بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر مقایسه سازگاری - عاطفی، اجتماعی و تحصیلی - دختران ایتام و غیر ایتام می باشد. روش پژوهش علی مقایسه ای بود. جامعه شامل کلیه ایتام و کلیه دانش آموزان دختر غیر ایتام شهرستان شهریار در سال 1395 است. 45 دختر ایتام و 45 دختر غیر ایتام به روش نمونه گیری تصادفی ساده وارد پژوهش شدند . ابزار پژوهش پرسشنامه سازگاری سینها و سینگ - - 1993 بود.
برای تحلیل دادهها از تحلیل واریانس چند متغیره استفاده شده است. نتایج نشان داد که از نظر سازگاری - عاطفی، اجتماعی و تحصیلی - در میان دو گروه ایتام و عادی تفاوت معناداری وجود ندارد. میتوان نتیجه گیری که وضعیت ایتام دختران شهرستان شهریار بر اساس نتایج پژوهش حاضر تاثیری بر سازگاری - عاطفی، اجتماعی و تحصیلی - ، آنان نگذاشته است.
مقدمه
خانواده به عنوان یک واحد عاطفی-اجتماعی کانون رشد و تکامل، التیام و شفا دهندگی، تغییر و تحول است که همبستر شکوفایی و هم بستر فروپاشی است. بر همین اساس شکل گیری،پرورش و ارضاء بسیاری از نیازهای اساسی انسان از خانواده شروع و به جامعه ختم می شود. انسان علاوه بر نیازهای فیزیولوژیک دارای نیازهای متعدد روانشناختی است که مهمترین آنها عبارتند از شایستگی، خود مختاری و وابستگی است. شایستگی عبارت است از نیاز به موثر بودن در تعامل با محیط که بیانگر میل به کاربردن استعدادها و مهارت ها در انجام این کار و دنبال کردن چالش های بهینه و تسلط یافتن بر آنهاست.
خودمختاری همان تجربه کردن انتخاب در شروع کردن و تنظیم کردن رفتار است وابستگی همان ارتباط ، نیاز به برقرار کردن پیوندی عاطفی و دلبستگی به دیگران است و این در حالی است که همه این نیازها برای بررسی رفتار با انگیزه دارای اهمیت بسیار است. خانواده یکی از مهمترین نهادهای جامعه و شکل دهندهی شخصیت آدمی است. مطلوبیت، رضایت، خشنودی، کیفیت و کارکرد بهینهی خانواده، عامل بسیار تاثیرگذاری در شکوفایی رشد و پیشرفت اعضای خانواده است
خانواده اولین بافتی است که فرزندان در آن فکر، احساس و رفتار میکنند، یاد میگیرند و رشد مییابند
خانواده نظام عاطفی پیچیدهای است که چند نسل را در بر میگیرد و وجه تمایز آن با سایر نظامهای اجتماعی در وفاداری، عاطفه دائمی بودن عضویت در آن است
هیچ یک از آسیبهای اجتماعی فارغ از تأثیر خانواده پدید نمیآید. به همین دلیل، هیچ جامعهای نمیتواند ادعای سلامت کند مگر آنکه از خانوادهای سالم برخوردار باشد. خانواده میتواند هم به عنوان منبع فشار روانی و هم به عنوان محلی برای حمایت از افراد درون آن باشد. در میان اکثر جوامع انسانی پدر به عنوان اصلیترین و محوریترین عضو خانواده مسئولیت سرپرستی و مدیریت خانواده را بر عهده دارد و به همین خاطر پدیده بی سرپرستی در اغلب تعاریف با عنوان فقدان پدر در خانواده تعریف میشود و غیبت وی در مسائل اقتصادی و مدیریت خانواده موثر میباشد. از سوی دیگر زن در قوانین و مقررات حقوقی ایران وظیفهای در تامین نیازهای اقتصادی خانواده نداشته و مسئولیت مهم وی در تربیت نسل انسانی و فراهم سازی رشد و شکوفایی خانواده است
