بخشی از مقاله
چکیده
عواطف به آن دسته از رفتارهایی گفته میشود که با حالات خوشایند یا ناخوشایند همراه است. در هر مرحله از بلوغ عاطفی شخص قادر میشود هماهنگی و تعادل بیشتری در بروز رفتارهای عاطفی خود به دست آورد بلوغ عاطفی یعنی داشتن آگاهی بیشتر در مورد انتخاب هایمان و اثرات آن انتخاب ها. اینترنت و استفاده نابجا از آن موجبات به وجود آمدن معضلاتی چون اعتیاد اینترنتی، دوست یابی اینترتی و جرایم سایبری شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی - همبستگی بر روی 60 نفر از دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه 15 - تا 18 ساله - شهرستان ایذه در زمستان سال 1395 انجام گردید است. یافتهها نشان دادند که توزیع فراوانی سنی بین 15 تا 18 سال متغیر بوده که از این بین 41/67 درصد معادل با 25 نفر، 15 ساله، 28/33 درصد معادل 17 نفر 16 ساله، 8/33 درصد، معادل 5 نفر 17 ساله و 21/67 درصد معادل 13 نفر 18 ساله بودهاند. همچنین بین متغیرهای مورد بررسی از نظر آماری رابطه برقرار میباشد. به عبارتی باید گفت بین عدم بلوغ عاطفی و گرایش به اینترنت در بین دختران 15 تا 18 سال شهرستان ایذه رابطهای مستقیم و معنادار برقرار میباشد. یعنی هر چه بلوغ عاطفی در فرد ضعیفتر باشد بیشتر دچار وابستگی و گرایش به اینترنت میگردد و بالعکس هر چه این بلوغ کاملتر باشد، فرد کمتر به اینترنت وابستگی پیدا کرده و کمتر دچار اعتیاد به اینترنت میگردد.
واژههای کلیدی: بلوغ عاطفی، اینترنت، اعتیاد اینترنتی.
مقدمه
بلوغ عاطفی توانایی تمایل به رفتار کاملاً مسئولانه و متعهد بودن در قبال نگرش ها، احساسات و عواطف فرد است. بلوغ عاطفی یعنی داشتن آگاهی بیشتر در مورد انتخاب هایمان و اثرات آن انتخاب ها. افزایش شناخت، پذیرش و مالکیت آن چیزی که در مورد خود و رفتارمان نمیپذیریم یا انکار میکنیم. گسترش استفاده از اینترنت و امکانات حاصل از این تکنولوژی، بدون فراهم آمدن زیرساختهای فرهنگی لازم، میتواند چالشی فراروی انتقال ارزشها، باورها و هنجارهای ملّی و مذهبی و در یک کلمه »سبک زندگی« به نسل بعد محسوب شود. جامعه شناسان بر این باور هستند که اینترنت بر جنبههای فردی و اجتماعی افراد اثر بهسزایی دارد. همچنین یافتههای روانشناسان نشان میدهد بین سلامت روان و استفاده از اینترنت هم رابطه مثبت و هم منفی وجود دارد. تا کنون اصطلاحات متعددی در زمینه آسیبشناسی اینترنت به کار رفته است، از قبیل اعتیاد به اینترنت، وابستگی به اینترنت و اعتیاد به تکنولوژی. از یک سو مطالعات نشان داده است که روابط اجتماعی نزدیک و حمایتی منجر به سلامت روانی اشخاص و کاهش استرسها و پریشانیها میشود.
