بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه عمل به باورهای دینی، خودکارامدی و بهره وری کارکنان دانشگاه رازی کرمانشاه است. روش پژوهش حاضر، توصیفی از نوع همبستگی بوده است. گروه نمونه، پنجاه و نه نفر از کارمندان دانشگاه رازی کرمانشاه بودند که با روش نمونه گیری تصادفی نظام مند انتخاب شدند، که در این نمونه کارکنان زن، 27 نفرو کارکنان مرد، 32 نفر بودند . داده ها با استفاده از پرسشنامه های عمل به باورهای دینی - معبد - ، باورهای خودکارآمدی وبهره وری، جمع آوری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، به طور همزمان از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که بین عمل به باورهای دینی و خودکارامدی و نیز بین عمل به باورهای دینی و بهره وری کارکنان، همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد. بین خودکارامدی و بهره وری کارکنان نیز رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که عمل به باورهای دینی و خودکارامدی، پیش بینی کننده بهره وری کارکنان است. دو متغیر مذکور توانسته است 0/18 از تغییرات بهره وری را برای کارکنان مرد پیش بینی کند.
کلمات کلیدی: عمل به باورهای دینی، دینداری، خودکارامدی، بهره وری، کارکنان
مقدمه
دین به اندازه ای غنی، فراگیر و پیچیده است که جنبه ها ی متفاوت آن دردیدگاه ها و نگرش های مختلف به گونه ای متفاوت جلوه می کند؛ برای مثال، نظریه پردازانی چون فروید - 1907 - 1 ، اریکسون - 1987 - 2، یونگ1936 - 3 - ، آلپورت1950 - 4 - ، فروم - 1960 - 5 و فرانکل - 1960 - 6 از رویکردهای مختلفی به دین نگریسته اند - همگی به نقل از خوش طینت،. - 2012 همه این نظریه پردازان به غیر ازفروید دیدگاه مثبتی به دین و دینداری 7 داشته و آن را مایه تکامل، تحول و به کمال رسیدن روح انسان می دانند، در این راستا، اریکسون - 1987 - معتقد است که اعتقاد به دین در مسیر به کمال رسیدن انسان برای او حمایت متقابل و مثبتی ایجاد می کند، از نظر یونگ - 1938 - تأثیر دین بر روح و روان انسا ن قدیمی، دیرینه و پابرجاست، آلپورت - 1950 - حس دینداری را حسی توصیف می کند که باعث می شود فرد با کل جهان هستی و معنای آن ارتباط برقرار کرده، آن را درک کند و فرانکل - 1960 - می گوید حس دینداری عمیق ترین و ریشه دارترین احساس در اعماق ضمیر ناهشیار انسان است - همگی به نقل از خوش طینت، . - 2012
از این رو، نمی توان دست کم اهمیت دین را به عنوان یک پدیده اجتماعی و تاریخی نادیده گرفت - به نقل از کجباف و رئیس پور، . - 1387 دین پدیده ای در اعلی درجه اجتماعی و چه بسا منشأ تمام کارها و نهادهای اجتماعی مانند شناخت بشری و هویت جامعه انسانی است - دورکیم1،. - 2005 دین و مذهب یکی از اساسی ترین ومهم ترین نهادهایی است که جامعه بشری به خود دیده است به طوری که هیچ گاه بشر خارج ازاین پدیده زیست نکرده و دامن از آن بر نکشیده است. در واقع هیچ فرهنگی در گذشته یافت نمی شود که دین در آن، جایی نداشته باشد و هیچ کس فکر نمی کند که در آینده نیز فرهنگی غیر از این بتواند به وجود آید. مطالعه انسان، فهم و درک این نکته را برای ما ممکن می سازدکه نیاز به نظام مشترک جهت گیری و مرجع اعتقاد و ایمان دارای ریشه عمیق در وضعیت زیستی انسان است - نوابخش و پوریوسفی، . - 1385
لذا اگر فرد و جامعه ای دیندار و دین مدار باشد، پایه و ریشه دین را در شئون مختلف حفظ کند، فضایی در کارشان ایجاد می شود که اصلاح شدنی و رشد یافتنی است و حتی اگر کمبودی در کار باشد، جبران پذیر و رو به کمال است.پژوهش های زیادی در زمینه دین در حوزه های روانشناسی صورت گرفته است. این پژوهشها به مقوله های مختلفی تقسیم می شوند که دو مقوله مهم آن تأثیر عمل به باورهای دینی بر بهداشت روانی و رابطه دین و مسائل اجتماعی می باشد - روحانی و معنوی پور، . - 1387 در وجهی دیگر نوع سومی نیز وجود دارد که می توان اهمیت آن را مورد توجه قرار داد و آن حوزهایی است که در آن به ارتباط بین عمل به باورهای مذهبی و برخی ویژگی های شخصیتی پرداخته می شود - لگار و همکاران، - 2009، بنابراین دینداری می تواند با ویژگی ها و صفات شخصیتی نیز در ارتباط باشد و یا تحت تأثیری متقابل با آنها قرار گیرد - هاملین گلور، . - 2009