با این وجود در سالهای اخیر شاهد روند رو به رشد زنانی هستیم که به تنهایی مسئولیت زندگی خود را بر دوش میکشند و به عنوان زنان سرپرست خانواده در جامعه معرفی میشوند
امروزه پدیده خانوارهای زن سرپرست به دلایل مختلف در دنیا رو به افزایش است. اغلب این خانوادهها دارای مشکلات فراوان هستند. با تغییر زندگی آنها، شرایط زندگیشان نیز تغییر می کند. به طوری که زنانی که سرپرست خانوار هستند شرایط فقیرانهتری نسبت به مردان سرپرست خانوار دارند
در میان اکثر قریب به اتفاق جوامع انسانی پدر به عنوان عنصر اصلی و محوری خانواده در طول قرون و اعصار پذیرفته شده است. مسئولیتها و تصمیم گیری نهایی در امور اقتصادی، آموزشی و پرورشی فرزندان خانواده همچنین مسائل اجتماعی و نظایر آن به عهده اوست. مادر معمولا در خانواده موجب تلطیف احساسات و عواطف فرزندان می شود. هماهنگی، همگامی،هم اندیشی پدر و مادر در یکپارچگی خانواده و شادمانی و سلامت جسمی و روانی افراد آن نقش تعیین کنندهای دارد.
پدیده تک سرپرستی به معنای جامعه شناختی و روانشناسی در تمام دنیا به صورت یک بحران بزرگ اجتماعی، ساختار اجتماعی جامعه را تهدید می کند. بسیاری از افراد تک والد یا بی سرپرست در اثر ناتوانی و عدم حمایت خانواده و جامعه به مفاسد اجتماعی گرایش پیدا می کنند . زمانی که خانواده بنا به عللی از قبیل فوت، طلاق ترک منزل و غیبت طولانی تبدیل به یک خانواده بی سرپرست یا تک والد می شود، فرزندان خانواده به دلیل خلاء وجود پدر یا مادر با مشکلات و پیچیدگیهای عاطفی، اجتماعی، آموزشی خاصی روبرو می شوند و چه بسا در معرض آسیبهای اجتماعی، بزهکاری، مشکلات اقتصادی و فرهنگی قرار می گیرند. بیشتر اختلالات رفتاری و روانی فرزندان در خانواده های تک والد و بی سرپرست مشاهده شده اختلال هایی نظیر پرخاشگری، نافرمانی، نا سازگاری در خانه و مدرسه، افت تحصیلی
از طرفی سازگاری به توانایی فرد در تطابق با محیط اطرافش اشاره دارد - پونیا و سانگوان، . - 2011 به عبارت دیگر، سازگاری، مجموعه کنشها و رفتارهایی است که فرد در موقعیتها و شرایط جدید به منظور ارائه پاسخهای مناسب به محرکهای موجود بروز میدهد. سازگاری میتواند در حیطههای مختلفی مطرح شود و ابعاد اجتماعی، خانوادگی، عاطفی و شغلی را شامل شود. برخی از پژوهشها سازگاری اجتماعی را در راس سایر ابعاد سازگاری تلقی میکنند
سازگاری یک فرایند دو سویه است، از یک طرف فرد به صورت مؤثر با اجتماع تماس برقرار میکند و از طرف دیگر اجتماع نیز ابزارهایی را تدارک میبیند که فرد از طریق آنها تواناییهای بالقوهی خویش را واقعیت میبخشد. در این تعامل فرد و جامعه دستخوش تغییر و دگرگونی شده و سازشی نسبتا پایدار به وجود میآید. بهطور کلی سازگاری به تسلط فرد بر محیط و احساس کنار آمدن با خود اشاره دارد. هر یک از ما به محیط و تغییراتی که در آن روی میدهد پاسخ میدهیم. از این رو سازگاری مهارتی است که باید آموخته شود و کیفیت آن مانند سایر آموختهها، بستگی به میزان علاقه و کوشش فرد برای یادگیری آن دارد.
