجام شد.
روش: این پژوهش از نوع همبستگی بوده و نمونه پژوهش شامل 370 نفر از دانش آموزان دختر مشغول به تحصیل در شهر ستان ا سلام شهر در سال تح صیلی 92 -91 بود که با روش نمونهگیری خو شه ای چندمرحلهای انتخاب شدند. برای اندازهگیری متغیرهای پژوهشی از دو پرسشنامه مقیاس رابطه ولی - فرزندی - PCRS - و پرسشنامه طرحواره ای ناسازگار اولیه یانگ - فرم کوتاه - استفاده شد. برای تحلیل دادهها از آمار توصیفی و آمار استنباطی نظیر ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد.
یافتهها: نتایج ن شان داد طرحوارههای نا سازگار محرومیت هیجانی، ایثار، ا ستحقاق و خوی شتنداری نوجوانان دختر پیشبینی کننده معنیداری برای کیفیت رابطه با مادر و تنها طرحوارهی محرومیت هیجانی پیشبینی کننده معنیدار کیفیت رابطه با پدران بود.
واژههای کلیدی: طرحوارههای ناسازگار اولیه، نوجوانی، تعارض ارتباطی
مقدمه
نوجوانی دورهی انتقالی ا ست که در آن فرد از امنیت کودکی به سوی م سئولیتپذیری و امتیازات بزرگ سالی حرکت میکند - موگلر1، 2009؛ به نقل از ودادیان و همکاران، . - 1390
دورهای که یک سری تغییرات مهم بهطور همزمان در درون و بیرون فرد رخ میدهد و این تغییرات شدید، شیوههای آگاهانه تفکّر و عمل را موقتاً مختل میکند، درنتیجه افراد نسبت به زمانهای دیگر از لحاظ روانشناختی آسیبپذیرتر هستند، آشفتگی ناشی از تغییرات نوجوانی ممکن است خود چالشی باشد که نوجوانان باید خود را با آن وفق دهند،تعداد نسبتاً کمی از نوجوانانی که مشکلات هیجانی را تجربه میکنند، این مسائل را در دوران بزرگسالی نیز نشان میدهند، یکی از این مشکلات هیجانی، خشم و عدم مدیریت آن است - شهرآرای، . - 1384 از طرفی دیگر نوجوانی، دورهای از زندگی است که والدین فرزندپروری را د شوار میدانند - جونز2،فرهند3 و بیچ4، . - 2007
در این دوره تمایلات خودمختاری و ا ستقلال بی شتری از سوی نوجوانان بروز داده می شود، از دیدگاه شناختگرایان نوجوان بهوا سطهی ظرفیتهای شناختی جدید، بهتدریج این توانایی را مییابد که در مورد زندگی، ارزشها و آینده فکر کندو درصدد است تا والدین آرمانی خود را بیابد و از این رو انتقاد کردن را آغاز میکند، ب سیاری از والدین هنگامیکه فرزندان شان به سن نوجوانی میر سند د ستخوش حیرت می شوند، در این و ضعیت ناهمگون که والدین بهویژه مادران، نوجوانان خود را ناسازگار میدانند و نوجوانان هم والدین خود را قبول ندارند، امکان وقوع بسیاری از حوادث ناگوار برای نوجوانان میرود - کار5، . - 2005
نوجوان باید بتواند با ایجاد ارتباطی کارآمد با والدین، هویت جن سی، اجتماعی، شناختی و خانوادگی جداگانهای شکل داده و از زیر چتر حمایتگر والدین خارج شود فینکوارت6 و همکاران معتقدند م شکلی که اکثر نوجوانان در این م سیر با آن مواجه هستند، این ا ست که آنها خودمختاری و ا ستقلال را در درون خانواده و از والدین میخواهند، به همین دلیل، تلاش فزاینده نوجوان برای د ستیابی به خودمختاری میتواند منجر به افزایش تعارضات والد- فرزندی در اوایل نوجوانی و ایجاد احساسات منفی در طول دوران نوجوانی شود - ودادیان و همکاران، . - 1390تقریباً تمامی متخصصین روانشناسی و علوم تربیتی بر این باورند که دورهی نوجوانی حساسترین، بحرانیترین و مهمترین دورهی رشد هر انسان میباشد، در این دوره فرد به بلوغ میرسد، در پی کشف هویت خود است، به دنبال استقلال و جدایی از وابستگیهای دورهی کودکی است، به همین دلیل در این دوره نوجوانان دارای وضعیت روانی باثباتی نیستند و در این دوره است کهمعمولاً بیشترین مشکلات رفتاری برای نوجوانان بوجود میآید - سلیمی و همکاران، . - 1386
با توجه به ویژگیهای این دوران میتوان بروز تعارض را در نوجوان با والد پیشبینی کرد و از آنجا که بنیان بسیاری از بزهکاریها و کجرویهای اجتماعی در خانواده شکل میگیرد باید برای حل و کاهش تعارضات والد- فرزندی کوشید تعارضات ارتباطی امروزه بهعنوان یکی از مهمترین چالشها بین نوجوانان و والدین آنهاست. هراندازه میزان تعارض بین والدین و نوجوان بیشتر باشد میزان هیجانات منفی و مشکلات رفتاری در نوجوان بیشتر میشود - شان7، فلورز8 و مارین9 ، . - 2009نکته حائز اهمیت این دوران این ا ست که سرعت ر شد در تمام ابعاد هماهنگ نی ست. ر شد عاطفی- ذهنی برخی از دختران نوجوان در این دوران دچار وقفه و ا شکال می شود. ناهماهنگی میان سرعت ر شد جن سی و ج سمانی و کندی ر شد عاطفی-ذهنی و عقلی، عدم تعادل خطرناکی را به وجود میآورد که تعارض ها ،کردارهای خلاف اجتماع و بهطورکلی واکنش های نوجوانان بزهکار،از پیامدهای آن میباشد.