بلوغ عاطفی:
عواطف به آن دسته از رفتارهایی گفته میشود که با حالات خوشایند یا ناخوشایند همراه است. مانند غم، شادی، ترس، محبت، نفرست و خشم. این رفتارها بتدریج در انسان تغییر مییابد و تکامل پیدا میکند که این تغییر و تکامل عاطفی را بلوغ مینامند. در هر مرحله از بلوغ عاطفی شخص قادر میشود هماهنگی و تعادل بیشتری در بروز رفتارهای عاطفی خود به دست آورد - احمدی، . - 1387 بلوغ عاطفی توانایی تمایل به رفتار کاملاً مسئولانه و متعهد بودن در قبال نگرش ها، احساسات و عواطف فرد است. بلوغ عاطفی یعنی داشتن آگاهی بیشتر در مورد انتخاب هایمان و اثرات آن انتخاب ها. افزایش شناخت، پذیرش و مالکیت آن چیزی که در مورد خود و رفتارمان نمیپذیریم یا انکار میکنیم. با رسیدن به یک سن معین، بلوغ عاطفی در فرد رخ نمیدهد و یا با پایان یافتن مدرسه، کسب شغل، ازدواج یا موقعیت سیاسی، بلکه این بلوغ در نتیجه انتخاب آگاهانه افراد برای مسئول بودن در برابر اعمالشان رخ میدهد - مرلر؛ 2004، به نقل از مهرانی، . - 1386
از نظر گلمن - 2000 - بلوغ عاطفی یعنی آگاهی داشتن نسبت به احساسات خود در زمان بروز آن ها. این آگاهی داشتن، نسبت به احساسات، توانایی اساسی عاطفی است که سایر توانایی ها از قبیل خویشتن داری عاطفی بر پایه آن بنا میشود - پارسا، . - 1385 از نظر لازاروس عواطف شامل همه هیجاناتی. است که ما تجربه میکنیم؛ مانند اضطراب، پشیمانی، یاس، خشم. و احساس گناه. بر خلاف سایر ابعاد شخصیت، عوطفا مستقیماً قابل دستکاری نیستند. ما نمیتوانیم عواطف را تغییر دهیم مگر اینکه از طریق ابعاد دیگر اقدام کنیم. مثلاً میتوانیم از طریق تغییر شیوه تفکر درباره یک واقعه - شناخت - ترس خود را کاهش دهیم. همه تغییرات در عواطف از تغییر در دیگر ابعاد ایجاد میشود - نوری، . - 1387
اینترنت:
ظهور شبکه جهانی اینترنت به عنوان یکی از برجسته ترین فناوریهای ارتباطاتی و اطلاعاتی، نمایانگر پیشرفت فناورانه انسان امروزی است، که نقش آن در ایجاد و تغییرات اجتماعی و به ویژه تغییرات ارزشی، غیرقابل چشم پوشی است. در راستای همین تغییرات است که به وجود آمدن واقعیتهای نمادین در فضای سایبر اینترنتی، زمینه لازم را برای شکل گیری جوامع جدید سایبری فراهم ساخته است.
فضای آزاد اینترنتی، محّل حضور میلیونها کنشگر اینترنتی است که میتوانند با تفسیرهای نمادین در اینترنت: .1 به کنش فردی و جمعی متقابل بپردازند؛ .2 در اجتماعات مجازی حضور سایبری داشته باشند؛ .3 گروه مجازی تشکیل بدهند؛ .4 با افراد دیگری که از اینترنت استفاده میکنند، به بحث آزاد در مورد موضوعات گوناگون بپردازند و در نهایت، از اطلاعات و اخبار موجود در سایتهای اینترنتی به صورت گزینشی و بدون داشتن محدودیتهای رسانههای دیگر -که بر خلاف اینترنت-عمدتاً یک سویهاند، استفاده کنند - جلالی، . - 1379
اینترنت، با وجود گستردگی و پیچیدگیاش، رسانه ای بسیار شخصی و خصوصی است. اینترنت از طریق پست الکترونیکی، ارتباط بین فردی از راه گروهای بحث و مانند آن - که ممکن است کاملاً آزاد، یا محدود به اعضا باشد - گفت وگو و تبادل نظر را تسهیل میکند، و نیز دسترسی یک به چند به اطلاعات را -عمدتاً از طریق وب - ممکن میسازد. اما حتی هنگامی که اینترنت به صورت مدل یک به چند عمل میکند، دارای قابلیتی است، که اساساً آن را از دیگر رسانههای گروهی متمایز می کند. این که همواره دارای پتانسیل تعاملی است، همین قابلیت تعاملی است که زمینههای تغییرات اجتماعی و اقتصادی متعاقب را برای آن فراهم میکند - دارنلی، . - 1384
اعتیاد اینترنتی:
استفاده از اینترنت حتی میتواند آثار و پیامدهای منفی بر رفتارهای جوانان و نوجوانان داشته باشد، دانشآموزان ممکن است در معرض مطالب و تصاویر خشن و غیرمجاز موجود در پایگاههای اینترنتی قرار گیرند. دسترسی به چنین مطالبی ممکنستا کاملاً تصادفی یا عمدی باشد. هر دو طریق دستیابی مورد توجه متخصصان بوده است و کارشناسان نسبت به صدمات جبران ناپذیری که از طریق اینگونه برنامهها به کودکان و نوجوانان می رسد به ویژه ایجاد مسایلی مانند انحراف جنسی، خشونت، اعتیاد، رفتارهای ضداجتماعی، سست شدن مبانی خانواده، اشاعهی جرم و جنایت درطیف وسیع، مکرراً هشدار دادهاند. اما این تأثیرها نیز به درستی و با روشهای علمی در ایران مورد بررسی قرار نگرفته است. دانشآموزان بیش از دیگران در معرض آسیبهای ناشی از کاربرد نادرست اینترنت قرار دارند. تحقیقات نشان میدهد که استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است. بر عکس کاربرانی که از اینترنت کمتر استفاده میکنند، به طور قابل ملاحظهای با والدین و دوستان شان ارتباط بیشتری دارند.
