بخشی از مقاله
رابطه ساختار مالکیت،حق الزحمه غیرعادی حسابرسی با کیفیت حسابرسی
خلاصه
مشــکلات نماینــدگی در نتیجــه تضــاد منــافع بــین مــدیران و ســهامداران،یا تضــاد منــافع بــین سهامداران اقلیـت و سـهامداران کنتـرل کننـده ایجـاد مـی شـود.ایـن مشـکلات،در نهایـت باعـث هزینــه نماینــدگی خواهــد شــد کــه بــه شــرکت و ذینفعــان منتقــل مــی شــود(جنســن،.(1986 حسابرســی یــک حرفــه مســتقل و بخشــی از سیســتم نظــارتی ســهامداران شــمرده مــی شــود و وظیفـــه اعتبـــاردهی بـــه گزارشـــات مـــالی بـــرای ذینفعـــان را ایجـــاد مـــی کنـــد. از ســـوی دیگر،ســــاختار مالکیــــت شــــرکت هــــا از طریــــق اثرگــــذاری بــــر شــــدت مســــئله نمایندگی،اندازه،ریســـک و پیچیـــدگی شـــرکت،بر حـــق الزحمـــه حسابرســـی اثـــر خواهـــد گذاشت.(بن علی و لسیج،.(2011
در ایــن مقالــه ،مــا بــه بررســی رابطــه ســاختار مالکیــت و حــق الزحمــه غیرغــادی حسابرســی بــا کیفیت حسابرسـی پرداختـه ایـم.کیفیـت اقـلام تعهـدی بـه عنـوان نماینـده کیفیـت حسابرسـی و ســهامداران نهــادی نیــز نماینــده ســاختار مالکیــت اســت.نتــایج بدســت آمــده در ایــن مقالــه نشــان مــی دهــد کــه ارتبــاط منفــی بــین حــق الزحمــه هــای غیرعــادی حسابرســی و کیفیــت اقلام تعهدی برای شرکت هایی با درصد مالکیت بالایی از سهامداران همراه بوده است.
بیان مساله
مشکلات نمایندگی در نتیجه تضاد منافع بین مدیران و سهامداران،یا تضاد منافع بین سهامداران اقلیت و سهامداران کنترل کننده ایجاد می شود.این مشکلات،در نهایت باعث هزینه نمایندگی خواهد شد که به شرکت و ذینفعان منتقل می شود(جنسن،.(1986 یکی از گروه های اصلی استفاده کننده از صورت های مالی سهامداران هستند.از این رو تصور می شود که ساختار مالکیت شرکت ها ،ممکن است به تغییر رفتار شرکت ها در ارائه گزارش های مالی منجر شود.حسابرسی یک حرفه مستقل و بخشی از سیستم نظارتی سهامداران شمرده می شود و وظیفه اعتباردهی به گزارشات مالی برای ذینفعان را ایجاد می کند. از سوی دیگر،ساختار مالکیت شرکت ها از طریق اثرگذاری بر شدت مسئله نمایندگی،اندازه،ریسک و پیچیدگی شرکت،بر حق الزحمه حسابرسی اثر خواهد گذاشت.(بن علی و لسیج،.(2011و همچنین؛ ساختار مالکیت دو بعد دارد:تمرکز مالکیت و هویت سهامداران.هویت سهامداران مالکیت نهادی،مالکیت مدیریتی،مالکیت دولتی و مالکیت خانوادگی است.سرمایه گذاران نهادی ،سرمایه گذاران متبحری هستند که از مزیت نسبی در جمع آوری و پردازش اطلاعات برخوردارند.این سهامداران در دهه های اخیر به یکی ار مهم ترین اجزای بازار سرمایه تبدیل شده اند.به دلیل سرمایه گذاری بلندمدت،سهامداران نهادی در شرکت تمایل زیادی به صرف منابع برای تاثیرگذاری و نظارت در حوزه مدیریتی دارند.(فروغی و احمدی ،(1389 وجود مالکیت نهادی در یک شرکت،منجر به گزارشگری مالی با کیفیت بالاتر می شود.بنابرین یکی از نتایج حضور مالکان نهادی در شرکت ها،ارائه اطلاعات حسابداری با کیفیت بالاتر است.