بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه شیوههای فرزند پروری و ارزشهای والدین با گرایش به اعتیاد در نوجوانان بود. 120دانشآموز 60 - دختر و60 پسر - در مقطع متوسطه شهرستان خرم دره به روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب شدند دادهها با استفاده از پرسشنامههای شیوههای فرزند پروری، ارزشهای والدین و گرایش به اعتیاد جمعآوری و بهوسیله ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیری تحلیل شد. نتایج نشان داد که بین شیوههای فرزند پروری و گرایش به اعتیاد رابطه معنیداری وجود ندارد . - P>0/05 - و بین مؤلفههای نگرش والدین، لذتجویی، با گرایش به اعتیاد نوجوانان رابطه معنیداری وجود داشت. بنابراین نتیجه گرفته شد که شیوههای فرزند پروری و ارزشهای والدین در گرایش به اعتیاد نوجوانان نقش ندارند.
کلیدواژه:ارزشهای والدین،شیوهای فرزند پروری،گرایش به اعتیاد، نوجوانان
مقدمه
اعتیاد یک بیماری روانی اجتماعی و اقتصادی است که از مصرف غیرطبیعی و غیرمجاز برخی مواد مانند الکل تریاک حشیش و...ناشی میشود و باعث وابستگی روانی یا فیزیولوژیک فرد مبتلا - معتاد - به این مواد میشود و در عملکرد جسمی روانی و اجتماعی وی تأثیرات نامطلوب بر جای میگذارد. این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد میگردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن میشود در این حالت فرد هم ازلحاظ جسمی و هم ازلحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا میکند و مجبور است بهتدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد. - زنجانی، . - 1386
اعتیاد یکی از مهمترین انحرافات اجتماعی محسوب میشود که پایه و اساس بسیاری از آسیبها و معضلات اجتماعی در سطح جامعه است. اعتیاد پیش از آنکه پدیدهای روانی و شخصیتی باشد، یک پدیده اجتماعی است. - صدیق سروستانی، . - 1383وابستگی به مواد یا اعتیاد به مواد مخدر در همه مشاغل، سطوح تحصیلی و طبقه اقتصادی و اجتماعی دیده می شودواختصاص به افراد و اقشار خاصی ندارد. با توجه به شیوع بالای وابستگی به مواد و دشواریهای درمان آن، تلاش در جهت شناسایی عوامل خطر ابتلا به این مشکل در جمعیتهای مختلف بسیار ضروری میباشد. مصرف الکل، سیگار و مواد یکی از پیامدهای اعتیادآور و خطرساز است که با بسیاری از رفتارهاوتحولات دوره جوانی در ارتباط است و خطری جدی برای زندگی فردی و رشد جامعه محسوب میشود. - اندرسون 1998، به نقل از قاضی نژاد وساوالان پور، . - 1388
در روانشناسی اجتماعی، گرایش به دو نوع تقسیمشده است: - گرایشهای شناختی و گرایشهای غیر شناختی یا عاطفیاولی با متغیرهای فکری نظیر هوش، تفکر واگراو درک کلامی و دومی با متغیرهای شخصیتی از قبیل نگرشها، ترجیهاعلایق و نیازها سروکار دارد؛ هرچند این دو عامل با همدیگر بیارتباط نیستند. - گتزلز،. - 1378 گرایش - - حالت درونی است که در آن احتمال وقوع رفتارهایی خاص بالاست بهآسانی آموخته میشود. - - - پور افکاری، - 1376 .گرایش به مواد مخدر یکی از مقولههای مهم در مباحث مربوط به اعتیاد است.در سببشناسی گرایش به اعتیاد فرضیههای مختلفی بیانشده است که هیچیک بهتنهایی نمیتواند علت گرایش به اعتیاد را تبیین کند. در بیشتر موارد؛ مجموعهای از عوامل و زمینهها در این گرایش نقش دارند لیکن در هر شرایط فرهنگی و اجتماعی و در هر فرد برخی از عوامل نقش بارزتری ایفا میکنند.
