بخشی از مقاله
چکیده :
فرسودگی شغلی کاهش قدرت سازگاری فرد به دلیل وجود عوامل فشارزا است، نشانگان تنیدگی و نگرش منفی فرد نسبت به شغلش است. سخت رویی نیز نگرش و شیوه خاصی است که افراد با این عوامل چگونه روبهرو شوند. هدف بررسی ارتباط فرسودگی شغلی با نشانگان تنیدگی و سخت رویی در کارمندان مرد شعب شمال بانک ملی ایران است. این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی - همبستگی است و حجم جامعه مورد مطالعه 200 نفر کارمند مرد بودند که به صورت خوشهای تک مرحلهای 127 نفر از آنها به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند، جهت جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه فرسودگی شغلی مزلچ - 1986 - ، کوباسا - - 1979 و نشانگان تنیدگی - 1986 - استفاده گردید.
برای تحلیل آماری دادهها از آمار توصیفی و به منظور بررسی فرضیات از آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج تحلیل دادهها نشان داد که بین فرسودگی شغلی و نشانگان تنیدگی در سطح 0/01 همبستگی مثبت و معناداری و بین فرسودگی شغلی با سخت رویی در سطح 0/01 همبستگی مثبت معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که نشانگان تنیدگی 33 درصد و سخت رویی 7/5 درصد واریانس فرسودگی شغلی را تبیین میکنند و به این نتیجه دست یافت که برای کاهش فرسودگی شغلی میتوان نشانگان تنیدگی و سخت رویی را از طریق برنامه آموزشی، مشاوره و کارگاهها بهبود بخشید.
مقدمه:
نیروی انسانی بهعنوان مهم ترین، گرانترین و ارزشمندترین سرمایه و منبع سازمان محسوب میشود. انسان تنها عنصر ذیشعور است که به عنوان هماهنگکننده سایر عوامل سازمانی نقش اصلی را در میان کلیه عوامل دارد. به سادگی می توان بیان نمود که بدون افراد کارآمد، دستیابی به اهداف سازمانی غیر ممکن است - شایسته، . - 1385 توجه به انسان به عنوان یک موجود پیچیده و سازگاری او با محیطهای شغلی در دهههای اخیر که با پیشرفتهای جدیدی در صنعت و تکنولوژی همراه بوده و بیش از گذشته مورد اهمیت قرار گرفته است.
در چنین شرایطی تغییر و تحولاتی در زندگی افراد و محیط کاری آنهابه وجود آمده است. از مسائلی که به طور یقین افراد هر سازمان را دستخوش این تغییر و تحولات نموده است عارضه فرسودگی شغلی است این عارضه از جمله اختلالاتی است که در سالهای اخیر مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است. در سازمانهایی که به نیروی انسانی خود از لحاظ استرس شغلی توجه نکنند در درازمدت نیروی انسانی تحلیل میرود و علاقه و انگیزه آنها نسبت به کار خود و سازمان کم میشود و در نهایت به فرسودگی دچار میشود، فرسودگی شغلی یکی از شایعترین تنشها است که موجب اختلال در فرآیند تولید بهرهوری و زندگی کاری و زندگی خارج از محیط کار کارمند است.
استحکام شخصیت شیوه های مقابله حمایت اجتماعی و فرسودگی شغلی را در یکصد و سه پرستار مراقبت های بحرانی مورد بررسی قرار دارد کل حمایت اجتماعی - وابسته و غیر وابسته به کار - با فرسودگی شغلی ارتباط منفی داشت استحکام شخصیت با فرسودگی شغلی ارتباط نداشت. متغیر دیگری که میتواند در کاهش موفقیت سازمانی مداخله کند تنیدگی شغلی است که از دیرباز در روانشناسی مطرح بوده است. استون و رایکین1 نشانگان تنیدگی را چنین تعریف کردهاند »پاسخ فرد به وقایع یا تغییراتی که با موقعیت اجتماعی او متضاد و مخالف است« این واکنشها یک یا چند واکنش فیزیولوژیک روانی، خانوادگی، رفتاری و ... را در پی دارد که این واکنشها فوراً با تأخیر بروز میکنند. بعضی از این پاسخها عبارتند از فشارخون، اختلال خواب، افسردگی، اضطراب، عدم تمایل جنسی که اینها از نشانگان تنیدگی است.
پژوهش های بسیاری در سالهای گذشته نشان دادهاند که رویدادهای تنشزا در ظهور بیماریهای جسمی و ذهنی مؤثر هستند ؛ هولم وراهه4 امروزه اکثر محققان نقش عوامل تنشزا را به عنوان عاملی در برانگیختگی فیزیولوژیک مکرر و طولانی که به بروز نشانگان تنیدگی و بیماریها منجر میشود تائید می کنند در دهههای اخیر در مجلات عمومی برای اندازهگیری عوامل تنش زا، پرسشنامههایی منتشر میشود و به خوانندگانی که در این پرسشنامهها نمره بالایی کسب میکنند اخطار میشود که اگر مایلند بیمار شوند بهتر است که از رویارویی با موقعیتهای تنشزا اجتناب کنند، اما از طرفی، تغییر شرایط زندگی به عنوان یک رویداد تنشزا، معمولاً به طور بالقوه با فرصت بیشتری برای داشتن یک زندگی بهتر همخوان است و فردی که در یک جامعه مدرن زندگی می کند با اجتناب از بسیاری از »تغییرات زندگی« که تنشزا هستند ممکن است فرصت داشتن یک زندگی بارورتر را از دست بدهند.