(مهرانی و همکاران،(1391 قیمت گذاری خدمات حسابرسی یکی از موضوعات مورد علاقه بسیاری از محققان حسابرسی است و تاکنون مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است. آگاهی از نحوه تعیین حق الزحمه حسابرسی هم برای صاحبکار و هم برای حسابرس مهم است. میزان حق الزحمه ی پرداختی به حسابرس از دو طریق می تواند بر کیفیت کار حسابرس اثر بگذارد، هرچه حق الزحمه ی بیشتری برای حسابرس در نظر گرفته شود، تلاش وی نیز بیشتر می گردد و کیفیت کار را بالا می برد، ولی در این صورت حسابرسان از نظر مالی به مشتریان خود وابسته می شوند و باعث از دست رفتن استقلال آنان می شود و در نتیجه به خاطر نگرانی از دست دادن کار ممکن است روش های حسابرسی را به شکل مناسبی انجام ندهند که البته این کار می تواند بعدها عواقب مالی بدی برای آنان به همراه داشته باشد.(دیسا،(2012همچنین،حق الزحمه های غیرعادی حسابرسی را مازاد (کسری) حق الزحمه های واقعی نسبت به استاندارد تعریف می کنیم. حق الزحمه های استاندارد، منعکس کننده هزینه های تلاش و کوشش وریسک دعوای قضایی حسابرسان می باشد و حق الزحمه های واقعی همان میزان حق الزحمه پرداختی به حسابرسان می باشد. از نظر سرمایه گذاران ممکن است حق الزحمه غیرعادی حسابرسی ناشی از وابستگی های اقتصادی صاحبکار با حسابرس باشد. با بررسی عوامل موثر بر حق الزحمه های حسابرسی و تعیین حق الزحمه های استاندارد حسابرسی و مقایسه آن با حق الزحمه های واقعی، به عادی یا غیر عادی بودن آن پی می برند. در دنیای واقعی، دریافت ها و پرداختهای نقدی در دوره هایی اتفاق می افتدکه معمولاً با زمان وقوع معاملات و رویدادهای ایجاد کننده آن ها متفاوت است و همین امر باعث می شود تا استفاده از اقلام تعهدی (فرض تعهدی) برای اندازه گیری نتایج عملکرد واحد تجاری، بهتر از اندازه گیری خالص دریافتهای نقدی شود. اما مسئله این است که اقلام تعهدی برخلاف اقلام نقدی با درجه ای از ابهام همراه هستند که باعث کاهش قابلیت اتکای آنها می شود (محمدزادگان، .(1385 اما در این میان، با توجه به مسئله تضاد منافع بین مالکیت و مدیریت، اقلام تعهدی ارایه شده در صورت های مالی می تواند به وسیله مدیران دستکاری شده و قابلیت اتکای آنها زیر سؤال رود. با توجه به مباحث مطرح شده، این سوال مطرح شود که چگونه می توان از سرمایه گذاران در برابر دستکاری اقلام صورت های مالی حمایت کرد؟ یکی از راه های مؤثر در کنترل دستکاری اقلام تعهدی توسط مدیریت و اعمال نظرهای مدیریت در انتخاب رویه های حسابداری، فرایند حسابرسی است(ابراهیمی کردلر، .(1387حسابرسان مستقل نقش ناظرانی را عمل خواهند کرد که در کاهش این غرض ورزی ها می کوشند. مدیران تاثیر قابل ملاحظه ای در استخدام، بقا و تغییر حسابرسان دارند. مدیران با بهره گیری از این تاثیر قادرند حسابرسانی را انتخاب کنند که اظهار نظر مطلوب و دلخواه مدیریت را صادر می کنند تا بدین وسیله منافع خود را به حداکثر برسانند(لنوکس،.(1998 این تاثیر مدیریتی منجر به فرسایش کیفیت حسابرسی می شود و عواملی را ایجاد می کند که ممکن است به شکست حسابرسی منتهی شود.با توجه به نقش کنترلی و اعتباردهی حسابرسان و وجود سطوح متفاوت کیفیت مؤسسات حسابرسی از یک سو و همچنین وجود انگیزه ها و مسایل مختلف در تهیه و ارایه اطلاعات و گزارش های مالی به وسیله مدیریت از سویی دیگر، در این تحقیق، اقلام تعهدی را نماینده ای برای کیفیت حسابرسی در نظر گرفته شده است.
هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه ساختار مالکیت و حق الزحمه های غیرعادی حسابرسی با کیفیت حسابرسی است.
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
اکثر تحقیقات مرتبط با کیفیت حسابرسی در کشورهای پیشرفته و بازارهای بزرگ انجام شده است و کشورهای در حال توسعه مثل ایران،سهم کوچکی در این میان دارد.بنابرین یکی دیگر ار اهداف این تحقیق،سهیم شدن در ادبیات بین المللی حسابرسی از طریق بررسی رابطه ساختار مالکیت ،حق الزحمه غیرعادی حسابرسی با کیفیت حسابرسی در ایران است.پاسخگویی به عموم، لازمه عمل کردن فرآیند دمکراسی است ، اما یکی از ابزارهای اصلی پاسخگویی در عرصه فعالیت های اقتصادی،حسابرسی و حسابدهی است.در واقع،حسابرسی و حسابدهی در بعد نظارتی هر سیستمی جایی دارد و به شکلی گسترده از بالاترین سطح اداره کشور تا کوچیکترین واحد تجاری کاربرد دارد، زیرا هر سیستمی برای اینکه دوام داشته باشد ، به نظارت و بازخورد نیاز دارد.
کیفیت حسابرسی در استانداردهای حسابرسی این گونه استنباط می شود :صدور گزارش حسابرسی مناسب در خصوص رعایت اصول حسابداری پذیرفته شده همگانی توسط صاحبکار. از تعریف هایی که بسیار به آن استناد می شود تعریف دی آنجلو (1981 ) است. وی کیفیت حسابرسی را "سنجش و ارزیابی بازار از توانایی حسابرسی در کشف تحریف های با اهمیت و گزارشگری تحریفات کشف شده" تعریف کرده است. همچنین دی آنجلو تأکید کرده که حسابرسی که موارد نادرست را کشف و گزارش نماید، حسابرس مستقل به معنای واقعی کلمه است .بنابراین طبق تعریف او، کیفیت حسابرسی، افزایش توانایی حسابرسی در کشف تحریفات حسابداری و ارزیابی توانایی و استقلال حسابرس توسط بازار است. تیتمن و ترومن((1986 کیفیت حسابرسی را به عنوان صحت اطلاعاتی تعریف کردند که حسابرس به سرمایه گذاران ارائه می دهد. دیوید سان و نئو (1993) تعریف متفاوتی از کیفت حسابرسی ارائه کردند :کیفیت حسابرسی به توانایی حسابرسی در کشف و رفع تحریف های با اهمیت و دستکاری در سود خالص گزارش شده مربوط می شود(حساس یگانه و آذین نفر.(1389
پیشینه پژوهش های خارجی
بن علی و لسیج ( ( 2012 به بررسی رابطه بین نوع سهامداران کنترل کننده و حق الزحمه حسابرسی پرداختند .آنان سهامداران کنترل کننده را به سه دسته سهامداران نهادی، سهامداران خانوادگی وسهامداران دولتی تقسیم کردند .نتیجه پژوهش آنها نشان داد که رابطه معناداری بین مالکیت خانوادگی و حق الزحمه حسابرسی وجود ندارد، اما بین مالکیت دولتی و نهادی و حق الزحمه حسابرسی، رابطه معنادار و مثبتی دیده می شود.