بر اساس آنچه اهل لغت تصریح کرده اند، »عمل« عبارت است از کار و فعل و خدمتی است که با قصد و اراده انجام داده می شود - اصفهانی، 1392 ، ص. - 361 همچنین عمل به گزاره های تجویزی و احکام دینی، عنصر سوم دین، بعد از شناخت و ایمان است. به این معنی که آنچه را فرد از باورهای دینی می داند و به آن ایمان دارد، در مرحله عمل نیز آشکار سازد - احسانی،. - 1388 شاه نظری - 1385 - عمل به باورهای دینی2 را به کار بردن دستورات دین در جنبه های سه گانه اعتقادات، عبادات و اخلاقیات می داند. منظور از اعتقادات، بخشی از شناخت ها ودانش دینی است که اعتقاد به آنها لازم است؛ مثل ایمان به وجود خدا، ایمان به یگانگی او، عدل، حکمت، رحمت و دیگر صفات الهی. منظور از عبادات، همان شعائر دینی مثل نماز، روزه، دعا، ذکر، تلاوت قرآن و... است. منظور از اخلاقیات نیز آن بخش از تعالیم اسلام است که صفات و رفتارهای پسندیده و ناپسند را مشخص می کند - داوودی، . - 1385
طی چند دهه اخیر، محققان حوزه های مختلف به بررسی ابعاد دینداری، ارتباط و تأثیرآن بر حوزه ها و عملکردهای مختلف زندگی انسان علاقه مند شده اند - برگین، 1983؛ لویس، ریتچی و باتز، 2011؛ خوش طینت، 2012؛ آیرانیک و ثمرسیو، 2011؛ آمرام، 2007؛ خدایاری فرد، 1378؛ غبار ی بناب و همکاران،1386، عابدینی و فرامرزی، . - 1391 در پژوهشی که با بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی و عمل به باورهای دینی انجام شد نتایج نشانگر آن بود که بین توافق گرایی و وجدان گرایی با عمل به باورهای دینی ارتباط مثبت و معناداری داری وجود دارد، اما رابطه بین برون گرایی با عمل به باورهای دینی معنا دار نبود. هم چنین روان رنجوری و انعطاف پذیری با عمل به باورهای دینی، ارتباط منفی و معنا دار وجود دارد - کشاورز و همکاران، . - 1388 کیم و دیگران - 2004 - 3 به این نتیجه دست یافتند که عمل به باورهای دینی با هیجانات و عواطف مثبت مانند خوشخُلقی، شادکامی، مهربانی، اعتماد به نفس، توجه و آرامش رابطه مثبت دارد.
مک نلتی و دیگران - 2004 - 4 نشان دادند که دین تأثیر قابل توجهی در سازگاری دارد و از آن می توان درکارهای بالینی و مشاوره ای نیز استفاده کرد. موسوی اصل - 1387 - پیامدهای مشترک و ویژه ای را برای رفتارهای عبادی قائل بوده و معتقد است این رفتارها در افزایش آرامش روانی، بالا بردن ظرفیت روانی، ارضای نیاز به پرستش، انسجام شخصیتی، پاکسازی درون، به دست آوردن فضیلت های اخلاقی،تقویت اراده، زمینه سازی برای بازگشت به خود، حمایت اجتماعی و به دست آوردن تجربه های دینی و عرفانی مؤثرند. همچنین الیسون1 و همکاران - 2001 - در یافته هایشان به این نتیجه دست یافتند که رفتن به کلیسا با احساس بهزیستی رابطه مثبت و با درماندگی رابطه منفی دارد. ضمناً حمایت اجتماعی ناشی از حضور در کلیسا میزان پریشانی فرد را کاهش داده و تأثیرات ناشی از تنیدگی های وی را محدود می کند.الیسون 1991 - ، به نقل از رجایی، - 1388
نیز دریافت که فعالیت های دینی فردی، مانند دعا کردن و قرائت کتاب مقدس با آرامش بیشتر افراد همراه است.در تعامل بین شخص و محیط، یکی از مهمترین مؤلفه های تأثیرگذار، خودکارآمدی2 است. خودکارآمدی عبارت است از »قضاوت افراد در مورد توانایی هایشان برای سازماندهی و اجرای یک سلسله کارها برای رسیدن به انواع عملکردهای تعیین شده - « بندورا3،1986، به نقل از پنتریچ و گروت،. - 1990 خودکارآمدی یکی از عناصر خودپنداره است و مشتمل بر باورها و انتظاراتی است که به طور موثر در رابطه با وظایف و نیازهای فردی است - بارون و برن4،. - 1997 در نظام بندورا منظور از خود کارآمدی احساس های شایستگی و کفایت در کنار آمدن با زندگی است و در واقع عبارت است از یک عقیده محکم که ما براساس منابع اطلاعاتی مختلف توانایی های مان را ارزیابی می کنیم.
