بخشی از مقاله
چکیده :
هدف تحقیق حاضربررسی ارتباط فرسودگی شغلی و نشانگان تنیدگی با سخت رویی در کارمندان مرد شعب بانک سپه منطقه آذربایجان شرقی بود. این پژوهش از نوع تحقیقیات توصیفی- همبستگی است و حجم جامعه مورد مطالعه 400 نفربودند که به صورت خوشه ای تک مرحله ای ، مطابق جدول مورگان 196 نفربه عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جهت جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه فرسودگی شغلی مزلج 1986 - - ، سخت رویی کوباسا - - 1979 و تنیدگی شغلی اشپیلبرگر - - 1986 استفاده گردید.
برای تحلیل آماری داده ها ازآمار توصیفی وبه منظور بررسی فرضیه ها از آزمون همبستگی پیرسون وتحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که بین فرسودگی شغلی ونشانگان تنیدگی درسطح 0/01 همبستگی مثبت ومعناداروبین فرسودگی شغلی وتشانگان تنیدگی با سخت رویی در سطح 0/01 همبستگی مثبت معناداروجود دارد.نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که نشانگان تنیدگی 33 درصد وسخت رویی 7/5 درصد واریانس فرسودگی شغلی را تبیین می کنند ودرنهایت به نتیجه دست یافتیم که برای کاهش فرسودگی شغلی و نشانگان تنیدگی می توان سخت رویی را از طریق برنامه آموزشی،مشاوره وکارگاههای روانشناسی بهبود بخشید.
مقدمه :
نیروی انسانی به عنوان مهم ترین،گران ترین وارزشمند ترین سرمایه ومنبع سازمان ها محسوب می شود. انسان تنها عنصر ذی شعور است که به عنوان هماهنگ کننده سایر عوامل سازمانی نقش اصلی را در میان کلیه عوامل دارد. به سادگی می توان بیان نمد که بدون وجود افراد کارآمد ، دستیابی به اهداف سازمانی غیر ممکن است - شایسته ، . - 1385 توجه به انسان به عنوان یک موجود پیچیده وسازگاری او با محیط های شغلی در دهه های اخیرکه با پیشرفت های جدیدی در صنعت وتکنولوژی همراه بوده وبیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. در چنین شرایطی تغییر وتحولاتی در زندگی افراد ومحیط کاری آنها به وجود آمده است. از مسائلی که به طور یقین افراد هر سازمان را دستخوش این تغییر وتحولات نموده است ، عارضه فرسودگی شغلی است.
این عارضه از جمله اختلالاتی است که در سال های اخیر مورد توجه بیشتر روانشناسان سازمانی قرار گرفته است. در سازمان هایی که به نیروی انسانی خود از لحاظ استرس شغلی توجه نکنند، در درازمدت نیروی انسانی تحلیل می رود و علاقه و انگیزه آنها نسبت به کار خود وسازمان کاهش می یابد ودر نهایت به فرسودگی شغلی منجر می شود. فرسودگی شغلی یکی از شایع ترین تنش هاست که موجب اختلال در فرآیند تولید، بهره وری وزندگی کاری وزندگی خارج از محیط کار کارمند است.
متغیر دیگری که می تواند در کاهش موفقیت سازمانی مداخله کند تنیدگی شغلی است که از دیر بازدر روانشناسی مطرح بوده است استونینگ1 و رابکین - 1976 - 2 نشانگان تنیدگی را چنین تعریف کرده اند : " پاسخ فرد به وقایع یا تغییراتی که با موقعیت اجتماعی او متضاد و مخالف است" این واکنش ها یک یا چند واکنش فیزیولوژیک روانی ، خانوادگی ، رفتاری وغیره را در پی دارد که این واکنش ها فوری ویا با تاخیربروز می کنند. بعضی از این پاسخ ها عبارتند از : فشار خون ، اختلال خواب ، افسردگی ، اضطراب ، اختلال در تمایلات جنسی وعاطفی - کرنیک،فردریک وگرنبرگ3 ، . - 1983 پژوهش های بسیاری در سال های گذشته نشان داده اند که رویداد های تنش زا درظهور بیماری های جسمی وروانی موثر هستند.
امروزه اکثر محققان نقش عوامل تنش زا را به عنوان عاملی در برانگیختگی فیزیولوژیک مکرر وطولانی که به بروز نشاگان تنیدگی وبیماری ها منجر می شود تایید می کنند - فریدمن و بوت - کولی6 ، . - 1987 ، اما از طرفی تغییر شرایط زندگی به عنوان یک رویداد تنش زا ، معمولا به طور بالقوه با فرصت بیشتری برای داشتن یک زندگی بهتر هم خوان است وفردی که دریک جامعه مدرن زندگی می کند با اجتناب از بسیاری از تغییرات زندگی که تنش زا هستند ممکن است فرصت داشتن یک زندگی بارورتر را از دست بدهند بنابراین اجتناب ازعوامل تنش زا دربسیاری از موقعیت ها ممکن است به رکود در زندگی فرد منجر شود - کوباسا ، . - 1979 حیات انسان درجامعه با کار عجین شده است.
