بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه سیستمهای بازداری/فعال سازی رفتاری و آشفتگی روانشناختی بود. این پژوهش یک پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود که جامعه آماری آنرا کلیه دانشآموزان پیشدانشگاهی منطقه یک اردبیل که به مراکز مشاوره مدرسه مراجعه کرده بودند تشکیل داده بودند که از میان آنها 60 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای جمع-آوری دادهها از مقیاس های BAS/BIS کارور و وایت و DASS-21 لاویبوند و لاویبوند استفاده شد. برای تحلیل دادهها نیز ضریب همبستگی پیرسون به کار رفت. نتایج نشان داد که BIS با افسردگی، اضطراب و استرس رابطه مثبت معنادار و BAS با آنها رابطه منفی معنادار دارد. با توجه به یافتههای نظری و تجربی سیستم بازداری رفتاری در آشفتگیهای روانشناختی دانش-آموزان نقش مهمی دارد و آن را تحت تاثیر قرار میدهد.
مقدمه
نوجوانی یکی از بحرانیترین ادوار زندگی به حساب میآید، زیرا به همراه تحولات جسمانی، یک سلسله دگرگونیها در احساسات، عواطف، تمایلات و تخیلات فرد به وجود میآید - کاوٌ، 2004؛ به نقل از عطادخت، دانشور، فتحی و سلیمانی، - 1394 که از آن جمله میتوان به عدم تعادل و بیثباتی، زودرنجی، یاس و افسردگی زودرس درمقابله با ناکامیها اشاره کرد - عطادخت و همکاران، . - 1394 افسردگی یکی از شایعترین و ناتوان کنندهترین مشکلات نوجوانان است، به طوری که در 14 سالگی میزان آن ده برابر بیشتر از سن 10 سالگی مشاهده میشود - بکٍ، . - 2009 یکی دیگر از شایعترین اختلالات روانپزشکی نوجوانی اختلالات اضطرابی است که میتواند در یادگیری، یادآوری و تمرکز تداخل ایجاد نماید.
متغیرهای زیستی، شخصیتی، و شناختی-رفتاری زیادی در اختلالات افسردگی و اضطرابی و آشفتگیهای روانشناختی دخیل هستند. یکی از جامعترین نظریهها برای تبیین مبانی زیستی، شخصیتی، انگیزشی و هیجانی آشفتگیهای روانشناختی نظریه حساسیت به تقویتُ - RST - گری است.گری نظریه حساسیت به تقویت را با در نظر گرفتن سه سیستم مغزی/رفتاری، از جمله سیستم فعال ساز رفتاری - BAS - 5، سیستم بازدارنده رفتاریّ - - BIS و سیستم جنگ-گریز-انجمادْ - - FFFS مطرح کرد که به اعتقاد وی غلبه و فعالیت هریک از این سیستم ها در فرد، به حالت های هیجانی متفاوت، چون ترس، اضطراب و زود انگیختگی منجر میگردد و شیوههای رویارویی و واکنشهای متفاوتی را نیز دربر میگیرد - گری و مک ناتانَ، . - 2000 سیستم فعال ساز رفتاری - BAS - به تمامی محرکهای پاداش و فقدان تنبیه پاسخ می دهد و فعالیت آن موجب فراخوانی هیجانهای مثبت، رفتار رویآوری و اجتناب فعال می شود.
سیستم بازداری رفتاری - BIS - در کرتکس پیشانی و مدار پاپز قرار دارد و به محرکهای تنبیه، فقدان پاداش، محرکهای جدید و محرکهای ترسآور ذاتی پاسخ میدهد. فعالیت BIS که سیستم اضطراب نیز نام دارد، اضطراب، بازداری رفتار، اجتناب غیر فعال، خاموشی، و گوش به زنگی را به دنبال دارد - بیجتبیر، بک، کلایس و واندریکنُ، ،. - 2009 در نهایت سیستم جنگ-گریز-انجماد - FFFS - با آمیگدال و هیپوتالاموس مرتبط است و به محرکهای آزارنده حساس میباشد.