بنابراین توصیه صرف به اجتناب از عوامل تنشزا در بسیاری از موقعیتها ممکن است به رکود زندگی فرد منجر شود - کوباسا، . - 1979 حیات انسان در جامعه با کار عجین شده است کار صرفنظر از تأمین مالی میتواند برخی از نیازهای آدمی نظیر تحرک روانی و بدنی اجتماعی، احساسات خود اعتماد و توانمندی را ارضای کند با وجود این کار میتواند منبع عمده فشار روانی نیز باشد - بهنیا، . - 1378 از جمله ویژگیهای شخصیتی مهمی که به نظر میرسد عملکرد را در شرایط تنشزا همچون محیطهای درمانی، تحت تأثیر قرار دهد و مانع تأثیر عوامل مزاحم سخت رویی است - کوباسا، . - 1998 نقش و اهمیت سخت رویی به عنوان یک ویژگی شخصیتی محافظت کننده در برابر نشانگان تنیدگی و استرس شغلی در پژوهشهای متعدد نشان داده شده است - مرتضوی، . - 1385 کوباسا - - 1979
سخت رویی را در یک ویژگی شخصیتی میداند که در مواجه با حوادث فشارزای زندگی به عنوان یک منبع مقاومت و سپر محافظ عمل میکند پژوهش های متعددی فرضیه کوباسا را حمایت کرده و نشان دادهاند که سخت رویی به عنوان یک ویژگی شخصیتی رابطه بین استرس و بیماری را تعدیل میکند. با توجه به اهمیت نیروی انسانی در سازمان و نحوه برخورد او با مسائل مشکلات که ممکن است در محیط کار برای او ایجاد شود که منجر به نگرش مثبت و منفی کارمند نسبت به کارش میشود و در نهایت قدرت سازگاری فرد با عوامل فشارزا واکنش فرد نسبت به آنها مقدمهای برای شروع این پژوهش شده است.
توجه به انسان به عنوان یک موجود پیچیده و سازگاری او با محیطهای شغلی در دهههای اخیر که با پیشرفتهای جدیدی در صنعت و تکنولوژی همراه بوده، بیش از گذشته مورد اهمیت قرار گرفته است در چنین شرایطی تغییر و تحولاتی در زندگی افراد و محیط کاری آنها به وجود آمده است. از مسائلی که به طور یقین افراد هر سازمان را دستخوش این تغییرات و تحولات نموده است عارضه - فرسودگی شغلی - است این عارضه از جمله اختلالاتی است که در سال های اخیر مورد توجه روان شناسان قرار گرفته است - ساعتچی، . - 1376 همچنین کارشناسان بروز تنیدگی 1 را به عوامل مختلف نسبت میدهند، از جمله این عوامل مسائل مربوط به محیط کار است که باعث بروز تنیدگی حرفهای می شود.
گرمای زیاد، سروصدا، لرزش، فقر مدیریت همکاران نامناسب، انتظارات بالای کاری، بارکاری زیاد، ضعف حمایت اجتماعی نبود منافع کافی را میتوان نام برد - دویل2، . - 2003 بدون شک مسئولیت اصلی مدیران منحصر به افزایش بهرهوری وتوجه به منابع مادی سازمان نیست و مدیریت اثربخش بدون در نظر گرفتن عوامل انسانی و توجه به نیازهای روانی کارکنان امکان پذیر نیست. مدیریت بانک نیز از این امر مستثنی نیست و لازم است که مدیران ارشد بانکها نیز به طراحی برنامه ارتقای سلامت روان و پیشگیری از اختلالات شغلی همت گمارند.
بدین ترتیب سوال اصلی در پژوهش حاضر به این صورت است که آیا رابطهای بین فرسودگی شغلی با عوامل تنیدگی و سخت رویی کارمندان مرد بانک ملی شعب شمال شهر تهران وجود دارد؟ فرسودگی شغلی تنها مسئله برخاسته از ضعف یا ناتوانی محض در کارمندان نیست بلکه مرتبط با محیط کار و عدم هماهنگی بین خصوصیات ذاتی افراد و ماهیت شغلشان نیز هست. به هر میزان عدم هماهنگی بیشتر باشد به همان میزان پتانسیل فرسودگی شغلی بالا میرود و باعث کاهش اهمیت ارزشها و ضعیف شدن اراده و روحیه میشود.
فرسودگی شغلی نه تنها با بهداشت روانی یک شخص بلکه با میزان بهرهوری او نیز رابطه دارد از اینرو آشنا شدن با روشهای مقابله مؤثر با فشار روانی و غلبه بر فرسودگی شغلی میتواند به ارتقاء بهداشت روانی و افزایش اثربخشی و بهرهوری نیروی انسانی کمک کند - بهار، . - 1390 فرسودگی شغلی کاهش قدرت سازگاری فرد به دلیل وجود عوامل فشارزا است و نشانگان تنیدگی نیز نگرش منفی فرد نسبت به شغلش است، سخت رویی نگرش و شیوه خاصی که افراد با این عوامل چگونه روبهروشوند. ارتباط این سه متغیر و ضرورت آنها در سازمان باعث اهمیت بیشتر این پژوهش شده است. باوجود شرایط موجود لزوم انجام پژوهش با موضوع ذکرشده احساس گردیده هدف از پژوهش حاضر بررسی ارتباط فرسودگی شغلی با نشانگان تنیدگی و سخت رویی در کارمندان مرد بانک ملی شعب شمال تهران است.
فرضیه تحقیق:
بین فرسودگی شغلی با نشانگان تنیدگی و سخت رویی کارمندان مرد شعب شمال بانک ملی شهر تهران رابطه وجود دارد.