رشد چشمگیر استفاده از اینترنت غیرقابل کتمان است. امروزه پژوهشگران تعابیر مختلفی را از جمله اعتیاد اینترنتی، وابستگی اینترنت، اعتیاد تکنولوژیکی، کاربرد مشکلساز اینترنت، آسیبشناسی کاربرد اینترنت، اختلال اعتیاد اینترنت به کار می برند و مطالعات گستردهای در این زمینه در حال انجام است. در بین مسائل و مشکلات روانی اجتماعی جوانان استفادهی بیش از حد از اینترنت از موارد مهم و اساسی است که مانند تمام اعتیادهای دیگر با علائمی از قبیل اضطراب، احساس تنهایی، افسردگی، کجخلقی، ضعف اعتماد به نفس و ... همراه است. این نوع اعتیاد نیز نه فقط پیامدهای روانی اجتماعی دارد، بلکه در جنبههای جسمی، مالی و فرهنگی نیز آسیبهای زیادی را بر جوانان تحمیل میکند. نبود روابط پایدار و صمیمی با دیگران، نداشتن اعتماد به نفس و به طور کلی، شکست در عرصههای گوناگون زندگی، زمینه را برای گرایش دانشآموزان به اینترنت فراهم میکند - روحانی، . - 1390
نتایج پژوهش یانگ - 1997 - در این زمینه نشان داد یکی از دلایل مهم اعتیاد به اینترنت در افرادی که روابط عمومی کمتری دارند، بهدستآوردن حمایتهای اجتماعی است. استفادهی کنترل نشده از اینترنت بهویژه وقتی با دیگر فناوریها از قبیل تلفن همراه باشد دانشآموز را در معرض خطر اثرات مضر آن بر تکامل فیزیکی، اجتماعی و روانی قرار میدهد. که از آنها میتوان به مشکلات بینایی، صدمات سیستم اسکلتی، چاقی، اثر بر مهارتهای اجتماعی، مشکلات ارتباطی در خانواده و اعتیاد الکترونیکی اشاره کرد. همچنین تحقیقات جدید دانشمندان پرده از تأثیرات مخرب استفاده افراطی از اینترنت بر روی ساختار مغزی نوجوانان برداشته است. به گفته محققان، نوجوانانی که در استفاده از اینترنت افراط میکنند، دچار اختلال تحلیل مادهی خاکستری مغز میشوند، اختلالی که روزبهروز به صورت پنهانی در حال گسترده شدن است.
این اختلال میتواند بر روی تمرکز و حافظه افراد تأثیر نامطلوبی به جا بگذارد، هم چنین قدرت تصمیم گیری و تعیین هدف برای زندگی نیز در افراد دچار اختلال خواهد شد. تحلیل بافت خاکستری مغز هم چنین میتواند با کاهش توانایی کاربران در جلوگیری از بروز احساسات، در آنها ناهنجاریهای رفتاری به وجود بیاورد - فیضی، . - 1384 اصولاً وجود مهر و محبت در کانون خانواده به تقویت ایمان، تلقین ارزشهای اخلاقی و به وجود آمدن خودپنداری مثبت در نوجوانان کمک میکند و اثر مهمی در رفتار نوجوانان دارد، همچنین ایجاد روابط صمیمی در خانواده محیطی مناسب جهت طرح مشکلات و مسائل نوجوانان و وسیلهای مناسب برای تسکین ناراحتیهای دوران بلوغ است. زمانی که چنین جوی فراهم شود دیگر آن احساس تنهایی عاطفی را که دانشآموز بهدنبال پر کردن آن با فضای مجازی و اینترنت واستفادهی بیش از حد که منجر به اختلالات رفتاری در آنها شود، ندارد.