الستیر و همکاران (2011) به مطالعه این موضوع پرداختند که آیا می- توان تفاوت کیفیت حسابرسی چهار موسسه بزرگ در مقابل چهار موسسه غیر بزرگ را به مشخصات صاحبکاران نسبت داد؟ در این بررسی از موضوعات کیفیت حسابرسی، اقلام تعهدی اختیاری، هزینه حقوق صاحبان سهام پیش بینی شده و صحت پیش بینی تحلیلگر استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که تفاوت در این موارد بین چهار موسسه بزرگ و چهار موسسه غیر بزرگ حسابرسان تا حد زیادی با خصوصیات صاحبکاران و به طور خاص با اندازه صاحبکار منطبق است.
جف و همکاران (2010)، کیفیت حسابرسی4 موسسه بزرگ حسابرسی و موسسات حسابرسی درجه دو را برای دوره 2003-2006 مورد بررسی قرار دادند. نتایج تحقیق آنها نشان می دهد سطح اقلام تعهدی غیر عادی صاحبکارانی که توسط چهار موسسه بزرگ حسابرسی شده اند با صاحبکارانی مشابه است که توسط حسابرسان درجه دو حسابرسی شده اند.
ایکسین هووا((2009 با استفاده یک نمونه شامل 188،9 شرکت در دوره های قبل از sox از سال 2004 تا 2006 به بررسی رابطه این موضوع پرداخت که آیا، حق الزحمه های غیرعادی حسابرسی/غیرعادی غیرحسابرسی اطلاعات شرکت را به قیمت سهام ارتباط می دهند. نتایج حاکیازآن بود که حق الزحمه های غیرعادی حسابرسی باعث اختلال استقلال حسابرس می شود و در نتیجه کمتر اطلاعات شرکت را به قیمت سهام ارتباط می دهند در حالیکه حق الزحمه های غیرعادی غیرحسابرسی در دورهای قبل از sox این طور نیست.
چوی و همکاران((2009 به بررسی رابطه ی بین حق الزحمه های غیرعادی حسابرسی و کیفیت حسابرسی پرداختند. نتایج آنها نشان داد که حق الزحمه های غیرعادی منفی (مازاد حق الزحمه های استاندارد به واقعی) با کیفیت حسابرسی رابطه معناداری ندارد در حالی که حق الزحمه های غیر عادی مثبت (مازاد حق الزحمه های واقعی به استاندارد) با کیفیت حسابرسی رابطه منفی دارد. نتایج آنها حاکی از آن بود که حق الزحمه های غیرعادی مثبت باعث از دست دادن استقلال حسابرسان می شود که این منجر به کاهش کیفیت حسابرسی می شود.
جئونگ و رو (2004) به بررسی رابطه بین اندازه موسسه حسابرسی و اقلام تعهدی اختیاری بر روی شرکتهای کره ای پرداختند و دریافتند که بین اقلام تعهدی اختیاری گزارش شده توسط شرکتهایی که به وسیله موسسات بزرگ حسابرسی رسیدگی شده اند و شرکتهایی که به وسیله سایر موسسات دیگر رسیدگی شده اند، تفاوت معناداری وجود ندارد .همچنین، آنها به تفاوت معناداری بین اقلام تعهدی اختیاری گزارش شده پس از تغییر موسسه حسابرسی از موسسات بزرگ به موسسات غیر بزرگ یا بالعکس دست نیافتند.
چن و همکارانش ( ( 1993 فرض کردند که وجود مالکیت مدیران (مالکیت مدیران و سهامداران بیش از 5 درصد باشد)، مسئله نمایندگی را کاهش می دهد .آنان استدلال کردند که وجود مالکیت در شرکت های بزرگ با حق الزحمه حسابرسی رابطه منفی دارد، اما این نتیجه برای شرکتهای کوچک صادق نبود . جنسن ( ( 1986 در پژوهشی که به بررسی هزینه های نمایندگی ناشی از جریان های نقدی آزاد، سرمایه گذاری شرکت های بزرگ و تصاحب پرداخت .وی به این مسئله نیز اشاره کرد که درکشورهایی با قانون حمایت از سرمایه داران قوی، مسئله نمایندگیمعمولاً بین مدیران و سهامداران است.
