بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش با هدف بررسی رابطهی دینداری با سازگاری زناشویی صورت گرفت. طرح پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعهی آماری شامل تمامی دانشجویان متأهل دانشگاه های دولتی شهر تهران در سال تحصیلی 93-94 بود. نمونه پژوهش را 100 دانشجو که به شیوه تصادفی انتخاب شدند تشکیل میدادند. ابزارهای پژوهش شامل مقیاس سازگاری دونفره - زن و شوهر - و آزمون معبد 2 بود. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و آمار استنباطی ضریب همبستگی پیرسون استفاده گردید. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد بین عمل به باورهای دینی با سازگاری زناشویی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد . - p<0/01 -
واژگان کلیدی: عمل به باورهای دینی، سازگاری زناشویی، دانشجویان
.1 مقدمه
خانواده از موضوعات مهم زندگی است بر اساس منابع اسلامی، چگونگی نقش اساسی و بی بدیل در زندگی نمودن و ازدواج کردن تحقق مودت و رحمت دارد؛ و تحقق مودت و رحمت نیز تضمینکننده ی یک زندگی بالنده و همراه با رضامندی و سازگاری است که در آن، از آسیبهای ازدواج خبری نمیباشد - پسندیده،. - 1392 خانواده بهعنوان واحدی اجتماعی دارای بیشترین و عمیقترین مناسبات انسانی است .علاوه بر اینکه، منبع اولیه نیازهای اساسی فرد محسوب میشود، موقعیتهای متعددی را برای یادگیری و شکلگیری نگرشها و تشکیل باورهای فرد فراهم میآورد و در کنار مسئولیت آموزشی و تربیتی، در رفع نیازهای جسمانی، روانی و انتقال ارزشهای اجتماعی نقش بسیار مؤثری دارد .فرد در بستر خانواده خواستهای جامعه را میآموزد و این شناخت او را به گزینش رفتارهای معین رهنمون میسازد - مصلحی، . - 1391
ازدواج مقدمه تشکیل خانواده است .خانواده با بستن پیمان زناشویی بین زن و مرد شکل میگیرد و تداوم و بقای آن نیز به تداوم و بقای پیوند زناشویی وابسته است. خداوند در سورهی نساء آیه 20 میفرماید: »و اخذن منکم میثاقا غلیظا؛ و زنان از شما میثاق محکمی گرفتهاند.« این آیه میرساند که در قرآن پیمان ازدواج میان زن و مرد میثاق محکمی است. در قرآن کلمه میثاق به معنای پیمان میان خدا و بندگان درباره توحید و احکام است و در هر جای قرآن کلمه میثاق با فعل »اخذ« به کار رفته، نشانهی پیمان الهی است. از این آیه میفهمیم که چقدر پیمان ازدواج در اسلام محکم و استوار است و ازدواج نه تنها پیمانی میان زن و مرد، بلکه پیمانی میان زوجین با خداست که طبق آن با خدا عهد میبندند به دستورات قرآن در وظایف همسری و حقوق خانواده که جزئیات آن در سورههای مختلف قرآن و روایات معتبر آمده عمل کنند - بیآزار شیرازی،. - 1361
علیرغم اینکه ازدواج رضایتبخش یکی از عوامل مهم بهداشت روانی جامعه محسوب میشود، ولی چنانچه ازدواج و زندگی خانوادگی شرایط نامساعدی برای ارضای نیازهای روانی زوجین ایجاد کند، نه تنها بهداشت روانی تحقق نمییابد، بلکه آثار منفی و گاهی جبرانناپذیری را بهجای میگذارد، بهطوریکه اختلالات عصبی، افسردگی و خودکشی از پیامدهای اختلافات خانوادگی میباشند .به اعتقاد ویزمن، شلدون و گورینک بسیاری از اختلالات روانپزشکی از جمله اختلالات جسمانی، شناختی، رفتاری و استرس تحت تأثیر آشفتگی زناشویی به وجود میآیند - سلیمانیان، نوابی نژاد و ولی اله، . - 1384 عوامل مختلفی در پایداری ازدواج و استحکام خانواده مؤثر هستند .از جمله این عوامل سازگاری زناشویی است. سازگاری زناشویی وضعیتی است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع احساسی ناشی از خوشبختی و رضایت از همدیگر دارند - سین ها و ماکرجک1، . - 1990
مطالعات نشان میدهد که سازگاری زناشویی به سازگاری کلی فرد کمک میکند؛ یعنی همسرانی که از سازگاری زناشویی بالایی برخوردارند، عزتنفسی بیشتر دارند و در روابط اجتماعی سازگارترند. سازگاری زناشویی نتیجهی فرآیند زناشویی و شامل عواملی مانند ابراز محبت و عشق همسران، احترام متقابل، روابط جنسی، تشابه نگرش، چگونگی ارتباط و حل مسئله است - مارکویسکی و گرینوود، 1984، به نقل از ملازاده، . - 1381دین اسلام تأکید فراوانی بر استحکام ازدواج دارد، بهگونهای که هیچ بنایی در نزد خدا پسندیدهتر از ازدواج نیست - وسائل الشیعه - . ازآنجاییکه دو نهاد مذهب و خانواده ارزش های مشابهی را مورد تأکید قرار میدهند، پژوهشگران رابطه نزدیکی بین آن دو پیشبینی میکنند .این جهتگیری منجر به این نگرش شده است که مذهب میتواند روابط زناشویی را تقویت و استحکام بخشد - مصلحی و احمدی، . - 1392
خوشبختی زناشویی زمانی تحقق مییابد که زن و شوهر ارتباط خوبی با مبدأ داشته و برای معاد خود نیز کار نیک انجام دهند و پایبند به احکام و دستورات الهی باشند، نه اینکه مسائل زندگی آنقدر آنها را سرگرم کند که از یاد خداوند غافل شوند - منافقون: - 9 و یا به خاطر، خانواده از رعایت وظایف دینی فاصله بگیرند - تمیمی آمدی، . - 1366 وظیفه زن و شوهر است که همدیگر را از معصیت خداوند بر حذر دارند که در این زمینه مرد مسئولیت بیشتری دارد - تحریم:. - 6 پایبندی یا عدم پایبندی به دستورات الهی توسط آن دو، زمینه را برای رضامندی و یا نارضامندی زندگی زناشویی فراهم میآورد.