مولفههای این سیستم جنگ - پرخاشگری - ، گریز - فرار سریع - و انجماد - در برابر محرک تهدید کننده غیر قابل اجتناب است - بیجتبیر و همکاران، . - 2009 نظریه شخصیتی گری در آسیب شناسی روانی مورد توجه ویژهای قرار گرفته است به طوری که بیجتبیر و همکاران - 2009 - معتقدند که فعالیت هر یک از سیستم های مغزی/رفتاری با تجربه برخی از علایم مرضی در ارتباط است و آسیب شناسی روانی را پیش بینی میکند. بیجتبیر و همکاران - 2009 - نشان داده اند که بازداری رفتاری یک عامل خطر برای بروز اختلالات روانی و به خصوص اختلالات اضطرابی است.
ملیک، شارپ، و آلفانوٌ - 2014 - نیز نشان دادند که دختران مبتلا به اختلال افسردگی اساسی، نسبت به گروه کنترل سالم، نمرات بسیار بالایی در BIS دارند اما تفاوتی بین دو گروه در BAS پیدا نکردند. باتوجه به مطالب مذکور هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین سیستم های فعال سازی/بازداری رفتاری و آشفتگی روانشناختی در دانشآموزان نوجوان بود. فرضیه های پژوهش حاضر عبارتند از: .1 سیستمهای بازداری/فعال سازی رفتاری با افسردگی دانشآموزان رابطه دارد. .2 سیستمهای بازداری/فعال سازی رفتاری با اضطراب دانشآموزان رابطه دارد. و.3 سیستمهای بازداری/فعال سازی رفتاری با استرس دانشآموزان رابطه دارد.
روش نوع و طرح پژوهش: پژوهش حاضر یک پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود که در آن سیستمهای بازداری و فعال سازی رفتاری متغیرهای پیشبین و آشفتگی روانشناختی - افسردگی، اضطراب و استرس - متغیرهای ملاک بودند.
جامعهی آماری، نمونه و روش نمونهگیری: جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی دانشآموزان مقطع پیشدانشگاهی منطقه یک شهر اردبیل که به مراکز مشاوره مدرسه مراجعه کرده میکردند تشکیل داده بودند که از بین آنها 60 نفر دانش آموز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفتند.
ابزار پژوهش:
مقیاس سیستمهای فعال سازی/بازداری رفتاری : - BAS/BIS - این مقیاس توسط کارور و وایتٍ - - 1994 به منظور ارزیابی تفاوتهای فردی در حساسیت سیستمهای بازداری و فعال سازی رفتاری، توسعه یافت - به نقل از بشرپور، . - 1394 این مقیاس دارای 20 سوال است که فعالیت سیستم بازداری رفتاری - - BIS را به وسیله خرده مقیاس حساسیت به تنبیه و فعالیت سیستم فعال سازی رفتاری - BAS - را به وسیله سه خرده مقیاس پاسخدهی به پاداش، سایق، و جستجوی سرگرمی، مورد ارزیابی قرار می-دهد.
آزمودنیها به این سوالات در مقیاس لیکرت 4 درجهای از 1 - کاملا نادرست - تا 4 - کاملا درست - پاسخ میدهند. لوکستون و داوَ 2001 - ؛ به نقل از بشرپور، - 1394 ثبات درونی بازداری رفتاری را 0/72 و روایی افتراقی آن با اضطراب را 0/55 گزارش کردند. ضریب آلفای کرونباخ خرده مقیاسهای بازداری و فعال سازی نیز به ترتیب 0/78 و 0/81 گزارش شده است - از بشرپور، . - 1394 بشرپور، برهمند، مولوی، و موسوی 2013 - ؛ به نقل از بشرپور، - 1394 ضریب آلفای خرده مقیاسهای این مقیاس را در دامنه 0/65 تا 0/93 گزارش کردند.
