بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش توصیفی- همبستگی بررسی رابطه مولفههای توانمندی خانواده با کیفیت زناشویی در افراد متاهل جوان بود. تعداد یکصد و هشتاد و هفت نفر 81 - مرد، 106 زن - به صورت داوطلبانه در دامنهی سنی 22 تا 37 سال 27/34 2/83 - سال - با استفاده از روش نمونهگیری چندمرحلهای از مناطق مختلف شهر آمل گزینش شدند. ابزار پژوهش عبارت بود از مقیاس توانمندیهای خانواده FSS - ؛ شام، بولمن، یوریچ و هاچ، - 2001 و مقیاس سازگاری زوجی اصلاح شده RDAS - ؛ باسبی، کران، لارسن و کریستنسن، . - 1995 نتایج نشان داد که پیشبینی مولفههای توانمندی خانواده در ارتباط با کیفیت زناشویی معنادار است.
کلمات کلیدی:کیفیت زناشویی، توانمندیهای خانواده، روانشناسی مثبت
.1 مقدمه
بررسی پیشینه پژوهشهای حیطه روابط زناشویی نشان میدهد که دو جهتگیری عمده برای مفهوم سازی و کاربرد عملی کیفیت زناشویی وجود دارد. در برخی موارد با کیفیت زناشویی به طور واضح به عنوان مفهومی که از دو جزء تشکیل شده برخورد شده است. یعنی کیفیت زناشویی، هم سازگاریٌ زناشویی و هم شادمانی زناشویی را در بر میگیرد - عیسی نژاد، . - 1387 سازه کیفیت زناشویی این سازگاری و رضایتمندی را در یک مفهوم وسیعتر و جامع ترکیب میکند - لوی و کتزٍ، . - 2002 بدین ترتیب کیفیت زناشویی مفهومی چند بعدی است که نه تنها شامل ویژگیهای دورن فردی، بلکه شامل ویژگیهای بینفردی همسران نیز هست. بر این اساس توافق نسبی زن و شوهر درباره موضوعهای مهم، شریک شدن درکارها و فعالیتهای مشترک و ابراز محبت به یکدیگر را کیفیت زناشویی میدانند - بوکوالاَ، . - 2005
از آنجا که سازه کیفیت زناشویی، هم سازگاری زناشویی و هم شادمانی زناشویی را در بر میگیرد و نسبت به سازهی رضایت زناشویی ارزیابی جامعتری از رابطه ی زوجی ارائه میدهد، شناسایی پیشبینهای آن به طور قطع حائز اهمیت است.توانمندیهای خانواده ُ به عنوان ویژگی اجتماعی و روانشناختی تعریف می شود که احساسی از هویت خانوادگی مثبت ایجاد میکند، تعامل رضایت بخش را در میان اعضای خانواده افزایش میدهد و رشد بالقوه اعضای خانواده را تشویق میکند - غفاری، . - 1392 خصیصههای مثبت خانواده اغلب در تفسیر نتایج حاصل از ابزارهای سنجش خانواده مورد غفلت قرار میگیرند.
از اینرو در چند دههی اخیر علاقه زیادی به رویکرد توانمندی- محور در بافت روانشناسی مثبت در پژوهشهای خانواده ایجاد شده است دانست - هامفریس و تریوت ِ، 2002؛ به نقل از غفاری و همکاران، . - 2012 پژوهش در مورد عوامل مختلف موثر در موفقیت زندگی زناشویی و خانواده بر اساس رویکردهای مختلف و نه فقط کژکاری بسیار محسوس است. متفاوت با پژوهشهایی که تلاش میکنند عناصر کژکاری خانواده را مشخص کنند، بخش کوچکی از پژوهشها در سه دههی اخیر با هدف تعیین عوامل استحکامبخش خانواده انجام گرفته است. پژوهشهایی با هدف جستجوی خصیصههای خانوادههای توانمند در ایالات متحده و چند کشور دیگر انجام گرفته است - دیفرین، دیفرین و لپاردّ، 1994؛ ووئرفلْ، دیفرین و استینتٌ، 1990؛ به نقل از غفاری، . - 1392
جدیدترین سازهی معرفی شده برای خصیصههای توانمندی خانواده شش عنصر توانمندی خانواده را شامل صرف وقت در کنار یکدیگرٍ، تعامل مثبت/قدردانیَ، ارتباط باز و همدلانه/حل مسئلهُ، تعهد - شامل تعهد به رشد ارتباطِ؛ ابراز تعهد فرد برای تلاش در جهت بهبود روابط زوجی زناشویی اش و تعهد به ثبات ارتباطّ؛ و ارزش شخصی خود و دیگرانْ در بر میگیرد. هر چند پژوهشهای کمّی اندکی در حیطه توانمندی خانواده انجام شده است اما پژوهشگران این حیطه، میزان بالایی از رضایت زناشویی را در خانوادههای توانمند گزارش دادند - استینت، ساندرس، ید فرین و پارکرستَ، 1982؛ به نقل از غفاری، . - 1392در یک مطالعه، ویلرُ - 2008 - با ارائه ی ادبیات پژوهشی جامع و دقیق، از طریق برازش یک مدل تحلیل مسیر، مبنای نظری مستحکمی از ترتیب و اولویت خصیصههای توانمندی خانواده ارائه داد و نشان داد که توانمندی در برخی خصیصهها، قدرت خصیصههای دیگر را به طور معنیداری پیشبینی میکند.