از آنجایی که دختران ، در مسیر رشد و تکامل خود بعد از گذر از دوران کودکی و طی دوران بلوغ در تلاطم انواع نگرانیهای فردی و اجتماعی و مشکلات جسمی خاص قرار میگیرند، عدمحمایت و راهنمایی آنها ضربه های جبرانناپذیری را به آنها وارد خواهد نمود. در آغاز دوره نوجوانی، دختر به دنبال اعتبار بیرونی برای امیدها و خوا ستههای خود می با شد اگر به هیجانات دختر اعتبار داده ن شود و در م سیر م شخ صی هدایت نگردد، ممکن ا ست ناامیدی، خشم و اضطراب او برحسب خلقیاتی که دارد به راههایی نظیر افسردگی، بدخلقی، بیماری جسمی، رفتارهای خود مخرب مانند ا ستفاده از مواد مخدر، عناد و د شمنی ن سبت به والدین یا دو ستان ، فرار از خانه یا خودک شی بیانجامد - صابری، علامه، امیدی، اسپنانی، . - 1389
پژوهشهای انجام شده در زمینهی تعارضات ارتباطی نوجوانان با والدین بیان میدارند که برخی عوامل مؤثر در ایجاد تعارضات والد- فرزند، روانشناختی هستند، لذا طرحوارههای ناسازگار اولیّه10از جمله متغیرهای روانشناختی مورد بررسی در این زمینه است که هدف پژوهش حاضر نیز میباشد.یانگ میگوید: »طرحوارههای ناسازگار اولیه به موضوعات بینهایت ثابت و مداومی برمیگردد که در طی دوران کودکی ر شد یافتهاند و در طول زندگی فرد ثابت ه ستند، این طرحوارهها بهعنوان الگوهایی برای پردازش تجربیات بعدی به کار گرفته میشوند« - راکلی11، . - 2007این طرحوارهها زمانی به وجود میآیند که نیازهای ا سا سی روان شناختی جهان شمول - دلب ستگی ایمن خودگردانی، آزادی در بیان نیازها و هیجانهای سالم، خودانگیختگی، محدودیتهای واقعبینانه - برآورده نمیشوند - تیم12، . - 2010 بنابراین توجه به نوجوانان و مسائل ارتباطی آنان به ویژه تعارضات میان فردی آنها با والدینشان میتواند از بروز پیامدهای منفی که بهطورجدی آیندهی آنها را تهدید میکند جلوگیری نماید و به بهبود روابط دختران با والدین بیانجامد و بر ر روابط اجتماعی آنان نیز تأثیر مثبتی داشته باشند
فرضیّه پژوهش
.1 بین طرحوارههای ناسازگار اولیه با تعارضات ارتباطی دختران نوجوان و والدین آنها همبستگی مثبت وجود دارد.روش پژوهش طرح پژوهش با توجه به ماهیت فرضیه های پژوهش و شیوه گردآوری داده های توصیفی از نوع همبستگی است.جامعه، نمونه و روش نمونه گیری جامعهی آماری پژوهش شامل کلیهی دانشآموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان اسلامشهر - 7663نفر - میباشد.روش نمونهگیری: با توجه به گ سترده بودن جامعه آماری - شهرستان اسلام شهر - از روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای استفاده شد.حجم نمونه نیز بر اساس جدول مورگان 370 نفر برآورد شد.
ابزارهای سنجش
مقیاس رابطهی ولی- فرزندی - PCRS -
این مقیاس رابطهی ولی- فرزندی یک ابزار 24 سؤالی برای سنجیدن نظرات جوانان، دربارهی رابطهی آنها با والدینشان است، این مقیاس توسط فاین مورلند و شوبل - 1983 - ساخته شده است، این مقیاس دو صورت دارد، یکی برای سنجیدن رابطهی مادر با فرزند و دیگری برای سنجیدن رابطهی پدر با فرزند ..نمرهگذاری مقیاس رابطهی ولی- فرزندی به این صورت ا ست که نمرهی سؤالهای منفی 3 ماده را معکوس کرده و سپس جمع مادههای هر عامل بر تعداد مادهها تقسیم میشود، البته میتوان فقط نمرههای هر ماده را جمع کرد، نمرهی کل مقیاس نیز حاصل جمع نمرهی فرد در چهار خرده مقیاس است - ثنایی و همکاران، - 1387 فاین و همکاران ضریب آلفای کرونباخ0/61 تا 0/96 برای خرده مقیاسهای رابطهی مادر گزارش نموده است - فاین و همکاران، . - 1983مقدار ضریب آلفای کرونباخ در پژوهش کردلو - 1380 - برای آزمودنیهای دختر 0/94 و برای دانش-آموزان پسر %95 محاسبه شد - ثنایی ذاکر، . - 1387پرهیزگار نیز در پژوهش خود پایایی این پر سش نامه را با روش آلفای کرونباخ برای فرم مادر0/92 محا سبه کرد که ن شان میدهد این پرسشنامه از همسانی درونی عالی برخوردار است - پرهیزگار، . - 1380