چنانکه ماهونی2 و همکاران - 1999 - با تجزیه و تحلیل مشاهداتشان نشان دادند که جنبههای گوناگون عملکرد زناشویی شامل رضایت زناشویی، تعداد برخوردها و خشونت فیزیکی با فعالیتها و اعتقادات مذهبی در ارتباط است، به این صورت که زوجهای دارای اعتقادات مذهبی بالاتر، رضایت زناشویی بیشتری داشته و برخوردها و خشونتهای آنان نسبت به هم کمتر است .به همین دلیل، درک ارزشهای دینی درباره ازدواج برای سلامت رابطه زوجین اهمیت زیادی دارد - نظری، - 1388هانلر و گنچوز3 نیز معتقدند نگرش مذهبی میتواند در ارتباط زناشویی مؤثر باشد؛ زیرا مذهب شامل رهنمودهایی برای زندگی و ارائه دهنده سامانه باورها و ارزشهاست که این ویژگی ها میتوانند زندگی زناشویی را متأثر سازند - خدایاری فرد، شهابی و اکبری، . - 1386
علاوه بر این مولینز و براکت - 2001 - 4 طی پژوهشی به بررسی رابطه عمل به باورهای دینی و رضایت زناشویی و شادکامی پرداختند نتایج نشان داد که دینداری به گونه ای معنادار با سازگاری زناشویی و شادکامی همسران بستگی دارد. هانلر و جنکوز - 2005 - نیز معتقدند ایمان به خدا موجب میشودکه نگرش فرد به کل هستی هدفمند و دارای معنا باشد. ایمان نداشتن به خدا انسجام و آرامش فرد را مختل میسازد و همین امر موجب تضعیف روابط و منشا اختلاف های بسیاری در زندگی خانوادگی است - دوناهو و بنسون5،. - 1995 همچنین سولیوان - 2001 - 1 نیز در پژوهش خود نشان داده افرادی که در سطح بالاتری از مذهبی بودن قرار دارند نسبت به افراد دارای سطح مذهبی پایین تر، ثبات زناشویی بیشتری دارند و از ازدواج خود راضی تر به نظر میرسند.
با توجه به جوان بودن جمعیت کنونی ایران و نیز افزایش جمعیت دانشجویی کشور در دوران کنونی و در راستای پیشگیری از تشکیل خانواده ناسالم و بهتبع آن جامعهای ناسالم و به دلیل اینکه کشور ما یک کشور اسلامی و مذهبی است ضرورت مطالعه تأثیر باورهای دینی بر سازگاری زناشویی و پیامدهای آن در بنیان خانواده دارای اهمیت خاصی میباشد. تا به کمک آن پیشگیری ها و اقدامات لازم در جهت عدم فروپاشی نظام خانواده و مستحکم تر کردن روابط زوجین انجام گیرد. لذا این تحقیق درصدد است تا به این پرسش، پاسخ دهد که: آیا بین عمل به باورهای دینی با سازگاری زناشویی در دانشجویان متاهل دانشگاههای دولتی شهر تهران رابطه وجود دارد؟
.2 روششناسی پژوهش:
طرح پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان متاهل مقاطع کارشناسی وکارشناسی ارشد دانشگاههای دولتی شهر تهران بود که در سال تحصیلی 93-94 به تحصیل اشتغال داشتند. نمونه پژوهش شامل 100 دانشجوی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد 65 - نفر زن و 35 نفر مرد - بود که بهصورتتصادفی ساده از رشتههای مختلف تحصیلی انتخاب شدند.
2-1 ابزار مورداستفاده در پژوهش:
الف - مقیاس سازگاری دو نفره - زن و شوهر - :2 این مقیاس یک ابزار 32 سؤالی است و در سال 1976 توسط اسپانیر3 برای ارزیابی کیفیت رابطهی زناشویی از نظر زن و شوهر یا هر دونفری که با هم زندگی میکنند، تهیه شده است. تحلیل عاملی نشان داده است که این مقیاس چهار بعد رضایت دو نفری، همبستگی دو نفری، توافق دو نفری و ابراز محبت را مورد سنجش قرار میدهد .نمره کل مجموع تمام سوالات بین 0 تا 151 است که که با جمع نمرات سؤالها به دست میآید و نمرات بالاتر نشان دهنده رابطه بهتر است .همسانی درونی کلی این آزمون با کاربرد روش آلفای کرانباخ 0/96 گزارش شده است - ثنایی، . - 1379 این ابزار در موارد متعدد در پژوهش های داخلی مورد استفاده قرار گرفته است. اسماعیلی - 1374 - ضریب پایایی آن را 0/92 و فتحی آشتیانی و احمدی - 1383 - ضریب پایایی آن را 0/94 گزارش نمودند. در پژوهش حاضر نیز ضریب آلفای کرنباخ برابر با 0/94 به دست آمد.