بنابراین هدف از انجام این پژوهش گسترش ادبیات پژوهشی مبتنی بر روانشناسی مثبت به موازات پژوهش های مبتنی بر شناخت کژکاری در حیطه مشاوره خانواده و زوج درمانی از طریق بررسی رابطه ساده و چندگانهی کیفیت زناشویی و توانمندیهای خانواده بود. اهمیت این پژوهش در این است که اتخاذ رویکرد روانشناسی مثبت میتواند سهم پیشگیرانهی زیادی در پیشگیری از بروز کژکاریها و همچنین غنیسازی رابطهی زوجی داشته باشد چرا که یک محدودیت اغلب نظریههای کارکرد خانواده، تمایل به دوقطبی بودن آن ها است. بنابراین این پژوهش درصدد پاسخگویی به این سوال-هاست. آیا بین مولفههای توانمندی خانواده و کیفیت زناشویی رابطه وجود دارد؟ سهم مولفههای توانمندی خانواده در پیشبینی کیفیت زناشویی چقدر است؟
.2 روش پژوهش
طرح این پژوهش با توجه به موضوع، اهداف و فرضیههای مورد نظر، توصیفی و از نوع زمینهیابی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه افراد متاهل جوان و صاحب فرزند شهر آمل در سال 1393 با سطح تحصیلی حداقل دیپلم و طول مدت ازدواج 1 تا 5 سال 2/49 0/67 - سال - بود. تعداد یکصد و هشتاد و هفت نفر 81 - مرد، 106 زن - در دامنهی سنی 22 تا 37 سال 27/34 2/83 - سال - با استفاده از روش نمونهگیری چندمرحلهایًٌ - هومن، - 1376 در پاییز 1393 گزینش شدند. با توجه به راحتتر بودن دسترسی به افراد شامل ملاکهای ورود این پژوهش در مهدکودک ها، ابتدا شهر آمل به دو منطقه تقسیم گردید و از هر منطقه به طور تصادفی دو مهدکودک انتخاب شد و از هر مهدکودک یک سطح کلاسی به طور تصادفی به عنوان واحد نمونه گیری انتخاب گردید. نمونهی پژوهش از بین والدین کودکان کلاسهای مذکور انتخاب شدند.
.3 ابزار پژوهش
-3-1 مقیاس توانمندیهای خانواده
مقیاس توانمندیهای خانواده ابزاری 20 گویهای است که توانمندی خانواده را در پنج بعد آن - ارزش، حل تعارض/ارتباط، تعامل مثبت/قدردانی، صرف وقت در کنار یکدیگر، تعهد به ثبات و تعهد به رشد - میسنجد. اغلب گویهها از زاویه دید همسران در مورد توانمندیهای خانواده و ارتباطشان با هم نوشته شده است. پاسخگویی سوالات بر اساس طیف لیکرت در 5سطح - کاملاً موافق - تا - کاملاً مخالف - قرار دارد - شام، بولمن، یوریچ و هاچٌٌ، . - 2001 ویژگیهای روانسنجی FSS از طریق تحلیل عاملی و ضریب آلفای کرونباخ 0/70 - تا 0/80 برای ابعاد مختلف - ، مورد قبول گزارش شده است - شام و همکاران، . - 2001 ویژگیهای روانسنجی نسخهی فارسی FSS در نمونهای از افراد متأهل در جمعیت عمومی، گزارش شده است 2/DF = 2/23 - ، GFI = 0/90، CFI = 0/93، 0/06 - RMSEA = - غفاری و همکاران، . - 2012 در این پژوهش جهت بررسی پایایی ابزار، ضرایب آلفای کرونباخ برای FSS و خرده مقیاسهای آن - ارزش، حل تعارض/ارتباط، تعامل مثبت/قدردانی، صرف وقت در کنار یکدیگر، تعهد به ثبات و تعهد به رشد - محاسبه شد بود 0/88 - برای کل مقیاس و از 0/65 تا 0/87 برای زیرمقیاسها - .
-3-2 مقیاس سازگاری زوجی اصلاح شده : - RDAS -
فرم تجدید نظر شده مقیاس سازگاری زناشوییٌ RDAS - ؛ باسبی، کران، لارسن و کریستنسن ٍ ، 1995؛ به نقل از عیسی نژاد، - 1387 مقیاسی 14 گویهای است که به صورت طیف 6 تایی از 0 تا 5 نمره گذاری میشود، طوری که پاسخ کاملاً موافق نمرهی 5 و پاسخ کاملاً مخالف نمرهی صفر میگیرد. این ابزار از سه خرده مقیاس همفکری و توافق، رضایت و انسجام تشکیل شده است که در مجموع نمره کیفیت زناشویی را نشان میدهند و نمرات بالا نشاندهنده کیفیت زناشویی بالاتر است - هولیست و میلر، 2005؛ به نقل از عیسی نژاد، . - 1387 پایایی پرسشنامه به شیوهی همسانی درونی - محاسبه ضرایب آلفای کرونباخ - در مطالعهی هولیست و میلر 2005 - ؛ به نقل از عیسی نژاد، - 1387 از 0/80 تا 0/90 گزارش شده است. عیسی نژاد - 1387 - ویژگیهای روانسنجی نسخهی فارسی RDAS را در نمونهای از زوجین جوان، مورد قبول گزارش کرده است 2/DF = 0/38 - ، GFI = 0/98، CFI = 0/99، 0/001 . - RMSEA = در این پژوهش ضرایب آلفای کرونباخ برای RDAS و خرده مقیاسهای آن - همفکری و توافق، رضایت و انسجام - به ترتیب 0/84، 0/81، 0/81 و 0/80 به دست آمد.روشهای آماری مورد استفاده در این پژوهش، شامل آمار توصیفی - شاخصهای تمایل مرکزی و پراکندگی - و تحلیل رگرسیون چندگانه با روش سلسله مراتبی میباشد.
.4 یافتههای تحقیق
میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش در جدول ذیل ارایه شده است.