توجه به این نکته اهمیت دارد که خود کارآمدی تا اندازه ای مستقل از توانایی های واقعی فرد است ؛ به عبارت دیگر زمانی که توانایی بالا اما خود کارآمدی پایین است احتمال کمی وجود دارد که آن کار به طور موفقیت آمیزی انجام شود. به علاوه خود کارآمدی باید از انتظار پیامد تمیز داده شود، خود کارآمدی به عقاید فرد درباره شایستگی های خودش مربوط است؛درحالی که انتظار پیامد به اینکه فرد حدس می زند یک عمل معین منجر به نتیجه خاصی می شود اشاره می کند - موریس5، . - 2002 بندورا خود کارآمدی را در تئوری شناختی اجتماعی خود به عنوان یک مفهوم مرکزی ارائه داد که به ادراک توانایی ها برای انجام دادن عملی که مطابق میل است، اشاره می کند - موریس،. - 2002به نظر بندورا، خودکارآمدی که به قضاوت های فرد مربوط می شود، می تواند اعمال فرد درموقعیت های آتی را تحت تأثیر قرار دهد.
وقتی فرد در حال بررسی رفتار است و یا در حال انجام وظیفه ای است، قضاوت هایی نیز از توانایی خود در انجام دادن وظایف و شرایط آن به عمل می آورد. این قضاوتها درباره خودکارآمدی بر تفکر فرد در مورد توانایی یا عدم توانایی انجام کارمثلاً »من توانایی انجام این کار را دارم، یا این کار از عهده من بر نمی آید« و بر هیجان فرد »برانگیختگی و شادی در مقابل اضطراب و افسردگی« و بر عملکرد افراد »التزام بیشتر در مقابل درماندگی و بی حرکتی« تأثیر می گذارد - پروین و جان، . - 2001از نظر بندورا شخص، محیط و رفتار شخص برهم تأثیر و تأثر متقابل دارند و هیچ کدام از این سه جزءرا نمی توان جدا از اجزای دیگر به عنوان تعیین کننده ی رفتار انسان به حساب آورد. بندورا این تعامل سه جانبه را جبر متقابل یا تعیین گری متقابل نامیده است - نقل از سیف،. - 1380 باورهای خود کارآمدی قوی به عنوان یک منبع شخصی نیرومند در رویارویی با موقعیت های استرس زا مطرح شده اند.
شواهد زیادی در تأثیر باورهای خود کارآمدی بر فشار خون با ضربان قلب و عروق در بیماران قلبی گزارش شده است - شوارز و ماچ، . - 1995 پنتریچ و دی گروت - 1990 - اظهارداشتند که باورهای خود کارآمدی با عملکرد تحصیلی از قبیل نمرات نیمسال و پایان سال دانشجویان رابطه دارند. کیم - 2003 - در پژوهشی که بر روی 2200 نفر از دانش آموزان دبیرستان های شهر سوئل کره جنوبی انجام داد به این نتیجه رسید که بین خود کارآمدی عمومی، افسردگی، اضطراب، حساسیت وخصومت رابطه معنی دار وجود دارد. موریس - 2002 - رابطه بین خود کارآمدی و نشانه های اختلالات عاطفی را در نمونه بزرگی از نوجوانان بهنجار هلند مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد که سطح پایین خود کارآمدی با سطح بالای صفات اضطرابی، روان آزردگی، نشانه های اختلالات اضطرابی و نشانه