اینترنت و استفاده نابجا از آن موجبات به وجود آمدن معضلاتی چون اعتیاد اینترنتی، دوست یابی اینترتی و جرایم سایبری شده است. با پیچیده تر شدن روابط اجتماعی و افزایش روزافزون وسایل ارتباطی من جمله اینترنت موجب خارج شدن روابط افراد خانواده از حالت ساده چهره به چهره یا تلفنی و تغییر شکل آن در قالب شکل گیری روابط پیچیده تری به طور غیرمستقیم شده است و از آنجا که در این گونه روابط طرفین به درستی نمی توانند هویت یکدیگر را شناسایی کنند، همین امر زمینه جرایم و سوء استفاده های اینترنتی می شود.
گسترش استفاده از اینترنت و امکانات حاصل از این تکنولوژی، بدون فراهم آمدن زیرساخت های فرهنگی لازم، میتواند چالشی فراروی انتقال ارزشها، باورها و هنجارهای ملّی و مذهبی و در یک کلمه »سبک زندگی« به نسل بعد محسوب شود. البته این تکنولوژی، فرصتهای بسیاری را برای ما فراهم میآورد و بسیاری از امور را برایمان تسهیل میکند و باید اذعان داشت در دنیای امروزی نمیتوان از این تکنولوژی چشمپوشی کرد لیکن این به معنای بی توجهی به ابعاد مختلف این پدیده نیست - رحیم، . - 1392 طی تحقیقاتی که در خصوص دلایل گرایش و استفاده اعتیاد آور افراد از اینترنت صورت گرفته، به این نتایج رسیدند که، افرادی که وقت زیادی را صرف استفاده از کامپیوتر میکنند، کسانی هستند که در زندگی با مشکلاتی مواجه اند. در واقع، این افراد چون رغبتی به برخورد با مشکلات زندگی شان ندارند و مایل نیستند حتی با آنها رو به رو شوند، لذا به فعالیت اعتیاد آور در اینترنت میپردازند و یا مرتبا برای نوشیدن آب به بیرون از اتاق میروند - زکایی و خطیبی فاخره، . - 1385
اشخاصی که زمان بیشتری را در سایتهای اینترنتی میگذرانند دارای شبکه گستردهای از روابط هستند و از سطح سلامت روان بیشتری برخوردارند. از سوی دیگر دیدگاههای مخالفی نیز در این خصوص مطرح است. در اینکه استفاده از اینترنت باعث گسترش روابط اجتماعی و ارتباطات شبکهای میشود شکی نیست، اما تعاملاتی که در اینترنت صورت میگیرد به صورت رودررو نیست و می-تواند منجر به کاهش سلامت روان اشخاص شود. در واقع تعاملات اجتماعی در فضای مجازی باعث افزایش هیجانهای آسیبزایی چون گمنامی و بینامی در اشخاص میشود. بررسیهای متعدد، ارتباط منفی بین استفاده از اینترنت و سلامت روان را نشان دادهاند. از جمله اینکه میزان استفاده زیاد از اینترنت موجب افزایش افسردگی و اختلال خواب میشود. همچنین بین اعتیاد به اینترنت و افزایش رفتارهای تکانشی و کاهش عزت نفس ارتباط معناداری وجود دارد. اشخاص معتاد به اینترنت اشخاصی هستند که از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند. هرقدر احساس بیگانگی با خود، اضطراب و تنش در کاربران اینترنتی بیشتر باشد به همان اندازه اعتیاد بیشتری به ایجاد ارتباط از این طریق میکنند.
واژه اعتیاد از آنجا برای اینترنت نیز بهکار برده میشود که نشانههای اعتیاد به اینترنت دارای همان نشانههای اعتیاد به مواد و یا الکل است. مطالعات اخیر در زمینه اعتیاد روی سه دسته از عوامل تأکید دارد: عوامل فردی، عوامل روانی اجتماعی و عوامل مربوط به اینترنت. عوامل فردی مانند خوداتکایی پایین، ویژگیهای درون گرایی، رفتارهای غریزی و تمایلات آنی و نقص مهارتهای ارتباطی؛ عوامل روانی اجتماعی مانند حمایت ضعیف خانوادگی و ارتباط ضعیف بین اعضای خانواده؛ عوامل مربوط به اینترنت مانند استفاده