برای پژوهشگران این اندیشه مطرح است که سو مصرف مواد بایستی ریشه در سازهی پر قوام و دیرینهتری داشته باشد که دارای جنبههای تعیینکننده رفتار است. - والتون و رابرتز؛ . - 2004آمار دقیقی از تعداد وابستگان به مواد در کشور در دست نیست؛ اما پژوهش ها حاکی از نگران کننده بودن میزان اعتیاد پذیری در نوجوانان است. برای مثال طی تحقیقی که در سال 1382 روی 25 هزار نوجوان 14-19 ساله در استان های مختلف کشور صورت گرفت مشخص شد که 27/5 درصد ازجمعیت مورد مطالعه درمعرض اعتیاد به مواد مخدر هستند. - عظیمی،. - 1387خانواده با اعمال سبکهای تربیتی خود عامل انتقال ارزش ها به نوجوانان وشکل گیری هویت آنان می شود اعمال سبکهای تربیتی والدین و تبع آن درجه انتقال ارزش ها و هنجارهای والدین به فرزندان از خصوصیات شخصی والدین تاثیر می پذیرد.
سرس مکوبی ولوین درونی کردن ارزشها را نتیجه تمایل فرزندان به ویژگی های مثبت والدین تشخیص داده اند، ویژگی های مثبت والدین باعث تقویت ارزش ها می شود چرا که فرزندان می توانند تجربیات خوشایند را از طریق شبیه والدین شدن باز تولید نمایند. - یوسفی،. - 1382شیوههای فرزند پروری - ترکیبهایی از رفتارهای والدین است که در موقعیتهای گستردهای روی میدهد - . بامریند . - 1972 - در مطالعات خود سه ویژگی را آشکار میسازد که روش مؤثر را از روشهای نهچندان مؤثر فرزند پروری جدا میسازد. این سه ویژگی عبارتاند از: -1پذیرش و روابط نزدیک.-2 کنترل -3استقلال دادن. از تعامل این سه ویژگی سه سبک فرزند پروری مشخص میشود: مقتدرانه، مستبدانه و سهل گیرانه. سبک مقتدرانه با پذیرش و روابط نزدیک، روشهای کنترل سازگارانه و استقلال دادن مناسب مشخص میشود.
سبک مستبدانه ازنظر پذیرش و روابط نزدیک پایین، ازنظر کنترل اجباری بالا و ازنظر استقلال دادن پایین است. والدین با شیوههای فرزند پروری آسان گیرانه روشی مهرورز و پذیرا را نشان داده، متوقع نیستند و کنترل کمی بر رفتار فرزندان خود اعمال میکنند. این والدین به فرزندان خود اجازه میدهند در هر سنی که باشند خودشان تصمیمگیری میکنند حتی اگر هنوز قادر به انجام این کار نباشند - دیاز،. - 2005با توجه به نقش این عوامل در گرایش به اعتیاد نوجوانان در این پژوهش پژوهشگر درصدد است که به این سؤال پژوهشی پاسخ دهد که آیا بین شیوههای فرزند پروری و ارزشهای والدین با گرایش به اعتیاد در نوجوانان رابطه وجود دارد؟
روش پژوهش
جامعه آماریکلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع دبیرستان شهر خرمدره بود. طبق آمار آموزشوپرورش حجم جامعه 900 نفرمی باشدونمونه پژوهش 120 نفر از دانش آموزان به روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای - بدینصورت که 4 مدرسه از مقطع متوسطه شهر خرمدره و از هر مدرسه 3 کلاس - انتخاب شدند. تحقیق حاضر یک پژوهش از نوع همبستگی بود. در این پژوهش از دانش آموزان خواسته شد که در صورت تمایل به پرسشنامههای شیوههای فرزند پروری و ارزشهای والدین و گرایش به اعتیاد پاسخ دهند و یادآوری گردید که با حفظ رازداری وامانت نسبت به اطلاعاتی که در اختیار ما میگذارند، بررسی شود و دانش آموزان در مدتزمان تعیینشده به سؤالات پاسخ دادند.پرسشنامههای تکمیلشده با توجه به دستورالعمل هر یک نمرهگذاری گردید و اطلاعات بهدستآمده از آنها به کمک نرمافزار اس پی اس اس مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت.
برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه های زیر استفاده شد:
برای اندازه گیری شیوه های فرزند پروری ازپرسشنامه شیوه های فرزند پروری که توسط نقاشیان - 1385 - بر مبنای کار شیوه شیفر - 1960 - تهیه گردیده است استفاده شد که از آزمودنیها میخواهد تا ابعاد کنترل و محبتی که آنها از والدینشان در خانواده تجربه میکنند منعکس نمایند. این مقیاس مرکب از 75 گویه است که نوجوانان برحسب روشی که
