بخشی از مقاله
چکیده:
استرس شغلی به عنوان یک مشکل، تاثیرات زیانبار متفاوتی بر سلامت جسم و روان دارد. پرستاران به دلیل پر استرس بودن شغلشان بیشتر در معرض این تاثیرات هستند. هدف از انجام این پژوهش نیز تعیین رابطه میان سخت رویی وگرایش اجتماعی با استرس شغلی در میان پرستاران بود.بدین منظور با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای، نمونه ای با حجم 400 نفر 223 - زن، 177 مرد - از پرستاران شهر ارومیه انتخاب شدند.
ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش سه مقیاس گرایش اجتماعی کرندال، استرس شغلی و پرسشنامه دیدگاههای شخصی بک و کوباسا بودند که برای گردآوری داده ها بر روی آزمودنیها اجرا گردیدند. داده های آماری با روش رگرسیون چندگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان دادند که سخت رویی و گرایش اجتماعی رابطه منفی و معناداری با استرس شغلی دارند.به دلیل اثرات سودمندی که سخت رویی و گرایش اجتماعی بر استرس شغلی دارند، پژوهشگران پیشنهاد می کنند که برنامه هایی طراحی شود که بر این دو مفوم در جهت کاهش استرس شغلی تاکید داشته باشند.
مقدمه:
یکی از معضلات اساسی که در چند دهه اخیر و با روی آوردن جوامع به سمت زندگی مدرن گریبان گیر جوامع بشری شده است پدیده استرس می باشد، با صنعتی شدن جهان این پدیده اهمی ت ویژه ای یافته و به طور گسترده و فزاینده ای سلامت شاغلین را تحت تاثیر قرار می دهد. عوامل روانی در کنار خطرات فیزیکی، شیمی ایی، ارگونومی ک و بیولوژیک محیط کار یکی از عوامل خطر ساز اصلی در محیط های کاری محسوب می گردند و استرس شغلی1 در بین عوامل روانی از اهمی ت ویژه ای برخوردار است بطوریکه در سال 1992 سازمان ملل متحد استرس شغلی را بیماری قرن بیستم دانست و چندی بعد سازمان بهداشت جهانی آن را مشکلی همه گیر در جهان اعلام نمود. - به نقل از عقیلی نژاد و همکاران،. - 1386
در زندگی همه افرادی که در یکی از مشاغل مختلف جامعه کار می کنند استرس وجود دارد و به گونه های مختلف بر آنها فشار وارد می آورد. تحولات شغلی نظیر تغییرات سازمانی، تغییر حقوق و دستمزد، ترفیعات شغلی، کاهش یا افزایش نیروی انسانی و دگرگونی های اجتماعی موضوعهایی هستند که بر فرد فشار می آورند و او را دچار آشفتگی، نگرانی، تشویش و اضطراب می شوند. - رابینز، . - 1372حال با توجه به اینکه یک سوم از عمر ما در محیط کار سپری می شود و از طرفی بسیاری از روابط و مناسبات اجتماعی ما در طی ساعات کار شکل می گیرد، استرس ناشی از کار یا استرس شغلی می تواند در سلامتی و خشنودی انسانها بسیار موثر باشد.
افرادی که تحت استرسهای زیادی باشند به طور کلی از سلامت و خشنودی کمتری برخوردار خواهند بود - دهشیری، . - 1383 یکی از مشاغل بسیار مهم و حساس در جامعه که از اهمی ت والایی برخوردار است و در وضعیت فعلی و آینده جامعه تاثیر بسزایی دارد، شغل پرستاری است. شغل پرستاری همانند تمامی مشاغل دیگر دارای عوامل استرس زای مخصوص به خود است. استرس شغلی پرستاران به منزله یک مشکل جهانی، مطالعات بسیاری را در کشورهای مختلف به خود اختصاص داده است. از جمله متغیرهایی که به نظر می رسد با استرس شغلی رابطه دارند و مانعی در برابر استرس شغلی محسوب می شوند، متغیرهای سخت رویی و گرایش اجتماعی می باشند.
سخت رویی 1که ریشه در فلسفه وجودی دارد توسط سوزان کوباسا2 معرفی و توسط همکارانش گسترش یافت. این مفهوم که با واژه هایی چون استقامت، تهور، جسارت، بی پروایی و شهامت وجه مشترک دارد و نوعی سبک شخصیتی است که مجموعه ای از صفات روانی را در بر می گیرد - جمهری، . - 1380سخت رویی نگرشی مرکب از سه زیر مولفه تعهد3 ، کنترل4 و مبارزه جویی5 است که با تبدیل شرایط بحرانی به یک تجربه بالنده به حل موفقیت آمی ز استرس کمک می کند - مدی6، . - 1997 در واقع افرادی که در زیر مولفه تعهد نمره بالایی کسب می کنند بجای اجتناب از موقعیتهای پر استرس، آن موقعیت را فرصتی برای دستیابی به موفقیت و دست آوردهای مهم و جالب می دانند.