محیط خانواده، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی در فراهم ساختن امکان یادگیری سازگاری با محیط نقش و مسئولیت مهمی بر عهده دارند. سازگار شدن با محیط مهمترین منظور و غایت تمام فعالیتهای ارگانیزم است، به طوری که تمام افراد در تمام دوران زندگی خود، در هر روز و هر ساعت سرگرم آن هستند که خود دگرگون شده و دگرگون نشده را با محیط دگرگون شده و دگرگون نشده سازگار کنند. در واقع زندگی کردن چیزی جز عمل سازگاری نیست
مطالعه پیشینه های موجود در مورد نوجوانان بد سرپرست و بی سرپرست و مقایسه آن با افراد عادی نشان می دهد رشد و رفتار متاثر از نوع خانواده ای است که در آن زندگی میکنند. به علاوه نتایج نشان می دهد نوجوانانی که در خانه های تک والدینی زندگی می کنند یا نوجوانانی که به فرزندی پذیرفته می شوند در معرض خطر بالاتری برای رفتار های انطباقی میباشند .با توجه به شاغل بودن در کمیته امداد و دغدغه انجام پژوهش درباره مسائل مهم اجتماعی و سازگاری فرزندان ایتام به این موضوع پرداخته شده است.بنابراین در این پژوهش در صدد پاسخگویی به این سوال است که آیا بین دختران یتیم و غیریتیم از لحاظ سازگاری - عاطفی، اجتماعی و تحصیلی - ، تفاوتی وجود دارد؟
روش
روش پژوهش علی مقایسه ای بود. جامعه شامل کلیه ایتام و کلیه دانش آموزان دختر غیر ایتام شهرستان شهریار در سال 1395 است. 45 دختر ایتام و 45 دختر غیر ایتام به روش نمونه گیری تصادفی ساده وارد پژوهش شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه سازگااری سینها و سینگ - 1993 - بود.
پرسشنامه سازگاری - عاطفی، اجتماعی و تحصیلی -
پرسشنامه سازگاری یک مقیاس 60 سوالی که توسط سینها و سینگ - 1993 - ساخته و طراحی شده است که سازگاری را در سه بعد هیجانی، اجتماعی و آموزشی مورد ارزیابی قرار می دهد و در نمره گذاری این پرسشنامه برای پاسخ هایی که نشانگر سازگاری است نمره صفر، و در غیر این صورت نمره یک منظور می گردد - تمنایی و لیث، . - 1394 مجموع کل نمرات نشان دهنده سازگاری عمومی فرد و مجموع نمرات هر فرد در هر یک از ابعاد سازگاری - هیجانی، اجتماعی و آموزشی - مشخص کننده سازگاری فرد در آن حوزه است. این پرسشنامه از پایایی و اعتبار مناسبی برخوردار است - تمنایی و لیث، . - 1394 نویدی - - 1387 با اجرای این پرسشنامه بر روی 164 دانش آموز دبیرستانی، پایایی آن را بر اساس ضریب آلفای کرونباخ برای سازگاری عمومی را 0/82 و برای سازگاری آموزشی، هیجانی و اجتماعی را به ترتیب 0/70، 0/68 و 0/65 گزارش کرده است.
یافتهها
جدول -1 میانگین و انحراف استاندارد سازگاری در میان هر دو گروه ایتام و عادی
جدول -2 آزمون شاپیرو ویلک برای بررسی پیشفرض نرمال بودن دادهها
آزمون شاپیرو -وبلک برای بررسی فرض نرمال بودن دادههای پژوهش بویژه در مورد نمونه هایی با حجم اندک استفاده میشود. با توجه به نتایج جدول - 2 که سطح معناداری به دست آمده از آزمون شاپیرو -وبلک برای تمامی متغیرها بالاتر از 0/05 میباشد، این متغیرها دارای توزیع نزدیک به نرمال می باشند.
جدول -3 نتایج آزمون لوین جهت بررسی همگنی واریانسهای گروهها در سازکاری
