بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین سازگاری تحصیلی و خودکارآمدی دانشجویان انجام گرفته است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی-همبستگی است.جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه کاشان بود که از بین آنها 351 نفر 191 - نفر دختر و 160نفر پسر - با استفاده از نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه سازگاری سینا و سینگ و پرسشنامه خودکارآمدی شرر استفاده گردید. نتایج نشان داد که بین سازگاری تحصیلی و خودکارآمدی رابطه معناداری وجود دارد. باتوجه به ارتباط بین سازگاری و خودکارآمدی می توان از طریق افزایش خودکارآمدی به سازگاری بیشتری دست یافت.
مقدمه
دوره انتقال ار دبیرستان به دانشگاه می تواند برای بعضی از فراگیران دشوار باشد؛ از دید دانش آموزان، دانشگاه دوره ای است که کنترل های والدین و مدرسه ناپدید شده و مثل بزرگسالان مستقل می شوند.پژوهش های قبلی نشان می دهند که این دوره، مرحله تعیین کننده ای است، به طوری که موفقیت و شکست فراگیران در مراحل بعد از زندگی دانشگاهی را مشخص می کند.[1]دوران تحصیل در دانشگاه برای بعضی دانشجویان می تواند استرس زا باشد.
[2]دانشجویان با تنوعی از چالشها از قبیل زندگی به دور از خانه، یادگیری راهبردهای جدید در محیط تحصیلی جدید، تشکیل روابط جدید رو به رو می شوند. آن ها نیاز دارند که مستقل بودن را یاد بگیرند و اگر نتوانند با چالشهای جدید مقابله کنند، ممکن است دانشگاه را قبل از فارغ التحصیلی رها کنند.[3] از این رو امروزه در کنار توانایی های شناختی دانشجویان همچون بهره هوشی بالا و قدرت درک عالی، به عامل سازگاری تحصیلی در امر تحصیل و علم اندوزی نیز توجه زیادی می شود.
[4] به طور کلی سازگاری1 را توانایی انگیزش، انطباق، مصالحه، همکاری و کنارآمدن با خود، محیط و دیگران تعریف کرده اند[5]و سازگاری تحصیلی2 را ناظر به توانمندی فراگیران در انطباق با شرایط و الزامات تحصیل و نقش هایی می دانند که مدرسه به عنوان یک نهاد اجتماعی فراروی آنها قرار می دهد.[6] روسر و اکلس،ساموروف3 نیز بیان کردند دانش آموزانی که در امر سازگاری تحصیلی با اشکال رو به رو می شوند، مشکلات آنها غالبا در سایر ابعاد نیز تظاهر می کند.[7]خودکارآمدی از جمله متغیرهایی است که در پژوهش های قبلی در ارتباط با سازگاری دانشجویان مورد مطالعه قرار گرفته است. از دیدگاه بندورا - 1997 - 4 خودکارآمدی5 توانایی فرد در انجام عملی خاص در کنارآمدن با یک موقعیت ویژه است.
به عبارتی خودکارآمدی به قضاوت های افراد در رابطه با توانایی هایشان برای به ثمر رساندن سطوح عملکرد اطلاق می شود. بندورا بر اهمیت ادراک فرد از کارآمدی به عنوان میانجی شناختی عمل انسان تاکید دارد. پژوه ش های اخیر بندورا نشان داده است که احساس خودکارآمدی پایین با افزایش فشار روانی، پاسخ های ضعیف تر به درد و انگیزش کمتر برای پیگیری برنامه های مربوط به تندرستی همبسته است، برعکس، احساس خودکارآمدی بالا با کاهش فشار روانی و پاسخ های زیستی کمتر به فشارهای روانی، قدرت انطباق بیشتر و علاقه مندی زیادتر به برنامه های تندرستی همبسته است.
باورهای تندرستی از طریق تاثیرات این باورها بر رفتارهای مرتبط با تندرستی فرد و دیگری از طریق تاثیر آن ها بر کارکرد زیستی او.[8] باورهای خودکارآمدی بر طرز تفکر افراد، چگونگی رویارویی با مسائل، سلامت هیجانی، تصمیم گیری، مقابله با استرس و افسردگی و انتخاب اهداف و دسترسی به آن ها تاثیر می گذارد9]و.[10 لنت6 در مطاله خود نشان دادند که خودکارآمدی و حمایت اجتماعی پیش بینی کننده سازگاری تحصیلی است.