افرادی که در زیر مولفه کنترل نمره بالایی بدست می آورند بر این باورند که تلاشهایشان تاثیر بسزایی در رویارویی و غلبه بر مشکلات دارند و افرادی که در زیر مولفه مبارزه جویی نمره بالایی کسب می کنند، رضایت، آسایش و پیشرفت را ناشی از یادگیریهای مثبت و منفی یک زندگی فعال می دانند، نه ناشی از روزمرگی - مدی و همکاران، . - 2002 ترکیب و تلفیق تعهد، کنترل و چالش زمی نه ساز مفهوم سخت رویی است که به عنوان یک شجاعت وجودی7 تعریف شده است - مدی، . - 1998 البته لازم به توضیح است که زیر مولفه های سخت رویی به تنهایی قادر به ایجاد شجاعت وجودی و تشخیص اجتناب ناپذیری تغییرات و مشکلات و تلاش برای تبدیل این مشکلات به فرصتها نیستند بلکه ترکیب و تلفیق پویای این زیر مولفه ها زمی نه ساز این شجاعت وجودی است.
- 2001 در واقع برای تبدیل نقصها به مزیتها ابتدا باید درگیر شد نه اینکه اجتناب کرد - تعهد - ، برای موثر بودن باید تلاش کرد نه اینکه احساس عدم کارآمدی داشت - کنترل - و تمام مدت در پی یادگیری بود نه اینکه از دست روزگار ناله سر داد - مبارزه جویی - - مدی و همکاران، . - 2002 در خصوص سخت رویی نیز پژوهشهای فراوانی صورت پذیرفته که به برخی از آنها اشاره می گردد. بارتون و همکاران - 1989 - 1 در پزوهشی نشان دادند که سخت رویی به مثابه سپری از فرد در برابر استرس و بیماری محافظت می کند.
قربانی و همکاران - - 2000 نشان دادند که افراد سخت رو حوادث زندگی را کمتر آسیب زا در نظر گرفته و مقابله موثرتری با وقایع دارند. مدی و همکاران - - 1996 در پزوهشی دیگر نشان دادند که افراد سخت رو برانگیختگی فیزیولوژیکی کمتری را تجربه کرده و به جای اجتناب از استرس به دنبال بهزیستی و اهداف مثبت هستند. در نتیجه این یافته ها مدی و خوشابا - 1994 - 2 سخت رویی را به عنوان مفهومی در نظر گرفته اند که نقش بسزایی در سلامت روانی ایفا می کند.
متغیر دیگری که به عنوان سپری محافظتی در برابر استرس عمل می کند، مفهوم گرایش اجتماعی است. آنزباخر و آنزباخر3 - 1956 - گرایش اجتماعی4 را به عنوان مرکز ثقل نظریه آدلر5 که تاثیری چشمگیر بر صفات و نگرشهای انسان دارد، معرفی می کنند. مفهوم گرایش اجتماعی توسط افراد متفاوت تفسیرهای متفاوتی به خود گرفته است. لیک و لیک - 2006 - 6 معتقدند گرایش اجتماعی شامل گرایش به رفاه نوع بشر و اولویت قائل شدن برای انگیزه های اجتماعی است.
آنزباخر و آنزباخر - 1956 - معتقدند کهینا مفهوم دارای دو بعد فرایندی و عینی است. بعد عینی عمدتاً به اجتماع و بعد فرایندی بیانگر نوعی گرایش یا تمایل است. حال با در نظر گرفتن بعد عینی می توان گفت گرایش اجتماعی شامل گرایش مثبت به سوی انسانیت و کل جهان است. ترجیح آنزباخر برای تعریف گرایش اجتماعی به عنوان گرایش در گرایش به نوع انسان، بیانگر همی ن مفهوم است.
بعد فرایندی گرایش اجتماعی نیز بیانگر سه جنبه بنیادی ماهیت انسان یعنی تفکر، احساس و عمل است . تفکر شامل توانایی درک همدلانه دیگران، احساس شامل گرایش مثبت به سوی دیگران و کمک به رفاه دیگران و عمل ملاکی برای اندازه گیری این گرایش است. در همین راستا مورفی - 1994 - 1 گرایش اجتماعی را دیدن و شنیدن با اهمیت چیزهایی میداند که مستقیماً با ما در ارتباط نیستند و دریکورز - 1948 - 2 معتقد است که زندگی یعنی انجام امور به سود دیگران و مشارکت در زندگی اجتماعی. طبق نظر آدلر گرایش اجتماعی سنگ بنای سلامت روانی است و تاثیر بسیاری در سازگاری فردی و بین فردی دارد.