کار صرف نظر از تامین مالی می تواند برخی از نیاز های آدمی نظیر: تحرک روانی ، بدنی ، اجتماعی ، احساس خود باوری وتوانمندی را نیز ارضاء کند ، با این وجو ، کار می تواند منبع عمده فشار روانی نیز باشد. - بهنیا،. - 1378 از جمله ویژگی های شخصیتی مهمی که به نظر می رسد عملکرد را در شرایط تنش زا، تحت تاثیر قرار دهد، ومانع تاثیر عوامل مزاحم گردد، سخت رویی است - کوباسا،. - 1998 نقش واهمیت سخت رویی به عنوان یک ویژگی شخصیتی محافظت کننده در برابر نشانگان تنیدگی واسترس شغلی در پژوهش های متعدد نشان داده است - مرتضوی ، - 1385 ؛ - کوباسا ، - 1979سخت رویی را یک ویژگی شخصیتی می داند که در مواجهه با حوادث فشارزای زندگی به عنوان یک منبع مقاومت وسپر محافظ عمل می کند. پژوهش های متعددی فرض یه کوباسا را حمایت کرده ونشان داده اند که سخت رویی به عنوان یک ویژگی شخصیتی ، رابطه بین استرس وبیماری را تعدیل می کند.
توجه به انسان به عنوان یک موجود پیچیده وسازگاری او با محیط های شغلی در دهه های اخیر که با پیشرفت های جدیدی در صنعت وتگنولوژی همراه بوده ، بیش از گذشته مورد اهمیت قرارگرفته است در چنین شرایطی تغییر تحولاتی در زندگی افراد ومحیط کاری آن ها بوجود آمده است. از مسائلی که به طور یقین افراد هر سازمان را دستخوش این تغییرات وتحولات نموده است، عارضه فرسودگی شغلی است، این عارضه از جمله اختلالاتی است که در سال های اخیر مورد توجه روانشناسان قرارگرفته است - ساعتچی ، - 1376 همچنین کارشناسان بروز تنیدگی را به عوامل مختلف نسبت می دهند ، ازجمله این عوامل مسائل مرتبط با محیط کار است که باعث بروز تنیدگی حرفه ای می شوند. گرمای زیاد ، سر وصدا ، ، فقر ، مدیریت و همکاران نامناسب ، انتظارات بالای کاری ، فشار کاری بالا ، ضعف حمایت اجتماعی و منابع ناکافی مالی را می توان نام برد.
باتوجه به اینکه ، حتی با وجود پیشرفت های قابل توجه در تکنولوژی های مورد استفاده در بانک ها ، هنوز هم نیروی انسانی،مهمترین سرمایه بانکها به حساب می آیند و عدم توجه به مشکلات روحی روانی کارکنان ، حتی اگرکارمندان مشکل مالی زیادی نداشته باشند موجب فرسودگی روحی روانی کارمندان شده که علاوه برمشکلات فردی،بین فردی در پرسنل،سازمان نیز در بلند مدت، حتی در کوتاه مدت ، قادر به وصول اهداف تعیین شده خود نخواهد بود. بدین ترتیب سوال اصلی در پژوهش حاضر ، به این صورت است که : آیا رابطه ای بین فرسودگی شغلی و عوامل تنیدگی با سخت رویی کارمندان بانک سپه شهر تبریز وجود دارد؟
فرسودگی شغلی تنها مسئله برخواسته از ضعف یا ناتوانی محض در کارمندان نیست بلکه مرتبط با محیط کار وعدم هماهنگی بین خصوصیات ذاتی افراد وماهیت شغل شان نیز هست. به هرمیزان عدم هماهنگی بیشتر باشد به همان اندازه ، حتی بیش از آن پتانسیل فرسودگی شغلی بالا می رود وباعث کاهش اهمیت ارزش ها وتضعیف اراده وروحیه می شود.درارتباط با این موضوع تحقیقاتی انجام شده است.در تحقیقیات اثبات شده است که ادراک و تجربه استرس،رابطه معناداری با تغییر شغل وتعهد کار دارد وتدارک حمایت هاومداخلات رفتاری مدیران،باعث تقویت رفتارهای حمایتی کارکنان با مراجعین می شود،همچنین می تواند تاثیر مثبتی روی تعهد کاری وکاهش غیبت وترک شغل داشته باشد.
نتایج تحقیقات دیگری نشان داد که ذهن آگاهی وآرام سازی می تواند به عنوان مانعی در برابر ترک خدمت کارمندان و تقویت نشانه های سلامتی وموجب افزایش کارایی ورضایت مندی آنها می شود - رابین میلر9، - 2016ونتایج تحقیقات دیگری نشان می دهد که کاهش موفقیت فردی نقش موثری در بروز فرسودگی شغلی در کارکنان دارد و دو شاخص احساس خستگی وفشار شغلی موجب ارزیابی منفی از عملکرد فردی می شود ونقش عوامل شغلی در ایجاد فرسودگی تایید شد - امیری،اسدی و دلبری راغب،. - 1390 با وجود تحقیقات یاد شده،که تقریبا در ا رتباط با بخشی ازموضوع تحقیق حاضر صورت گرفته است،هیچ تحقیقی که با موضوع بررسی رابطه فرسودگی شغلی ونشانگان تنیدگی با سخت رویی در جامعه آماری نظیربانک ها وموسسات مالی واعتباری انجام شده باشد یافت نشد.