[11] در مطالعه ی تاثیر خودکارآمدی در سازگاری دانشجویان نشان داده شده که سه خرده مقیاس خودکارآمدی: - 1 توانایی قضاوت مبتنی بر اطلاعات هدف7، - 2 پایداری خود دار فعالیت8، - 3 خودانطباقی در روابط انسانی9، قابلیت های اساسی لازم برای سازگاری تحصیلی هستند.[12] باورهای ناکارآمدی خود، هنگام موجه شدن با مشکلات باعث تضعیف انگیزش می شود و به تبع آن سازگاری فرد را کاهش می دهد.[13] باورهای خودکارآمدی به عنوان مهمترین عامل پیش بینی کننده رفتارها و از جمله آنها سازگاری در محیط آموزشی مطرح می شوند. [14] یافته های اونولا، استاتین و نورمی10 نشان داد که باور ضعیف به خود کارآمدی موجب عدم سازگاری در مدرسه و باعث مشکلات رفتاری درون و بین فردی می گردد.
[15] خودکارآمدی هم به صورت مستقیم و هم غیر مستقیم بر کیفیت ارزیابی دانش آموزان از فعالیتهای تحصیلی و سازگاری در محیط مدرسه تاثیر می گذارد. دانش آموزانی که با اطمینان از توانایی شان در انجام مناسب تکالیف محوله وارد محیط آموزشی می شوند به طور معنی داری بهتر و سازگارتر از دانش آموزان دیگر عمل می کنند16]و.[17 به علاوه، نیگتنگل 11 نیز در پژوهشی دریافتند که دانش آموزانی که از سطح بالای مدیریت احساسات - هیجان ها - و خودکارآمدی عاطفی برخوردارند، سازگاری آنها در دانشگاه افزایش می یابد ودرنتیجه به انطباق آنها کمک می شود.[18] باتوجه به پیشینه فوق، هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه بین سازگاری تحصیلی با خودکارآمدی است.
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی - همبستگی است.جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1393-94دانشگاه کاشان بود. 351 نفر از دانشجویان دختر و پسر 191 - دختر و 160 پسر - با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسشنامه سازگاری سیناو سینگ و پرسشنامه خودکارآمدی شرر استفاده شده است.
الف. پرسشنامه سازگاری سینا و سینگ - 1380 - 12 سه بعدعاطفی، آموزشی و اجتماعی را مورد ارزیابی قرار می دهد. برای نمره گذاری آن به پاسخ هایی که نشانگر سازگاری است نمره صفر داده می شود و در غیر این صورت نمره یک منظور می شود. نمره پایین، نشان دهنده سازگاری بالاتر و نمره بالا ،نشان دهنده سازگاری پایین تر است. ضریب اعتبار این آزمون توسط سازندگان آزمون از طریق روش دو نیمه کردن برای سازگاری کل، عاطفی، اجتماعی، و آموزشی به ترتیب %95، %94، %93، و%96 گزارش شده است. نویدی - 1387 - با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ اعتبار آزمون را برای سازگاری کل %82، سازگاری آموزشی %70، عاطفی %68 واجتماعی %65 گزارش کرده است19]و.[20
ب. پرسشنامه خودکارآمدی شرر:13 این مقیاس توسط شرر و همکاران در سال 1982 ساخته شده است و دارای 32 ماده است.17 ماده آن به خودکارآمدی عمومی و 6 ماده آن مربوط به تجربیات خودکارآمدی در موقعیتهای اجتماعی است. شیوه نمره گذاری پرسشنامه خودکارامدی به این صورت است که به هر ماده از یک تا پنج امتیاز تعلق می گیرد. شرر وهمکاران - 1982 - آلفای کرونباخ را برای این آزمون %86 گزارش کرده اند.در پژوهش نجفی - - 1386 پایایی این آزمون از طریق آلفای کرونباخ برابر %86 ودر پژوهش براتی - - 1379 - به نقل از لیث، - 1392 با روش دو نیمه کردن %76 بدست آمده است21]و.[22 برای تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی - میانگین و انحراف معیار - و در سطح استنباطی - آزمون همبستگی پیرسون - استفاده شده است.
بحث و نتیجه گیری
محیط دانشگاه به شدت متفاوت از مدرسه است و دانشجویان در سازگاری تحصیلی، اجتماعی، و شخصی دچار اضطراب می شوند.بررسی عوامل تاثیرگذار بر سازگاری تحصیلی مثل خودکارآمدی می تواند در ارتقای آن به ما کمک کند.بر این اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سازگاری تحصیلی و خودکارآمدی پرداخته است.نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بین سازگاری تحصیلی و خودکارآمدی رابطه معناداری وجود دارد.
یافته فوق با نتایج پژوهش های پیشین 32]،31،30،29،28،27،26،25،24،23،22،17 ،16،15،[14همسو می باشد. در تبیین این یافته باید اشاره کرد که با توجه به این که بندورا خودکارآمدی را عاملی می داند که به عنوان یک میانجی شناختی عمل می کند و شناخت، افکار و احساسات افرادرا تحت تاثیر قرار می دهد، به دست آوردن چنین نتیجه ای دور از انتظار نیست؛ چرا که وقتی فراگیران در معرض رویدادهای منفی، تجربیات جدید یا موقعیت های استرس زای تحصیلی قرار می گیرند، احساس خودکارآمدی بالا به آن ها کمک می کند تا بتوانند آن رویدادها و موقعیت ها را اداره و کنترل کنند و در نتیجه خود را در برابر بسیاری از مسائل روانی محافظت کنند.
توانایی در سازگاری با موقعیت، باعث تنیدگی تحصیلی کمتری می شود.[33] در فراتحلیلی این نتیجه دست آمده که خودکارآمدی تعیین کننده عملکرد و ماندگاری در محیط تحصیل می باشد و دانش آموزانی که از نظر خودکارآمدی در سطوح بالاتری هستند، دارای تمایلات عالی و در حل مسائل تواناتر بوده و دارای سازگاری تحصیلی بیشتری هستند.[23] خودکارآمدی بر حوزه های زیادی از تجارب شخصی فرد نظیر سازگاری اجتماعی و تحصیلی اثر می گذارد.[26] از طرف دیگر خودکارآمدی ضعیف با خودارزیابی منفی و نامطلوب و ناتوانی و احساس درماندگی همراه است. این شناخت های منفی باعث می شود فرد در برخورد با موقعیت های تهدید زا و استرس آور نتواند عملکرد خوبی داشته باشد و در نتیجه به افسردگی و اضطراب مبتلا شود و سازگاری اش با موقعیت کاستی بگیرد.
زمانی که فراگیران خود را در رسیدن به انتظارات تحصیلی باارزش، ناکارآمد بدانند، افسرده خواهند شد و وقتی در کنار آم دن با شرایط جدید و محرک های استرس زا احساس ناتوانایی کنند، مضطرب خواهند شد.[34] بنابراین می توان انتظار داشت که در چنین شرایطی سازگاری فراگیران کاهش یابد.شناسایی مسائل سازگاری تجربه شده به وسیله دانشجویان ضروری است و باید برنامه های مداخله ای مناسبی برای آن ها طرح ریزی شود.
شاید بتوان چند جنبه سازگاری تحصیلی را انجام رفتارهایی دانست که در افراد با خودکارامدی بالا قابل انتظار است و می توان گفت که بین سازگاری تحصیلی و خودکارآمدی وجوه اشتراک قابل توجهی وجود دارد، بنابراین با افزایش خودکارآمدی این اطمینان در دانش آموزان شکل می گیرد که قادر به انجام تکالیف و وظایف محوله در محیط آموزشی می باشند، تلاش و پشتکار بیشتری از خود نشان می دهند و کمتر دچار ناامیدی می شوند و بدین ترتیب نگرش مثبت تری نسبت به محیط دانشگاه خواهند داشت و به گونه ای سازگارنه عمل می کنند.[35]
